Lesbók Morgunblaðsins - 30.03.1996, Blaðsíða 8

Lesbók Morgunblaðsins - 30.03.1996, Blaðsíða 8
FERÐAMANNAPÁLMINN Ravenala madagascariensis er raunverulega ekki pálmi, en skyldur bananaplönt- unni. Hann er sérstæður fyrir Madagaskar. FERÐAÞJÓNUSTA á Madagaskar er nokkuð sérstæð. Almenningsvagnar eru ekki af hefðbundinni gerð, en þar flytja svonefndir taxi-brousse fólk og farangur milli staða. Og þar er stundum þröngt á þingi. Wk MADAGASKAR, sem er fjórða stærsta eyja veraldar, liggur 400 km fyrir austan Suður-Afríku. Eyjan er nálægt því að vera sex sinnum stærri en Island. Leiðangur til Madagaskar flugvellinum í Antananarívo, sem er höfuðborg Madagaskar, var tíu manna hópur á vegum Alþjóða náttúruverndarsjóðsins WWF að búa sig undir skoðunarferð um þetta einstæða land, eitt fátækasta land veraldar af venjuleg- Madagaskar, fjórða stærsta eyja jarðar, var öll vaxin skógi þegar menn settust þar að. Nú eru aðeins 15% efir og rányrkjan er óskapleg. Landsmenn stunda sviðningsræktun og brenna skóginn miskunnarlaust. Víða má sjá gapandi rof og rauður sandsteinninn skolast út í árnar og litar þær rauðar. Það er eins og landinu sé að blæða út. Eftir STURLU FRIÐRIKSSON um heimsins gæðum, en eitt hið ríkasta af auði sérstæðra lífvera, sem hvergi finnast annars staðar á jörð. Komið var fram undir hádegi á sunnudeginum 29. október 1995, er þeir, sem þarna starfa á vegum sjóðsins, buðu aðkomumönnum málsverð. Á borðum var þjóðarframleiðsla, zebú-uxasteik og hrísgrjón. Þessum matartegundum átti ég og Sigrún Laxdal kona mín eftir að kynn- ast betur þær þrjár vikur, sem fyrirhugað var að dveljast í Madagaskar, þar sem zebú- nautgripir eru aðalbúpeningur landsmanna og hrísgrjón helsta ræktunarafurðin. Ekki var lengi til setunnar boðið við matborðið, því Twin Otter vélar biðu þess að flytja okkur áfram norður eftir eynni og síðan fram og til baka um allt landið. Þetta virt- ist góð ferðaráðstöfun, þar sem vegakerfi landsins er víða í mjög illu ástandi og sam- göngur á landi með eindæmum erfiðar. Madagaskar hefur heldur ekki getað státað af því að vera aðlaðandi ferðamannaland. Aðbúnaður á gististöðum er þar fremur frumstæður og ferðaþjónusta víða bágborin. Til dæmis er talið að strætisvagnar og rútu- bílar haldi engri áætlun. Þannig almennings- vagnar eru nefndir taxi-brousse og eru af ýmsum gerðum. Er ferðast milli bæja eftir duttlungum ekilsins, og er ekki haldið af stað fyrr en bíllinn er pakkfullur, en þá er hann einnig venjulega ofhlaðinn fólki og allskonar farangri. Okkur var því fremur ætluð loftleiðin. Þegar við hóí'um flugferðina grúfði mikið mistur yfir hásléttunni og var flogið um loftin í rauðbrúnni moldarmóðu. Madagask- ar hefur stundum verið nefnd Rauða eyjan, vegna þess, að mikið er þar um rauðleitan jarðveg og fornan sandstein, sem nú er sorfinn af vindi og vatni. Landsmönnum hefur tekist að eyða mestum hluta skóglend- is eyjarinnar með búsetu sinni. Regntími er að sumri til, frá því í desember fram í marsmánuð, og þá leika fellibyljir opinn svörðinn oft svo illa, að mikil svöðusár myndast í gljupan jarðveginn. Má því víða sjá djúp jarðföll (lavaka) eða gapandi rof og geilar í jörð, sem er orðin einskis nýt til ræktunar. Rauður sandsteinninn skolast út í árnar, og er líkast því sem landinu sé að blæða til stórskaða, þegar eldrautt árvatnið streymir út til hafs. Landsmenn stunda sviðningsræktun, þannig að skógur er brenndur og kjarrið sviðið, til þess að auka fijósemi jarðvegs til beitar og kornræktar. Þegar flogið er yfir hálendið, má hvarvetna sjá elda brenna á ökrum og í skógaijöðrum, en reykjarmökkinn leggja yfir landið og blandast jarðvegsmistrinu. Okkur var einnig sagt, að óaldarseggir kveiktu jafnvel stund- um í skógarsvæðum, til þess að sýna andúð á stjórnarfari landsins. Sagt er að árlega brenni allt að því fjórðungur landsins. Talið er að Madagaskar hafi að mestu verið skógi vaxin fyrir 2.000 árum, þegar fyrstu menn fundu eyna, en síðan hefur smám saman gengið á þann gróður. Og nú er svo komið að aðeins 15 hundraðshlutar lands eru vaxnir skógi. Þar sem skóginum hefur verið eytt, gjörbreytist umhverfið, og lífríkið verður einhæft, en þarna í skógunum bjuggu einmitt einstæðar tegundir dýra og plantna, sem hvergi voru til annars staðar á jörðu. Af 480 ættum blómplantna í heimin- um er talið, að helmingur séu til í Madagask- ar og átta ættir þeirra finnist aðeins þar. Þar munu vaxa um 10.000 tegundir plantna og talið er að 80% þeirra vaxi hvergi ann- ars staðar í heiminum. Dýrin þar á eynni eru einnig mörg sérstæð, og eru lemúrap- arnir sennilega þekktasta dæmið um teg- undir, sem aðeins finnast á Madagaskar. Við flugum í þessari litlu vél frá höfuðborg- inni norður yfir landið og lentum loks, eftir nær þriggja tíma flug, úti á eynni Nosy Be, sem liggur við norðvesturströnd Madagask- ar. Ungar stúlkur heilsuðu okkur ferðafélög- um, þessum vazahas, sem allir útlendingar eru kallaðir, og lögðu þær sveiga úr ilmandi jasmínblómum (Frangipani) um háls okkar að sið pólýnesa. Er auðséð af útliti og siðum landsmanna, að þeir rekja að nokkru ættir sínar til eyjanna í austri. Landslag Og Yeðurfar Madagaskar er fjórða stærsta eyja jarðar. Stærri eru Grænland, Nýja-Guinea og Borneó. Landið er aflangt og liggur samsíða Suður-Afr- íku austanverðri. Aðskilur Mosambik-sundið, sem er 400 km breitt á milli eyjar og megin- lands. Madagaskar er 1.580 km að lengd og um 570 km þar sem hún er breiðust. Að flatar- máli er landið 592.000 km2 og því nær sex sinnum víðlendara en ísland. Hvarfbaugur steingeitarinnar liggur um landið sunnanvert, og er það þannig að mestum hluta í hitabeltinu. Oft er Madagaskar skipt í þijú svæði eftir veðurfari og landslagi. Eftir endilangri eynni austanverðri liggur um 1.500 m hár fjalls- hryggur, sem rís hæst með Tsaratanana, 2.876 m háu eldijalli. Eru austurhlíðar fjall- garðsins brattar og snarhallar þeim niður að Indlandshafi. Þarna er úrkoma mikil og víða regnskógar. Suðlægir staðvindar blása röku lofti úr Indlandshafi að austurströndinni. Er sagt, að þar sé sums staðar aðeins um tvo árstíma að ræða. Annar er regntíminn og hinn er tímínn, þegar rignir. Miðsvæði eyjar- innar er hásléttan, þar sem höfuðborgin stendur. Er það land, sem liggur á milli 750 m og 1.350 m hæðar yfir sjó. Þar er veður- far nokkuð milt, með 25°C meðalhita að sumri. Og á miðjum vetri, sem er í júní, get- ur næturhitinn fallið niður undir frostmark. Á hálendi þessu voru áður þéttir skógar, en þeim hefur að miklu leyti verið eytt, þar sem bændur hafa brennt landið til akuryrkju. Rækta þeir þar mest hrísgijón, en einnig grænmeti og ýmsar kryddjurtir. Vestan við hálendið er aflíðandi halli að ströndinni með víðáttumiklu flatlendi, sem bændur nota til beitar búpeningi. Þar er úrkoma lítil, og sums staðar er þar jafnvel heitt eyðimerkurloftslag. Eru þar víða aðeins þurrar gresjur og þyrni- kjarr, en við ströndina eru einnig fenjaskógar. Jarðsaga Lífheimurinn á Madagaskar er um margt mjög sérstæður, og er þar urmull tegunda plantna og dýra, sem hvergi er annars staðar 8

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.