Lesbók Morgunblaðsins - 25.05.1985, Blaðsíða 2

Fjórar danskar myllur. 1. Ein af hinum stóru tilra unamyllum, sem ætlunin er að raðsmíða í framtíðinni. 2. Tveggja blaða mylla. 3. Vindrósin —- myllugerð, sem mun bverfa. 4. Þriggja blaða
skrúfumylla, sem mun verða ráðandi £ heimsmarkaðnum um sinn ...
Danskar vindmyllur
um víöa veröld
Danmörk gegnir nú
ótvíræðu forystu-
hlutverki í heimin-
um, hvað varðar
vindmyllusmíði. Það
byggist á aldagam-
alli þekkingu og
reynslu hins vind-
barða samfélags
bænda og handiðn-
aðarmanna. Þá
reyslu færa verk-
fræðingar sér í nyt
nú á dögum með
svo ágætum árangri,
að nýjar danskar
vindmyllur spretta
upp víðsvegar um
heiminn.
Heimsmeistararnir á
sviði loftaflsfræði
verða nú að horfast í
augu við þá stað-
reynd, að þeir hafa beðið lægri
hlut — og það á heimavelli. Þótt
Bandaríkin geti státað af mesta
flugvélaiðnaði í heimi, standa
þau ekki Danmörku á sporði,
þegar um vindorku er að ræða.
Til marks um það eru yfir 4000
nýjar, danskar vindmyllur, sem
setja greinilegan svip á landslag
Kaliforníu endilangrar. Saman-
lögð orka frá þessum vindmyll-
um nemur um 500 megavöttum,
sem samsvarar orkunni frá
kjarnorkuveri af minni gerðinni.
En þetta gerist ekki einungis í
Bandaríkjunum, heldur spretta
nýjar, danskar vindmyllur upp
um heim allan.
Auk hinnar löngu reynslu
Dana af vindmyllum liggja einn-
ig að baki velgengni þeirra á
þessú sviði þau hyggindi, að
hönnuðirnir héldu sig við litlar
myllur í upphafi, sem gætu ör-
ugglega borið sig, en í Banda-
ríkjunum hugsuðu menn stórt og
byrjuðu á stórum og háþróuðum
vindmyllum, án þess að rekstr-
argrundvöllur væri tryggður. En
baráttan um beizlun vindork-
unnar verður hörð á næstu ár-
um. Þróun hinna hagkvæmustu
vindmyllna er nú fyrst að hefj-
ast fyrir alvöru, og þess vegna
eru Danir ekkert að gaspra um
allt, sem þeir vita og hyggjast
fyrir í einstökum atriðum á
þessu sviði.
Alagið er
reiknað út
með tölvum
Á komandi árum munu
vindmyllurnar verða endurbætt-
ar samkvæmt einkunnarorðun-
um: Stærri, ódýrari og afkasta-
meiri.
Þróun vindmyllna á sér stað í
samræmi við fræðilega útreikn-
inga og raunhæfar mælingar,
með samvinnu rannsóknaraðilja
og vindmyllusmiða. Með hliðsjón
af óteljandi mælingum er nú
hægt að gera miklu nákvæmari
útreikninga varðandi hönnun á
vindmyllu en fyrir aðeins tíu ár-
um. En vindmyllur verða fyrir
svo margháttuðu, aflfræðilegu
álagi af völdum veðurs, að jafn-
vel hin háþróaðasta tölvutækni
gæti tæplega nokkru sinni séð
fyrir allt, sem gerzt getur í því
efni.
— Eitt hið erfiðasta við hönn-
un vindmyllu er að búa til rétta
gerð af spöðum, segir Flemming
Rasmussen, verkfræðingur á til-
raunastöðinni i Riso.
— Ef miðað er við ákveðnar
aðstæður, hvað vinda snertir, er
hægt að reikna út hinn full-
komna spaða, en í framkvæmd
myndi ekki borga sig að smíða
hann. Allt of mikið af glertrefj-
um færi í hann. Jafnframt hafa
menn enga tryggingu fyrir því,
að það snið spaðans, sem er bezt
við hin tilteknu skilyrði — t.d.
hið algengasta vindafar á staðn-
um, þar sem á að reisa vind-
mylluna — búi einnig yfir góð-
um eiginleikum, ef vindaflið
eykst. Það er heldur ekki víst, að
hið áætlaða snið spaðans muni
þola áraun vindsins í þau 25 ár,
sem myllunni er ætlað að duga.
Þess vegna reynum við að
reikna út bezta meðaltal þessara
þátta, segir Flemming Rasmus-
sen.
Þó að hinir fræðilegu útreikn-
ingar verði stöðugt áreiðanlegri,
eru raunhæfar mælingar sem
sagt nauðsynlegar á hinum ýmsu
myllugerðum. Álagið er nú
reiknað út með rafeindatækni.
Niðurstöður mælinganna geta
komið framleiðendum að haldi
við mat á því, hvort þeir hafi af
öryggisástæðum ofreiknað
glertrefjaefnið í spaðana eða að
vinnan við logsuðu við byggingu
turnsins hafi verið óþarflega
mikil og dýr.
Nú eru byggðar þrjár mismun-
andi gerðir af turnum. Það eru
rimlaturnar, sterkir stálrörs-
turnar og turnar úr mjóum rör-
um með stögum. Allar gerðir
hafa reynzt ágætlega, og ekki er
gert ráð fyrir miklum breyting-
um á þeim. Það eru oft fagur-
fræðileg sjónarmið, sem ráða,
þegar turngerðir eru valdar, seg-
ir Rasmussen.
Aftur á móti er hægt að bæta
rafla myllnanna. Nú eru fáir
raflar sérhannaöir fyrir vind-
myllur. Flestir eru úr öðrum vél-
um. En á næstu árum verður
lögð áherzla á sérhönnun rafla
og tanndrifa.
TVEGGJA EÐA
Þriggja Blaða
skrúfur
Þótt búizt sé við, að þriggja
blaða skrúfumyllurnar muni
verða algengastar í þróuninni á
næstu árum, getur það einnig
gerzt, að ein af tveggja blaða
myllugerðunum veiti þeim
nokkra samkeppni. Nú er verið
að reyna tveggja blaöa myllu á
tilraunastöðinni í Riso. Kostur-
inn við aðéins tvo spaða er sá, að
það er auðveldara og ódýrara að
hanna nöf og spaða þannig og
jafnframt dregur ekki eins
snöggiega úr orkuframleiðsl-
unni. Spurningin er þá sú, hvort
sparnaðurinn við stofnkostnað-
inn er nægilega mikill til að vega
upp á móti svolítið minni orku-
framleiðslu.
Hinar gömlu, góðu vindrós-
armyllur, sem lengi hafa sett
svip á sveitir Danmerkur, halda
nú ekki lengur velli í samkeppn-
inni. En þær höfðu algerlega yf-
irhöndina til loka 8. áratugarins.
Árið 1979 voru 80 af hundraði
vindmyllna í Danmörku af
vindrósargerð. En ofsalegir
stormar í nóvember 1981 leiddu í
ljós veikleika þeirra og á annað
hundrað eyðilögðust.