Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1982, Blaðsíða 12
Blöð og blaðamenn
2. hluti
Grímur Thomsen
Henri Stcphan De Blowitz
Þegar Grímur Thomsen lék á kon-
unglegan leyndarskjalavörð —
og blaðamaður á Bismarc fursta
eftir Pétur Ólafsson
Kannski þótti mér meira til
sögunnar koma um „kænsku-
brafíð" enska blaðamannsins,
.„sígilt í annálum blaðamennsk-
unnar", vegna þess að ég hafði
heyrt áður um viðskipti dr.
Gríms Thomsen og konunglega
leyndarskjalavarðarins enska
og hvernig Palmerston, forsæt-
isráðherra Breta (1784—1865)
kom og bjargaði málinu fyrir dr.
Grím. En fyrst er það sagan um
de Blowitz, Times blaðamann-
inn, eins og hún er skráð í 150
ára afmælisriti The Times:
Heimsfriðarráöstefna
í Berlín 1878
Allt gekk sinn vanagang á
heimsfriðarráðstefnunni í Berl-
ín. Ritstjóri blaðsins hafði mælt
svo fyrir að fréttir af ráðstefn-
unni ættu að hafa algeran for-
gang, og öllu hraðað eftir föng-
um. Lið okkar átti að vera undir
stjórn del Blowitz. Hinsvegar
var leyndin yfir öllu svo mikil,
að blaðamennirnir gerðu lítið
annað en að reika eirðarlaust
um sali.
En þá gerðist það að Bis-
marck fursti bauð de Blowitz til
kyrrláts kvöldverðar heima hjá
sér. Að kvöldi annars júlí kom
Hohenlohe greifi og sótti de
Blowitz og fylgdi honum á fund
kanslarans. Sjálf kanslarafrúin
tók á móti þeim og síðan sátu
þeir einir, kanslarinn og blaða-
maðurinn. Sagt var frá þessum
einkafundi í The Times tveimur
dögum síðar. Við þetta óx vegur
de Blowitz um allan helming hjá
ráðstefnufulltrúunum og átti
líklega sinn stóra þátt í því, að
einn þeirra bauðst til að útvega
honum væntanlegan samning
áður en fundum lyki. En de
Blowitz þóttist sjá að þetta eitt
væri ekki nægilegt. Koma varð
samningnum til London án þess
að mikið bæri á, og ekki var síð-
ur nauðsynlegt að keppinaut-
arnir kæmust yfir hann um leið.
Augljóst var að ekki var hægt
að nota ritsímann í Berlín, og
vegalengdin til Parísar var of
mikil. Heppilegast þótti því að
senda samninginn frá Brússel í
Belgíu. „Eg hringdi þessvegna
til belgíska sendiherrans í Berl-
ín,“ segir de Ejlowitz, „tjáði hon-
um að uppi væru hugmyndir um
að opna nætursamband með rit-
síma milli Brússel og London.
Eg bað hann því að láta mér í té
meðmælabréf til símstjórans í
Brússel, þar sem fyrir hann
væri lagt, að senda tafarlaust
langt símskeyti, sem ég kynni að
biðja um, því nú ætti að prófa
hve hraðvirkt sambandið milli
höfuðborganna gæti orðið."
Enn eitt
kænskubragð
Næsta skref var að senda sér-
staka orðsendingu til Bismarcks
kanslara, sem var forseti ráð-
stefnunnar, og biða hann að láta
sig fá textann, áður en ráðstefn-
unni lyki að fullu. Þetta gerði
hann í trausti þess að enginn
annar biaðamaður fengi textann
ef ser væri neitað. Eins og
vænta mátti neitaði Bismarck,
kvaðst ekki hætta á að reita
blaðamenn eigin þjóðar til reiði.
Svarið var afar kurteislegt. Það
barst um hendur Hohenlohes
greifa. En þá þegar var samn-
ingurinn kominn í vörslu de
Blowitz, að undanskildum
tveimur síðustu greinunum.
Einnig vantaði formálann, sem
enn var ósaminn.
„Strax er svarið barst, gerði
ég mér upp feikna reiði," segir
de Blowitz. „Ég lét þegar í stað
binda bagga mína, greiddi hótel-
reikninginn og pantaði sérklefa
í fyrstu lest frá Berlín, laust eft-
ir hádegi sama dag. Ékki kæmi
til mála, að ég biði eftir síðasta
ráðstefnudeginum.
Ég gaf mig á tal við einn
málgefnasta blaðamanninn á
ráðstefnunni og þegar hann
spurði hvað ylli þessari skyndi-
legu brottför minni, sýndi ég
honum í trúnaði bréf Hohen-
lohes greifa (með synjun Bis-
marcks) og sagði að þetta væri
þakklætið fyrir friðarviðleitni
mína, sem Bismarck hefði áður
hrósað mér fyrir. Ég kvaðst
telja þessa framkomú kanslar-
ans smánarlega, og ekki hvarfl-
aði að mér að dveljast stundinni
lengur í borg, þar sem mér hefði
verið sýnd önnur eins óvirðing.“
Með þessu var tryggt að aðrir
blaðamenn færu ekki á fjörur
við Bismarck!"
En nú vantaði formálann!
„Skömmu áður en lagt skyldi
af stað frá Berlín," segir de
Blowitz, „gekk ég á fund franska
sendiherrans í borginni, til að
kveðja hann. Það skal tekið
fram að Valliers sendiherra,
hafði aldrei gert mér neinn sér-
stakan greiða í fréttaöflun áður.
En nú sýndi ég honum í trúnaði
samninginn, sem ég var með, og
með einhverjum hætti tókst mér
að fá hann til að lesa fyrir mig
hægt formálann, sem mig vant-
aði. „Hérna gefst yður tækifæri
til að færa sönnur á hið einstaka
minni yðar,“ sagði sendiherrann
að lokum.
Birtist samdægurs
í Berlín og London
Á brautarstöðinni beið sam-
starfsmaður de Blowitz, Mack-
enzie Wallac, sem síðar varð rit-
stjóri The Times. Ótruflaðir í
sérklefa sínum tók de Blowitz að
þylja upp úr huganum formál-
ann og Wallace skrifaði, en lest-
in brunaði til Kölnar. Næst tók
blaðamaðurinn upp skæri, nál
og tvinna og saumaði samning-
inn með formála, ásamt bréfinu
til símstjórans í Brússel, inn-
12