Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1966, Blaðsíða 5
BókasÖtn forn og ný /.
Bókasöfn til forna
Eftir Siglaug Brynleifsson
PLATON
raðað er niður eftir vissum regl-
um, til notkunar fyrir fræðimenn
og almenning. Fyrstu söfnin voru
skjalasöfn, sem varðveitt voru í
hofum og höllum. Snemma á öld-
um var Helíópólis í Egyptalandi
mikil menningarmiðstöð og í hof-
unum þar og víðar á Egyptlandi
voru söfn, sem ætluð voru til notk-
unar fyrir prestana og aðra skrift-
lærða. í heimildum er minnzt á
slík söfn. Elzta skrifaða papýrus-
blaðið er frá því um 2000 f. Kr.
Frægasta safnið á Egyptalandi fyr-
ir daga Ptólemeanna var kennt við
Ramses II (1300-1230), sem Diodór-
us frá Sikiley nefnir, hann skrifar
um egypzk söfn um 10 f. Kr.: „Að
egypzkir prestar hafi varðveitt
gamlar og helgar bækur, með lýs-
ingum konunganna....“ í þessum
egypzku söfnum voru varðveitt
helgirit, rit varðandi flatarmáls-
fræði og stjörnufræði og annálar.
Assýríumenn voru miklir safnarar og
frægasta safn í Mesópótamíu var safn
Assúrbanipals Assýríukonungs í Nín-
íve. Þetta safn var grafið úr jörð af
Englendingnum Layard um 1850. 1 safni
þessu, sem nú er í British Museum, er
að finna rit um sundurleitustu efni,
stjörnufræði, trúfræði, sögu og orða-
bækur og annála, ásamt ríkisskjölum.
Bókaskrá var til yfir safnið og önnur
skrá um eftirsóttustu bækurnar, en
það bendir til þess að safnið hafi verið
til almennra afnota. Hingað til hafa verið
fundnar um 22.000 bækur. Þessar bæk-
ur voru brenndar leirtöflur. í grísk-
um og persneskum heimildum er Ass-
úrbanipal lýst sem harðstjóra og ill-
menni, síðustu heimildir benda til þess
að hann hafi verið vel menntaður fag-
urkeri og kvennabósi. Hann ríkir 668-
626.
A nnars safns getur á þessum
slóðum, sem var safn konunganna í
Mari, en í því safni voru einkum varð-
veitt skjöl, skráð á súmerísku og akka-
dísku. Fundizt hafa um 22.000 töflur í
rústum konungshallarinnar þar, en hún
var eydd af Hammúrabí um 1800 f. Kr.
í hofum og höllum Ugarit í Fönikíu
hafa fundizt leirtöflur frá því á 15.
öid f. Kr. Þessar töflur eða bækur fjalla
einkum um læknisfræði og goðafræði.
Snemma á öldum eru til skjalasöfn á
Krít. Papýrusblað í skjalasafni í
Knossos lýsir komu egypzks sendimanns
til Byblos um 1080 f. Kr. Sendimaður
þessi hefur af einhverjum ástæðum ekki
fært furstanum þar gjafir, og honum
er því neitað um áheyrn. Sendimanni
er síðan sannað, að egypzkir sendi-
menn hafi ætíð fært furstanum gjafir
og málinu lýkur með því að gjöfum er
lofað, 500 blöðum af papýrus.
Bóka- og skjalasöfn voru á þessum
tíma ýmist geymd í hofum eða kon-
ungshöllum og fram til þessa hefur
aðalsafnið í Tíbet verið varðveitt í
Lama-hofinu í Lhassa. Meðal Azteka
varðveittu prestarnir ríkisskjölin. Spán-
verjar brenndu öll skjöl Azteka, álitu
þau trúarlegs efnis, en þeir litu á trú-
arbrögð Azteka sem hreina djöfladýrk-
un.
Söfn í Grikklandi og hinum griska
heimi.
F yrstu bókasafna getur í Grikk-
landi á 6. öldinni við hirðir harðstjór-
anna. Ahugi manna á kviðum þeim,
sem kenndar eru við Hómer, og söfnun
þeirra og fyrri alda bókmennta olli
því að ýmsir harðstjóranna tóku að
koma sér upp söfnum afskrifta. Pólý-
Ég var einn
þeirra lukk-
unnar pam-
fíla sem voru
fjarri gráu
gamni meðan
kosningahríð-
in gekk yfir
ísland í síð-
asta mánuði.
Þegar heim
kom fletti ég
fjögurra
vikna hlaða af íslenzkum dagblöð-
um, og kannski hefur mér aldrei
orðið það jafnáþreifanlegt og þá,
hvílík ógnarleg sóun á fjármunum,
vinnuafli, heilsu og andlegri orku
svonefndur kosningaundirbúning-
ur á íslandi er. Hann minnir einna
helzt á skœða farsótt, sem fer sér
hægt í byrjun, en magnast og
margfaldast á skömmum tíma unz
hún hefur lagt undir sig byggðir
landsins og að mestu unnið bug á
viðnámsþrótti og heilbrigðri skyn-
semi landsmanna. Harðast leikur
hún að sjálfsögðu stjórnmálamenn-
ina og málgögn þeirra.
Þegar kosningahitasóttin fer á
þessa aðilja er sem náttúruöfl
losni úr lœðingi og undur gerist ’
sálunum. Þá keppast menn hver
um annan þveran við að lofsyngja
eigin verðleika og dugnað, strengja
ný og stór hevt, reisa skrautlega
loftkastala, lofa gulli og grœnum
skógum, níða œruna af andstœð-
ingunum og sýna fram á að þeir
séu duglausir, óþjóðhollir, spilltir
og síngjarnir. Á hinn bóginn puua
menn svo baki brotnu við að
gleyma öllum gömlum loforðun-
um, sem ekki var staðið við.
Þetta útheimtir mikið hugvit og
þolgœði.
í kosningabaráttunni er það
keppikefli allra flokka að þurrka
út fortíðina eftir föngum og sann-
fœra kjósendur um, að á kosn-
ingadaginn hefjist önnur öld með
nýjum mönnum eða eldri mönnum
sem gengið hafi í endurnýjung líf-
daganna. Þessi sama saga endur-
tekur sig með fjögurra ára milli-
bili — og samt verður aldrei nein
teljandi breyting. 1 hæsta lagi að
flokkur missi einn fulltrúa sem
hann svo vinnur aftur í nœstu
kosningum!
Nú sé það fjarri mér að gera lít-
ið úr lýðrœðislegum kosningum og
gildi þeirra fyrir þroska og við-
gang þjóðfélagsins. Mér virðist ein-
ungis að heyja mœtti baráttuna
um hylli kjósenda af ofurlítið
meiri forsjá, meira viti og um-
fram allt meiri virðingu fyrir dóm-
greind þeirra. Við það mundu spar-
ast ótaldar fúlgur fjármuna, marg-
ar vinnustundir og mikil andleg
orka.
Hugsum okkur svo að öllum
þeim fjármunum, orku og hug-
kvœmni, sem sóað er í lítilsnýtan
kosningaáróður, væri varið til
þjóðnytjafyrirtœkja eins og skóla,
barnaheimila, leikvalla, sjúkrahúsa,
vísindastofnana, menningarstarf-
semi eða verklegra framkvæmda.
Mundi þjóðfélaginu og þegnum
þess ekki vera miklu meiri fengur
að því?
Vitaskuld eru þetta draumórar!
Stjórnmálamennirnir og málgögn
þeirra munu að sjálfsögðu halda
áfram að leika sinn fjárfreka
skollaleik meðan kjósendur láta
sér lynda að vera hafðir að leiks-
oppum og undirmálslýð.
Sigurður A. Magnússon.
6. júní 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5