Morgunblaðið - 19.05.2001, Blaðsíða 43

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. MAÍ 2001 43
NÚ FER sá tími í
hönd að menn fara að
úða garða með skor-
dýraeitri. Í þessari
grein er ætlunin að
fjalla um hefðbundna
úðun gegn ýmsum
skordýrum í gróðri í
görðum á vorin, eink-
um hér á höfuðborgar-
svæðinu. Ekki verður
hér fjallað um úðun
gegn sítkalús, enda er
ekki ástæða til að úða
gegn henni nema á
haustin, né heldur er
hér fjallað um sveppa-
og veirusýkingar í
gróðri.
Úðunarefnið
Varnarefnið (skordýraeitrið) sem
notað er við úðun garða heitir „per-
metrin“ og er það til í nokkrum versl-
unarheitum (t.d. permasect). Það er
lítið eitrað fyrir menn og spendýr en
er banvænt fyrir flest skordýr (t.d.
fiðrildalirfur, blaðlýs) og áttfætlur
(t.d. spunamaur og kóngulær). Efnið
getur valdið ofnæmi hjá fólki og það
er hættulegt fiskum. Permetrin er
óstöðugt eftir blöndun með vatni og
úðun, það brotnar hratt niður í um-
hverfinu og hverfur á nokkrum dög-
um. Það virkar því aðeins gegn lirf-
um og blaðlúsum meðan úðað er og
stuttan tíma á eftir.
Permetrin drepur jafnt gagnlegar
sem skaðlegar pöddur. Garðeigend-
ur njóta því ekki aðstoðar ránskor-
dýra eins og sveifflugulirfa og
sníkjuvespa við að halda lirfum og
blaðlúsum í skefjum. Eitrun er því
inngrip í náttúruna sem menn ættu
ekki að grípa til nema nauðsyn krefji.
Hætt er við að jafnvægið í garðinum
milli gagnlegra skordýra og hinna
skaðlegu raskist og meiri þörf verði á
endurteknum úðunum.
Fyrsta vörnin gegn skordýrum er
að hafa réttar plöntur í garðinum,
plöntur sem eru þokkalega vel aðlag-
aðar að íslenskum aðstæðum og eru
þekktar fyrir að vera ekki viðkvæm-
ar fyrir lirfum og blaðlúsum. Í öðru
lagi ætti að búa vel að plöntunum, at-
huga staðsetningu þeirra í garðinum
og skjól, gefa þeim hæfilegan áburð
og tryggja nægilegt vatn, og grisja ef
þéttleiki er of mikill. Plöntum sem
standa hátt í þurrum jarðvegi og
næringarsnauðum er venjulega talið
vera hættast við skaða af skordýr-
um.
Ekki á að úða nema þörf sé á
Oftast er engin þörf á að úða gegn
blaðlús í görðum nema á einstaka
plöntutegundum og sjaldnast á
hverju ári. Fiðrildarlirfur eru þau
kvikindi sem oftast er þörf á að úða
gegn í görðum enda eiga þær það til í
sumum árum að éta allt lauf af lauf-
trjám eins og birki, sumum víðiteg-
undum og fáeinum lauftrjám öðrum.
Slík ósköp eru ekki
óþekkt í náttúrunni,
m.a. þekkjast faraldrar
fiðrildalirfa í íslensku
kjarrlendi og skógum
og í birkiskógum norð-
arlega í Skandinavíu.
Slíkir faraldrar eru
samt langt frá því að
vera árviss viðburður í
náttúrunni. Flestar
tegundir lauftrjáa eru
ávallt lausar við slíka
óáran og öll barrtré að
lerki meðtöldu einnig.
Garðurinn og trjá-
gróðurinn skoðaður
Áður en ákveðið er
að úða skal fara út í garðinn og skoða
lauf og brum og leita að lirfum og
blaðlúsum. Ávallt eru einhver kvik-
indi í trjágróðri og það er alls ekki
ástæða til að úða nema þegar fjöldi
þeirra sem getur valdið tjóni er orð-
inn óhóflegur. Ef aðeins eru fáar
fiðrildalirfur er engin þörf á að úða.
Lirfurnar vaxa þá úr grasi og hætta
beitinni þegar þær eru fullvaxnar
oftast fyrripart sumars og láta sig
síga niður í grasið og púpa sig. Plant-
an vex áfram og engin ummerki eru
sjáanleg eftir þær þegar líður á sum-
arið. Aðeins skal úða gegn fiðrild-
alirfum ef fjöldi þeirra er það mikill
að hætt sé við að þær valdi áberandi
tjóni á gróðrinum. Aðeins skal úða
gegn blaðlúsum ef fjöldi þeirra er
mikill. Oft og tíðum valda blaðlýs
litlu sjáanlegu tjóni en áhrifin koma
fyrst og fremst fram í minni vexti
trjágróðursins. Ef um runna er að
ræða getur oft komið til greina að
klippa hann þegar svo er komið því
blaðlýsnar leggjast fyrst og fremst á
nýsprottnar greinar.
Garðaúðun hefur ekkert
forvarnargildi
Sem fyrr segir hefur permetrin
mjög skamma eiturvirkni. Því hefur
það ekkert að segja að úða garðinn í
forvarnarskyni. Úðunin virkar ein-
göngu gegn þeim skordýrum sem
eru komin í trjágróðurinn og eru
byrjuð að éta. Egg í greinum og
brumum og púpur og skordýr í jarð-
vegi drepast ekki. Þess vegna er það
til einskis að úða of snemma á vorin
og peningum kastað á glæ. Segja má
að það að úða garð að ástæðulausu sé
eins og að aka um á vetrardekkjum
yfir sumarið, í forvarnarskyni fyrir
veturinn.
Allir mega úða eigin garð
Permetrin er í svokölluðum C-
flokki efna til nota við útrýmingu
skaðvalda í garðyrkju og landbúnaði
og hafa allir heimild til að kaupa og
nýta þau efni til eigin nota. Blanda
skal efnið nákvæmlega skv. leiðbein-
ingum. Það virkar ekkert betur þótt
blandan sé of sterk.
Til að stunda úðun í atvinnuskyni
þarf sérstakt leyfi Hollustuverndar
ríkisins skv. reglum nr. 238/1994 um
garðaúðun (reglurnar fást hjá Holl-
ustuvernd ríkisins og á heimasíðu
stofnunarinnar, www.hollver.is, og á
heimasíðu Heilbrigðiseftirlits Kjós-
arsvæðis undir lagasafni, www.eftir-
lit.is).
Til athugunar fyrir þá sem vilja
kaupa þjónustu þeirra aðila sem
bjóða upp á garðaúðun skal eftirfar-
andi tekið fram:
1. Viðkomandi skal geta framvísað
gildu skírteini frá Hollustuvernd.
2. Hann skal ganga úr skugga um
að úðunar sé þörf með því að skoða
garð og trjágróður. Ekki skal úða ef
þess gerist ekki þörf og þá skal bara
úða einstök tré eða runna ef þess
þarf.
3. Áður en úðun hefst skulu settir
upp varnaðarmiðar. Á þeim skal
standa „Varúð – garðaúðun“, versl-
unarheiti úðunarefnis og virkt efni,
takmörkun við umferð um garðinn,
dagsetning og tímasetning úðunar,
varað við neyslu matjurta og nafn,
heimilisfang og sími garðaúðarans.
Þegar þjónustuaðili býður úðun
ætti garðeigandinn að ganga með
honum um garðinn og skoða trjá-
gróðurinn og meta þörfina fyrir úðun
áður en þessi þjónusta er keypt.
Til fróðleiks má benda á bókina
Heilbrigði trjágróðurs, skaðvaldar á
trjágróðri og varnir gegn þeim, eftir
Guðmund Halldórsson og Halldór
Sverrisson.
Um garðaúðun
Árni
Davíðsson
Eitur
Eitrun er því inngrip í
náttúruna, segir Árni
Davíðsson, sem menn
ættu ekki að grípa til
nema nauðsyn krefji.
Höfundur er heilbrigðisfulltrúi hjá
Heilbrigðiseftirliti Kjósarsvæðis.
Flísar
og
parketBorgartúni 33, Reykjavík • Laufásgötu 9, Akureyri