Lesbók Morgunblaðsins - 29.03.1980, Blaðsíða 21

sakar alltaf hinn um skeröingu á persónu-
frelsi.“
Hjónaband John Steinbeck og Car-
ol Henning entist í 12 ár og á þeim
árum skrifaói hann flestar frægustu
bækur sínar. Þeim varó ekki barna
auöið og smám saman myndaöist gjá
á milli þeirra sem erfitt var aö brúa.
„Hjónaband mitt er aö fara í hundana
því þaö ríkir svo mikil tortryggni á milli
okkar, aö viö erum hætt aö geta talað
saman," skrifaði Steinbeck í bréfi til
lögfræðings síns. „Kannski er lífið ekkert
annaö en örvæntingarfull tilraun til tján-
ingar. Þegar þú hættir skyndilega að
reyna aö túlka þaö sem í huga þínum býr
breytist augnaráö þitt og framkoma.
Fyrir nokkru hitti ég stúlku sem ég
þekkti í Stanford og hún kvaöst hafa
verið hrædd viö mig og hún útskýröi
hræöslu sína á þennan hátt: „Ég var
hrædd um að ef ég hætti aö hlusta á þig
eitt andartak myndir þú fyllast reiði og
kýla mig niöur." Það er ekki svo fjarri
sanni. En ég og Carol erum hætt aö
þekkja hvort annað og ekki viröist hægt
aö færa okkur saman aftur. Margs konar
ósýnilegar ófreskjur umkringja - okkur.
Stundum fyllist ég svo ógurlegri heimþrá,
aö mér finnst hjarta mitt ætla aö bresta,
en þá geri ég mér grein fyrir að það er
ekki heimili sem ég þrái. Þetta er sama
ástríðuþrungna tilfinningin sem ég fékk á
mínum unglingsárum þegar ég þráöi
einhvern sem ég gæti talaö viö. Þetta er
furöuleg þrá sem loðir alltaf viö mann, þó
manni lærist aö tala ekki um hana. Og ef
allt fólk er svona gert, undrar þaö mig aö
allir skuli foröast að tala um þaö. Augu
fólks sem talar ekki út um hlutina verða
sljó vegna leiöinda eöa sársauka eða
þreytu. — Eins og þig eflaust grunar
myndi ég ekki skrifa þetta bréf ef ekki
væri hægt aö heimfæra sumt af því sem
ég hef sagt upp á sjálfan mig."
Carol vildi samt
halda í hann
Það geröi útslagið þegar Steinbeck
hitti söngkonuna Gwendolyn Conger í
Los Angeles og þarmeö ákvaö hann
að láta Carol Henning fyrir róða. Til að
byrja meö hitti hann Gwendolyn á
leynilegum stefnumótum, en loks gat
hann ekki haldiö þessu leyndu fyrir
Carol eiginkonu sinni og hann sagði
henni alla söguna.
„Þetta hefur verið helvíti erfiður tími og
ég er enn sém á nálum en ég ætla aö
reyna að gefa þér smáhugmynd um þaö
sem hefur gerst. Taugarnar gáfu sig og
ég sagöi Carol frá öllu, frá því hversu lítil
ítök hún ætti í mér og hversu ástfanginn
ég væri. Hún sagöist vilja þær litlu
tilfinningar sem ég bæri í brjósti til
hennar og hún myndi berjast fyrir þeim.
Svona er staðan í dag. Ég mun búa áfram
meö Carol meira af skyldurækni en
löngun."
Samt sem áður iét ástin ekki aö sér
hæöa og Steinbeck dvaldi langdvöl-
um með Gwendolyn Conger eins og
fram kemur í bréfi til Bo Beskow.
„Þegar ég skrifaði „The Sea of Cortez"
faldi ég mig meö Gwen í litlum kofa í
furuskóginum. Hún svaf út og ég fór
snemma á fætur, kveikti eld og vann til
hádegis, en þá vaknaði hún og ekki varö
meira um vinnu þann daginn. Viö fórum í
langa göngutúra í sandhólunum og átum
þúsund kleinuhringi og drukkum kaffi
þartil viö vorum komin meö magaverk."
Þegar skilnaöurinn var oröin staö-
reynd sem ekki var hægt aö horfa
framhjá hófust samningar um eigna-
skiþtingu sem leiddu til þess aö
Steinbeck varö nær gjaldþrota. Fram-
koma Steinbecks gagnvart Carol gat
varla tallst til fyrirmyndar og hann var
fullur sjálfsásakana eins og sjá má af
bréfum sem hann skrifaöi á þessu
tímablli.
Fannst hann kominn
í örugga höfn
„Þaö er búinn aö vera kökkur í
hálsinum á mér allt frá því aö ég sagöi
skiliö viö Carol og ég vildi óska aö ég
gæti komist yfir þessa viöbjóöstilfinningu
sem hvílir á mér. Hún kemur aftur og
aftur í formi koldimmrar örvæntingar sem
nístir merg og bein. Eini möguleikinn af
mörgum sem myndi létta þessum álögum
af mér er aö Carol hitti annan mann sem
hún gæti elskað. Ég veit aö hún þarf
hjálp. Guð veit að ég er enginn kostagrip-
ur. Líklega eins erfiður í sambúö og hver
annar."
Samband hans og Gwendolyn var
aö mörgu leyti hamingjusamt. Honum
fannst hann vera kominn í örugga
höfn og Gwendolyn haföi lag á að
gæða heimili hans hlýju og gestrisni.
Þau giftu sig. 1943 og ári seinna
fæddist fyrsta barn Steinbecks, son-
urinn Thom. Eftir þriggja ára hjóna-
band skrifaöi Steinbeck eftirfarandi
um hiö nýja hlutverk sitt sem föður:
„Sonur okkar er nú tveggja ára og
annað barn er væntanlegt í júní. Ég kann
mjög vel viö þann litla. Hann er hýrlegur
og rétt skapaður. Það er enginn fróðleik-
ur fólginn í því einu aö vera foreldri en
samneyti viö barn er athyglisvert og
fljótlega fer manni aö þykja vænt um þaö
eins og hvolp. En mannlegur hvolpur veit
meira svo hann er athyglisverðari.
Erfiðleikarnir sem koma upp viö aö
læra aö tala, heilla mig. Næstum hver
Myndin er úr kvikmyndinni.
einasta stund sem barniö vakir fer í aö
læra þessa flóknu aðferö til tjáningar. Ég
viröist ekki bregöast við hinu nýtilkomna
fööurhlutverki á heföbundinn hátt en
kannski gerir þaö enginn. Mig grunar aö
hegöun margra foreldra mótist af
blaöagreinum um ungbörn skrifuðum af
barnlausu fólki. Kannski er ég bara
eitthvaö sérstakt fyrirbæri.
Mér finnst t.d. alls ekki eins og ég eigi
þetta barn. Ég er viss um að hvaöa barn
sem umgengist mig myndi hafa sömu
áhrif á mig."
Einn var sá hlutur sem haföi
truflandi áhrif á hjónaband Stein-
becks en það voru óskemmtilegar
afleiöingar frægðarinnar. Hann og
Gwendolyn festu kaup á veglegu húsi
í Monterey og ætluöu að taka upp
fasta búsetu þar, en þau fundu fljótt
aö þau voru litin hornauga.
Lífiö er fólk
en ekki staöir
„Þaö sem hryggir mig mest er hiö
áberandi hatur sem rithöfundar og gervi-
rithöfundar hér um slóðir hafa lagt á mig.
Þaö verður ekki iangt þangað til aö
fiskimenn veröa þeir einu sem tala viö
míg.
Manstu hvað ég var ánægöur þegar ég
flutti frá New Vork til Monterey. Þaö er
alveg eins og aö fara heim. En viötökurn-
ar sem viö höfum fengið hér eru skratti
kuldalegar. Öfund, hatur og baktal. Þaö
voru mistök aö koma hingað en ég ætla
ekki aö láta þau ríöa mér aö fullu. Þessi
tilfinning sem ég hef, er ný fyrir mér. Ég
hef reynt aö leyna henni, útskýra og
skilgreina hana og jafnvel gera grín að
henni en hún er samt sem áöur alltaf til
staðar.
Okkar gömlu vinir fyrir utan Ed kæra
sig ekkert um aö fá okkur tilbaka. Þaö
sem þeir álíta frama stendur í veginum.
Þorpsbúar og aðrir sem búa í grenndinni
eru hreint og beint fjandsamlegir. Ég hló
þegar enginn vildi leigja mér skrifstofu en
þegar bærinn tók að skammta okkur gas
þá var mér ekki lengur hlátur í hug.
Enginn iönaöarmaöur er fáanlegur til
aö vinna í húsinu okkar á sama tíma og
verið er aö byggja 60 leiguíbúöir. Og viö
getum ekki einu sinni fengiö neinn til aö
skipta um fúna fjöl í eldhúsinu. Þetta eru
bara tvö dæmi af mörgum.
Þaö er eins og allir séu aö ofsækja mig
og þaö er hlutur sem ég líö ekki.
En ég kem ekki til meö aö hleypa af
neinum fallbyssum. Viö ætlum aö dvelja í
Mexíkó í fjóra eða fimm mánuði, og síöan
sjá hvort loftið hefur eitthvaö hreinsast
meöan á fjarveru okkar stendur.
Ég segi þaö satt aö ég var miklu
hamingjusamari í New York. Lífiö er fólk,
ekki staöir. Hér er enginn sem hefur
unniö sér frægö og frama á sama hátt og
ég og fólk er grimmúöugt í minn garö.
Hér er enginn sem ég get talað viö nema
Ed. Ég hef vilja og getu til aö gleyma
frægöinni en þetta fólk hvorki vill né
getur.
Þetta er ekki lengur mitt land. Þaö
kemur ekki til meö aö viöurkenna mig fyrr
en ég er dauður. Þetta gerir mig mjög
sorgbitinn."
Ekki löngu eftir að þetta var skrifað
fluttu Steinbeck hjónin alfariö til New
York.
Gwendolyn kveöur eftir
fimm ára hjónaband
„New York er dásamleg borg," skrifaöi
hann „Ég er farinn aö festa rætur hér.
Þessi staöur mun innan skamms verða
höfuðborg heimsins. Hann er ekki líkur
neinum öörum stað. Fólkið er mjög
umburðarlynt. Mannvonskan sem gerir
aðrar borgir ófullkomnar er sleikt upp og
gleypt í heilu lagi í New York. Hún er svo
sannarlega mesta borg heims, hvorki góð
né ill aöeins einstæö."
Samband John Steinbeck og
Gwendolyn var oft á tíðum storma-
samt og loks sauð uppúr eftir fimm
ára hjónaband.
„Eftir fjögurra ára óhamingju og bitur-
leika hefur Gwendolyn ákveöiö aö fara
fram á skilnaö," skrifaði Steinbeck hinum
sænska vini sínum Bo Beskow. „Þetta er
sama gamla sagan um vonleysi kven-
kynsins. Hún vill eitthvað sem ég get ekki
geffö henni svo hún verður aö halda
áfram aö leita. Kannski á hún eftir að
finna út aö enginn getur gefiö henni þaö.
En hún um þaö. Hún hefur skorið á öll
bönd. Henni líður mun betur núna og hún
gæti jafnvel orðiö vinur minn. Hún fær
börnin til aö byrja meö allavega. Og ég
fer aftur til Monterey til aö safna kröftum
og anda að mér heilnæmu sveitalofti. —
Hún gerði mér einn greiöa. Hún fyrirgerði
ást minni á henni með því aö særa mig á
grimmdarlegan hátt svo áfallið er ekki
eins mikiö.2
Jafnvel þó Steinbeck reyndi að bera
sig vel ólgaði allt og kraumaöi innra
með honum. Honum varö mjög lítiö úr
verki og þaö endaöi með því aö
starfsmanneskja útgáfufyrirtækis
hans, var gerö út af örkinni til aö
reyna að örva hann til dáöa. Hér
kemur greinargóð lýsing starfsmann-
eskjunnar Mildred Lymon á afleiðing-
um skilnaðarins á Steinbeck:
l tygjum við kven-
mann — það boðar allt
annað en gott
„Andlegt ástand hans er bágborið og
þaö veldur honum áhyggjum hvaö afköst
hans eru lítil aö vöxtum. Ef ferð hans til
Mexíkó verður honum ekki til ánægju-
auka þá veit ég svo sannarlega ekki hvaö
á eftir aö gerast. Varnarkerfi þaö sem
hann hefur byggt upp í kringum sig er
alltaf aö störfum og þaö er erfitt aö
nálgast hann. Þaö sem John þarfnast
mest núna er sjálfsagi. Ég er hrædd um
aö annað vaki fyrir honum meö Mexíkó-
för sinni en skriftir. Ég heyrði töluvert um
einhvern kvenmann sem hann er í tygjum
viö þar, meöan ég dvaldi hjá honum og
þaö boðar allt annað en gott. Hún flakkar
á milli manna og er aldrei lengi meö þeim
sama.
John skrifar tugi bréfa á hverri nóttu.
Skapferli hans er mjög einkennilegt og
hann hefur mjög sérstæöar hugmyndir
um kvenfólk þessa dagana. Hann borðar
óreglulega og þá aöallega næringar-
snauöan mat. Hann er seint á fótum og
sefur út og reynir af fremsta megni aö
fullvissa sjálfan sig um aö hann sé
ánægöur meö þetta líferni."
Skoðanir Steinbecks á amerísku
kvenfólki voru mjög ofstækisfullar
eftir aö Gwendolyn sagði skilið við
hann. Hér kemur smá sýnishorn sem
ætti að nægja til aö ná út svitanum á
sérhverri kvenréttindakonu.
Amerískt hjónalíf:
Fyrsta þrepið í
tröppum hóruhússins
„Ég held aö ég gæti elskaö evrópu-
konu, negra eöa kínverja en ekki hina
dæmigerðu amerísku konu sem er aö
Framhald á bls. 23
Heimilislausir „Oklarar" sem yfirgáfu heimkynni sín og freistuöu gæfunnar í Kaliforniu.
Steinbeck lýsir baráttu þeirra fyrir lífinu á eftirminnilegan hátt í „Þrúgun reiöinnar".