Lesbók Morgunblaðsins - 30.04.1983, Blaðsíða 6

Mongólía var tæpast nema nafnið eitt fyrir mér þegar ég slóst í hópinn
með nokkrum fuglaskoðurum í Helsingfors í fyrrasumar og lagði upp í
fuglaskoðunarferð til Síberíu og Mongólíu. Fyrsti viðkomustaður var
flugstöðin í Moskvu. Moskva er heimsborg með um átta milljónir íbúa, og
samt er flugstöðin mjög lítil. Margar flugvélar lentu þar á svipuðum
tíma, og þrengslin voru slík, að það tók margar klukkustundir að koma
mannfjöldanum í gegnum tollskoðunina. Unglingur með hina venjulegu
einkennishúfu, — svo stóra að hún skyggði á andlitið og þurrkaði út
persónuleikann — skoðaði vegabréfin og horfði fast og lengi framan í
okkur. Þegar við loks komumst í gegnum tollinn var farið í „venjulegan"
og óvistlegan matsal þar sem okkur var borinn matur. Maturinn var
góður, afbragðsgott kjöt, og mikið af því, eins og Rússarnir vildu sýna
okkur góðvild, en nær ekkert grænmeti, nema nýir tómatar og agúrkur í
morgunverð, en engir ávextir.
ÁFERÐ
UM
MONGÓLÍU
Frásögn og myndir: Terry G. Lacy, kennari viö
Háskóla íslands
Þýðing: Haraldur Ólafsson dósent
Hótel Russia er rétt við
Kremlarmúra. Gangar þess eru
mældir í kílómetrum, svo risa-
stórt er það. Á hverjum gangi á
hverri hæð er vörður, eða lykla-
kona. í njósnasögum og í frá-
sögnum vísindamanna, sem ég
þekki, er það hún, sem fylgist
með öllu. Ekki virtist neinn
fylgjast með okkur. Við máttum
koma og fara eins og okkur lysti,
og hún gaf okkur te þegar um
var beðið, og brosti. Ein þeirra
gaf okkur blóm. Hvort sem var í
Moskvu eða annars staðar mátt-
um við fara með strætisvagni
eða gangandi hvert, sem við
vildum. Reyndar vorum við
hvött til þess.
Eftir tveggja daga dvöl í
Moskvu var haldið til Irkutsk í
Síberíu. Nú hófst „flýttu-þér-
og-bíddu“-hluti fararinnar. Og
hann tók um það bil þriðjung
tíma okkar í Sovétríkjunum.
Farangurinn átti að vera kom-
inn á flugstöðina kl. 6 að morgni
og svo lagði vélin af stað um
hádegisbilið. Tvívegis vorum við
sólarhring á eftir áætlun. Flug-
stöðvarnar voru óhreinar og
þægindi af skornum skammti.
Þær eru ljótar og yfirfullar af
fólki, og snyrtiklefar allir
óþrifalegir. Matur er góður,
jafnvel ágætur, en umhverfið
óvistlegt. Enginn stíll er á neinu
og allt smekklaust. Það er aug-
ljóst, að Rússar hafa verið að
fást við að hraða uppbyggingu
og látið það, sem mestu skipti,
ganga fyrir, en látið hitt eiga
sig. Byggingarnar eru þarna, en
íbúðir eru þröngar. Það eru flís-
ar á baðherbergjunum, rækilega
festar, en alls ekki í beinni línu.
Límið hefur runnið út á flísarn-
ar og illa gengið frá mótum
veggja og gólfs. Maður sá víða
naktar ljósaperur í herbergjum,
þegar ekið var um íbúðarhverfi.
Á flugvöllunum var vélum ek-
ið í röð út á gras og möl, til þess
að spara flugstöðvahlöðin, sem
tíðkast í Ameríku og Vestur-
Evrópu. Farþegarnir gengu
beint niður í forina. í flugvélun-
um sjálfum var líka auðsýnilegt,
að hið nauðsyðnlega var látið
ganga fyrir, en nostur og natni
látin lönd og leið. Renningurinn
milli sætanna var hættulega
laus, og snyrtiherbergin alltaf
óþrifaleg.
Poppmúsík í Irkutsk
Ég held, að Rússar séu ekki
eins einangraðir og oft er haldið
fram á Vesturlöndum. Með vél-
inni frá Helsingfors til Moskvu
var fjöldi Rússa. Snyrtilega
klædd rússnesk kona var með
karlmannsúr frá Vesturlöndum
á úlnliðnum. Ekki veit ég hvort
hún bar það til skrauts eða
hvort hún ætlaði að gefa það.
Einn leiðsögumanna okkar hafði
verið í 26 löndum. Stöðugur
straumur erlendra ferðamanna
er til Sovétríkjanna, einkum þó
til Leningrad. Við máttum fara
hvert sem við vildum, í stór-
verzlanir og á sýningar. Við fór-
um í leikhús. Föt okkar og
myndavélar sýndu hvaðan við
komum. Okkur var hleypt út í
vélarnar á undan heimamönn-
um, sem stóðu þögulir í röð á
bak við okkur. Fimm í okkar
hópi töluðu rússnesku, svo við
vorum ekki einangruð frá fólki.
Alls staðar glumdi popmúsík í
eyrum okkar, einkum þó í Irk-
utsk. Eitt sinn lenti flugvélin
meðan spilað var amerískt
negra-rokklag sungið á ensku.
Þetta er varla að vera einangr-
aður frá umheiminum.
Síbería minnir á miðhluta
Kanada. Fuglarnir og trén í
barrskógunum við Irkutsk eru
ekki í öllum tilfellum af sömu
tegund, en ilmurinn og tilfinn-
ingin er hin sama. Hér var með
okkur heillandi rússneskur
fuglafræðingur, Stanislav Lipin.
Persónuleiki hans braut niður
alla tungumálamúra. Hann
kunni nánast ekki orð í ensku,
en hann þekkti allar tegundir
fugla, og við fengum góða æf-
ingu í latínu. Þegar einhver sá
fugl, sem líktist vatnastelk, var
bent og spurt: Tringa stagnatil-
is? Og svarið kom: hann kinkaði
kolli og endurtók — tringa
stagnatilis. Og allir endurtóku í
hrifningu: Tringa stagnatilis!
Að beiðni hans hefi ég sent hon-
um mörg póstkort með íslenzk-
um fuglamyndum og íslenzk frí-
merki í safn hans. Því miður
hefi ég ekki getað sent honum
greinar um íslenzka fugla, þar
sem mér er tjáð, að þær séu svo
sjaldgæfar austur þar, að yfir-
völd hirði þær og láti ekki fara
lengra.
Barrskógurinn þýðir að timb-
ur er þarna notað til bygginga í
miklum mæli. Bændabýli og
þorp Síberíu eru úr timbri,
brúnmáluð við moldargötur. í
borgunum eru húsin með lit-
fögrum gluggahlerum og út-
skurði, venjulega bláum eða gul-
um. Húsin sökkva smám saman
í eðjuna og eru skökk og skæld.
Einn morgun vaknar fólk upp
við það, að útidyrnar eru komn-
ar undir götuhæð. Nýjar bygg-
ingar í þessari umferðarmiðstöð
eru hinar venjulegu sviplausu
blokkir.
Þegar farið var frá Sovétríkj-
unum hófst aftur tollskoðun,
þar sem öll okkar plögg og bæk-
j a ^ A - - - Á
Sigurjón Guðjónsson þýddi
Solveig
Von Schoultz
Tréö
Máske var þessi munurinn: hann var tré.
Honum var gefið það mesta: hann hafði tíma til að vaxa,
að snúa blöðum sínum mót sólu, að snúa þeim niður
og vernda grasið við trausta fætur sína.
Hann hafði tíma til að teygja rætur sínar umhverfis steininn
brjóta heilann, leita hinnar seinfæru leiðar,
tíma til að harðna, tíma til að breiða út krónu sína
meðan löngu liðin sumur biðu í berki hans.
Bo Setterlind
Ljósiö
og bjallan
Ljósið
— yfir öllu og öllum.
Einnig smábjallan
á sinn skugga,
sem hún getur ekki umflúið.
Einhver sem
þú þekkir
Einhver, sem þú þekkir, er þinn bezti vinur,
búinn til að gefa þér allt
án þess að heimta eitt eða neitt í staðinn.
Einhver, sem þú þekkir, hefur einmitt í dag
gefið þér gullvæg orð — og hefur,
án þess að þurfa, komið þér til varnar.
Einhver, sem þú þekkir, vill þér alltaf vel,
vill í sorg og gleði ganga,
gæta sálar þinnar, dulinn þér við hlið.
>
*
>
>