Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1993, Blaðsíða 9
Náttúruform einkenna Blönduóskirkju að sögn arkitektsins, dr. Magga Jónssonar.
Kirkjan er mjög massif“ líkt og rammgert virki; bogadregin og hallandi form eru
látin takast á og ríma saman.
Sérkennilegt er að í staðinn fyrir eina
eða tvær tröppur uppá pallinn, sem mynd-
ar kórinn, er hafður hallandi uppgangur.
Einstaklega falleg smíði er á krossi, alt-
ari, predikunarstól og skírnarfonti.
Ný kirkja á Blönduósi
Arkitekt: Maggi Jónsson.
Ný kirkja á Blönduósi hefur vak-
ið athygli vegfarenda á leið
norður eða suður, því hún
stendur hátt og verður naum-
ast hjá því komizt að taka eft-
ir henni. Síðan le Corbusier
teiknaði kirkjuna í Ronchamps
um 1920 hefur verið samþykkt
og þótt nægilega guðrækilegt að kirkjur
geti verið nánast hvemig sem er í laginu.
Þó er verið að byggja yfír ákveðna fúnk-
sjón“, sem ekki verður framhjá komizt;
nefnilega því að guðsþjónustur eiga að fara
fram innan dyra og þar verður að vera brúk-
leg aðstaða bæði fyrir prestinn og kirkju-
gesti. Er þá stundum vísað til þess að í frum-
kristni hafi kirkjur ekki haft neitt ákveðið
eða þekkjanlegt form, þótt svo yrði síðar.
Reyndar er kirkjan í eðli sínu íhaldssöm
stofnun og ekki líkleg til að vera ginkeypt
fyrir tízkubólum í húsagerðarlist. Svo rík
hefð var komin á ákveðið kirkjulag hér á
íslandi, að mörgum finnst að þannig og
ekki öðruvísi eigi kirkjur að vera: Með turni
sem stendur uppúr gaflinum að framan,
klæddar bárujárni og helzt með þremur eða
fjórum gluggum á hvorri hlið.
Það er þó hefð fyrir því í Húnavatnssýslu
og Skagafirði að kirkjur geti verið öðruvísi,
jafnvel þó þær séu klæddar með bárujárni.
Svo er um hinar sérstæðu og sexstrendu
kirkjur á Auðkúlu í Svínavatnshreppi og á
Silfrastöðum í Blönduhlíð.
Hin nýja Blönduóskirkja er búin að vera
nær tvo áratugi í bígerð og ekki er það
mikið á móti eilífðinni. Dr. Maggi Jónsson,
arkitekt, var ráðinn til að teikna kirkjuna
og drög hans voru samþykkt 1974, en fyrsta
skóflustungan tekin 1982.
Meginstefið í útliti kirkjunnar er samspil
mjúkra og harðra forma; mjúkt bogaform,
sem þar að auki hallast verulega, er um leið
gert hart með rifflum eða strikum í stein-
steypuna. Arkitektinn fer ekki þá leið að
láta þessi form rísa upp í tum, sem hefði ef
til vill gert kirkjuna svipmeiri. Þess í stað
hefur verið reistur stór steinkross austan við
kirkjuna, sem gegnir kannski svipuðu hlut-
verki og turn og hefur auk þess þá þýðingu,
að enginn velkist í vafa um hverskonar hús
þetta er. Að öðm leyti em engar tilvísanir
sem benda til kirkjubygginga. Kirkjuklukku
er komið fyrir í glugga“ á vegg sem stendur
út úr byggingunni til vesturs og er út af
Séð frá predikunarstólnum fram í kirkj-
una. Bogadreginn bakveggur, hvítmálað-
ur, hallast inn yfir kirkjubekkina og er
dálítið eyðilegur frá þessu sjónarhorni.
Hinsvegar er gert ráð fyrir því síðar
meir, að aftast ísalinn komi loft, sem stæði
þá á súlum.
fyrir sig góð hugmynd. En allt orkar tvímæl-
is þá gert er, og getur út af fyrir sig verið
álitamál hvort vinkilréttar línur þessa veggj-
ar ríma við kirkjuna að öðm leyti.
Vegfaranda um þjóðveginn sýnist í fljótu
bragði að harla lítið sé um glugga. Þessi
massífi, hallandi steinsteypuveggur með ör-
litlum gluggarifum neðst, minnir óneitanlega
i
i
á ýmis rammger virki frá fyrri öldum og
seint hefðu þeir verið unnir á Sturlungaöld,
sem hefðu átt slíkt virki. Ég sé aftur á
móti ekkert athugavert við það þó kirkja.
minni á virki. Trúin þarf að eiga sín virki
og það sem fram fer í guðshúsi er innhverft j j
og á að búa fólki skilyrði fyrir tilbeiðslu.
Sólin skín fallega inn í kórinn í gegnum
glugga sem snýr til suðausturs, ef eitthvað
er að marka mitt áttaskyn á Blönduósi.
Skugarnir frá gluggapóstunum mynda
mynstur sem fellur á kórvegginn; annars er
hann auður. Ég hef áður látið í ljósi þá skoð-
un, að nýjar kirkjur séu oft kaldranalegar
og lítið eitt fátæklegar hið innra vegna skorts
á kirkjulist. Nú þekkist sú skoðun og þykir
fín“, að arkitektinn hafi skapað slíkt lista-
verk með kirkjunni sjálfri, að önnur list
megi ekki sjást þar sem einhverskonar við-
hengi. Mér finnst sú afstaða í fyrsta lagi
of eigingjörn og í annan stað þykir mér
dapurlegt, ef kirkjulist verður fyrirbæri sem
heyrir einungis til gömlum kirkjum.
Kirkjubekkirnir eru fastir, alveg þolanleg-
ir ásetu, og afar fallega smíðaðir úr eik eins
og aðrir kirkjumunir, altari, predikunarstóll
og skírnarfontur. Ef svo færi með tíð og
tíma að kirkjan þætti of lítil, er sá mögu-
leiki skilinn eftir að aftantil í salinn verði
byggt loft úr timbri og látið standa á súlum.
Svo sem venja er til er kórinn lítið eitt
upphækkaður, en í staðinn fyrir eina eða
tvær tröppur er hafður hallandi rampur nið-
ur á kirkjugólfið, sem er nokkuð sérkenni-
legt en hlýtur að hafa tilgang og þá er sá
auglýnilegastur, að verið sé að skapa að-
stöðu fyrir prest í hjólastól, sem vitaskuld
er hugsanlegur möguleiki.
Hér er ekkert safnaðarheimili, aðeins að-
staða fyrir sóknarnefndarfundi og annað
álíka í herbergi í kjaliara. Hinsvegar er sér-
stakt rými vestanmegin í kirkjunni, sem
hægt verður væntanlega að skilja frá með
rennihurð; rauf fyrir rennibraut hefur verið
gerð í loftið. Þessi skilveggur er þó ókominn
og kannski með öllu ónauðsynlegur. í þessu
rými, sem sést hér á mynd, eru sæti fyrir
50-60 manns og samskonar kirkjubekkir og
í aðalsalnum. Þarna er hægt að láta fara
fram smærri athafnir, skírn til dæmis eða
kistulagningu. En kirkjan er í sjálfu sér
ekki svo stór og varla svo ásett, að vandséð
er hvaða þörf er á sérstakri kapellu.
Blönduóskirkja er afskaplega hrein og
klár að innan; hvítmálaðir veggir á móti
fallegu parketgólfi og annarri trésmíði sem
lofar sinn meistara. Þessi opna hliðarkapella
gerir kirkjuna dálítið undarlega tvískipta án
sýnilegrar ástæðu. Heildin er samt góð í þá
veru að miðla trúarlegri stemmmningu, sem
hlýtur að vera kjarni málsins. Blönduós-
kirkja er öðruvísi" kirkja; fráhvarf frá hinu
venjubundna og það fínnst mér rós í
hnappagatið, bæði fyrir arkitektinn og þá
heimamenn, sem samþykktu bygginguna.
Gísli Sigurðsson
Kirkjuklukkum hefur veríð komið fyrír í glugga" á frístandandi vegg, sem byggður
er út úr kirkjunni til vesturs.
Hluta kirkjunnar sem hér sést er hægt að hafa aðskilinn, þá með rennihurð eftir
brautinni, sem sést í loftinu. Hvort það verður gert er svo annað mál, enda kannski
alls ekki nauðsynlegt.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 28. ÁGÚST 1993 '9