Morgunblaðið - 13.03.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 MIÐVIKUDAGUR 13. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
NÝI salur Borgarleikhússins var ólíkt bet-
ur setinn á „15:15“-tónleikum Caputmanna á
laugardaginn en viku fyrr. Hvort frumflutn-
ingur örballetts Guðna Franzsonar og Láru
Stefánsdóttur hafi þar gert útslagið skal
ósagt. Hitt er víst, að víða á Norðurlöndum
þætti aðsókn upp á ríflega stórt hundrað
fréttnæm þegar framsækin listmúsík er í
boði.
Cho fyrir flautu og tölvuhljóð eftir Þorstein
Hauksson var efst á blaði. Það var samið
1992 fyrir Kolbein Bjarnason og rámar mann
í að hafa heyrt það snemma á áratugnum í
Skálholtskirkju, ef þá ekki í Kristskirkju, þar
sem grunnur tölvuhljóðanna var fenginn,
byggður á upptökum af flautuleik Kolbeins.
Heiti verksins er bergmál af nafni skógardís-
arinnar Ekkóar (Echo), sem í grískri goða-
sögn varð svo hugfangin af sjálfselska ung-
lingnum Narkissosi að hún tærðist öll burt
svo röddin ein varð eftir. Flauta Kolbeins var
uppmögnuð við rennblautan rafenduróm,
enda ekki mikið úr heyrð Nýja sviðs Borg-
arleikhússins að hafa, og lék til skiptis hröð
stökk, flúr og lengri líðandi tóna við marg-
litan hljóðabakgrunn úr vítt dreifðum hátöl-
urum. Heildarsvipurinn var heiðríkt töfrandi,
og þegar tölvuhljóðin undir lokin renndu sér
niður að miðlægum punkti kom „psýkedel-
íska“ atriðið í 2001 mynd Kubricks upp í hug-
ann.
NoaNoa eftir Kaija Saariaho sagði í tón-
leikaskrá að merkti ,ylmandi’ [sic?], m.ö.o.
rifrildi, átök. Það var jafngamlt Cho, einnig
samið fyrir flautu og tölvuhljóð og eftir virt-
ustu núlifandi tónskáldkonu Finna. Ólíkt
verki Þorsteins, sem miðlaði allskynjanlegri
atburðarás að manni fannst, verkaði finnska
tónsmíðin frekar eins og kyrrstæður hljóð-
skúlptúr. Tónmálið var afar framsækið.
Flautuleikarinn blés, hvæsti, frussaði og
rumdi og skilaði nánast öllu öðru en hefð-
bundnum flautuleik, í milli þess sem hann
skipti á miklum og engum rafendurómi ein-
leiksflautunnar með fetilrofa. Tölvuhljóðin
voru öll af vélrænum toga og óralangt frá
heillandi ævintýraheimi fyrsta atriðis, enda
saxaðist fljótt á þolinmæði manns í þessu
frekar langdregna verki.
Jói, ballett Guðna og Láru, kom undirrit-
uðum fyrir sjónir sem e.k. lífshlaupslýsing
frá vöggu til grafar í stundum höggmynd-
arkenndum, stundum akróbatískum, dansi
Jóhanns Freys Björgvinssonar. Þótt verkið
væri sagt samið fyrir rafgítar og slagverk,
hljómaði útfærsla þeirra frekar eins og raf-
hljóð. Þeim var sparlega beitt en urðu áhrifa-
meiri fyrir vikið, með áberandi rafkyns
„víbra-slap“ skrölti í byrjun og enda sem
minnt gat á niðurhægt andakall skotveiði-
manna. Að öðru leyti skiptust á afströkt en
þó púlstengd og danshæf hrynmynztur
(„patterns“ á hljóðversmáli) sem virtust
stjórnuð í rauntíma af höfundi við hlið tölvu-
borðs Ríkharðs H. Friðrikssonar. Hljóð og
hreyfingar voru markvisst saman tvinnuð frá
byrjun til enda og uppskar ballettinn dynj-
andi góðar undirtektir tónleikagesta.
Cendres frá 1998 eftir Saariaho fyrir hina í
fljótu bragði aðlaðandi áhöfn altflautu, sellós
og píanós heyrðist nú í fyrsta sinn á Íslandi.
Verkið birtist sem öfgafull etýða um „van“
eða „of“ – ýmist berstrípað tíðindaleysi eða
algjört umferðaröngþveiti – við stóröldótta
dýnamík, og ekki gott að segja hvort andstæð
hugmyndatengsl elds og kulnunar frá
franska heitinu (aska) hafi vakið fyrir höf-
undi. Hér mátti heyra ýmsar andvana tikt-
úrur hefðbundinnar framúrstefnu, enda kom
verkið þegar upp var staðið, þrátt fyrir innlif-
aðan samleik tríósins, undirrituðum mest á
óvart fyrir að ná aðeins 9 mínútna tímalengd.
Oktett fyrir flautu, óbó, fagott, horn, harm-
ónikku (tónleikaskrárritari gleymdi að geta
Tatus Kantomaa meðal hljóðfæraleikara),
fiðlu, selló og kontrabassa að nafni Consert-
ino eftir Þórð Magnússon var meðal frum-
fluttra verka við þetta tækifæri. Litskrúðug
áhöfnin í anda síðvínarklassískra kammer-
hópa Schuberts og Spohrs bar með sér
ógrynni skemmtilegra samstillingarmögu-
leika, sem Þórður nýtti sér af þónokkru hug-
viti. Auk iðandi „urmulkóra“ (nærri því sine
qua non í nýrri tónlist) gætti líka líðandi
hvíldarflata, og meðal hlustvænna þátta
mætti nefna hressandi ófeimni höfundar við
púlsrytmísk innslög og jafnvel vott af gam-
aldags kontrapunkti á stangli. Dramatískar
alþagnir voru og meðverkandi krydd í súp-
una, og herskáir marskaflarnir hefðu getað
verið fyrirtaks undirlagningarefni í framtíð-
arstríðsmynd. Aðeins blániðurlagið verkaði
endasleppt. Allt í einu var „allt bú“ eins og
börnin segja. Verkinu var engu að síður tekið
með kostum og kynjum.
Síðasta atriði var frumflutningur Dilopiu,
verk finnska tónskáldsins Jukku Koskinen
fyrir 13 hljóðfæri (tréblásarakvintett,
strengjakvintett, básúnu, slagverk og píanó).
Verkið var sérstaklega samið fyrir CAPUT-
hópinn og lék höfundur sjálfur með á píanó.
Það hófst og endaði á hægum „inn- og útsón-
unum“ stakra hljóðfæra, ekki ólíkt eldra
verki Finnans, Ululation, sem heyrzt hefur
hér og ku hafa farið sigurför um alla álfu, ef
trúa mátti örvandi forkynningu stjórnandans.
Verkið var viðamikið í breidd og lengd (rúmt
kortér) og stigmagnaðist upp í gríðarlega
ringulreið um miðbikið sem hefði sett jafnvel
margupptekið fuglabjarg í skammarkrókinn,
þar sem hver hljóðfærarödd sat við sinn
einkakeip óháð öðrum. Tónefnið og meðferð
þess virtust annars almennt skyldari fag-
urfræði raf- og tölvuverka en hefðbundinna
hljóðfæra, og kom því nokkuð sem skrýtla úr
sauðarlegg að heyra stutt trommusláttarinn-
skot í þungarokkstíl úr setti Mattíasar Hem-
stock í miðjum kliðum. Löturhægt ris og hnig
verksins í og úr jötunefldu kaosi hámarks-
hlutans í ósérhlífinni túlkun Caput-manna lét
þó engan ósnortinn, enda hlaut Dilopia heit-
ustu móttökur dagsins.
TÓNLIST
Borgarleikhúsið
Þorsteinn Hauksson: Cho. Kaija Saariaho: NoaNoa;
Cendres. Guðni Franzson: Jói (frumfl.). Þórður Magn-
ússon: Consertino (frumfl.). Jukka Koskinen: Dipl-
opia (frumfl.) Bryndís Halla Gylfadóttir, selló; Hilmar
Jensson, rafgítar; Kolbeinn Bjarnason, flautur; Matt-
hías Hemstock, slagverk; Valgerður Andrésdóttir, pí-
anó. CAPUT-sinfóníettan (Áshildur Haraldsdóttir,
flauta; Eydís Franzdóttir, óbó; Rúnar Óskarsson,
klarínett; Brjánn Ingason, fagott; Emil Friðfinnsson,
horn; Sigurður Þórbergsson, básúna; Jukka Kosk-
inen, píanó; Tatu Kantomaa, harmónikka; Greta
Guðnadóttir, Hildigunnur Halldórsdóttir, fiðla; Guð-
mundur Kristmundsson, víóla; Hrafnkell Orri Eg-
ilsson, selló; Hávarður Tryggvason, kontrabassi).
Dansskáld: Lára Stefánsdóttir. Dansari: Jóhann
Freyr Björgvinsson. Stjórnandi: Guðni Franzson. For-
ritun og hljóðstjórn: Ríkharður H. Friðriksson. Ljós:
Kári Gíslason. Laugardaginn 9. marz kl. 15.15.
KAMMERTÓNLEIKAR Frá vöggu
til grafar
Ríkarður Ö. Pálsson
Í ANDDYRI Myndlistaskólans í
Reykjavík stendur nú yfir sýning á
verkum nemenda í barna- og ung-
lingadeild Myndlistaskóla Jurate
Stauskaite í Vilnius. Í tengslum við
sýninguna flytur Arune Tornau
myndlistarmaður fyrirlestur kl. 18 í
dag þar sem hún kynnir verkefni
sem hún vann með sígaunabörnum í
Litháen, nálgun sína við þau og þau
verk sem unnin voru.
Verkefnið var unnið með börnum
sem búið hafa utan við almennt
samfélag í Litháen, án skólagöngu
eða þátttöku í samfélaginu. Fyrir-
lesturinn verður fluttur á ensku og
sýndar skyggnur.
Myndlistaskóli Jurate Stauskaite
er einkarekinn skóli og eru kenn-
ararnir allir starfandi myndlistar-
menn. Skólinn var stofnaður fyrir
11 árum í kjölfar sjálfstæðisyfirlýs-
ingar Litháens. Í myndlistar-
kennslunni er lögð áhersla á að ýta
undir skapandi hugsun og vinnu-
gleði nemenda.
Sýningin er í boði Myndlistaskól-
ans í Reykjavík en fulltrúar skólans
fóru til Vilnius vorið 2001 og settu
upp sýningu þar á verkum nemenda
í barna- og unglingadeild skólans
og kynntu sér starfsemi skólans.
Sýningarnar eru hugsaðar sem
upphaf samskipta á milli skólanna í
formi skiptisýninga og fleira.
Sýningin stendur fram yfir
páska.
Eitt verkanna á sýningu nem-
enda í Myndlistaskóla Jurate
Stauskaite í Vilnius.
Myndlist-
arsýning
frá Litháen
XAVIER Beauvois er ungur
franskur leikstjóri sem vakti mikla
athygli fyrir kvikmyndina Hefnd
Matthieusar fyrir tveimur árum,
þar sem veruleika verkafólks er
lýst á áhrifaríkan en um leið hvers-
dagslegan hátt. Myndin var m.a.
valin til þess að keppa um Gull-
ljónið í Feneyjum árið 2000 og laut
þar í lægra haldi fyrir verðugum
keppinaut, þ.e. írönsku kvikmynd-
inni Dayereh (Hringurinn) eftir
Jafar Panahi.
Í Hefnd Matthieusar er tekið á
mikilvægum hliðum í veruleika
samtímans, þ.e. þeirri vanmáttar-
stöðu sem hinn óbreytti verkamað-
ur í landi á borð við Frakkland
finnur sig í á tímum alþjóðavæð-
ingar. Fyrirtæki flytjast í auknum
mæli til vanþróaðri landa, þar sem
atvinnuréttindi eru nær engin og
laun lág. Hinn vestræni verkamað-
ur verður því sífellt óþarfari, og
þarf að sætta sig við gróft rétt-
indaleysi.
Í myndinni kynnumst við lífi og
tilveru verkamannafjölskyldu, for-
eldrum og uppkomnum sonum
þeirra, Matthieu og Eric. Faðirinn
og synirnir vinna allir hjá sömu há-
tækniverksmiðjunni. Eric og kona
hans vonast til þess að geta flutt í
eigið hús fyrr en síðar, en öll fjöl-
skyldan býr í föðurhúsunum. Hin
hversdagslega tilvera er skyndi-
lega rofin þegar faðirinn missir
vinnuna fyrir það að brjóta reyk-
ingabann og lendir skömmu síðar
fyrir bíl. Matthieu sættir sig ekki
við það valda- og réttindaleysi sem
fjölskylda hans hefur mátt þola og
reynir að hefna sín.
Hin dapurlega saga kvikmyndar-
innar er sögð á máta, sem færir
áhofandann nálægt veruleika per-
sónanna. Þetta er einkar vel smíð-
uð kvikmynd, þar sem látleysi hins
daglega lífs er stefnt gegn tilfinn-
ingaþrungnum atburðum, sem fá
enn meiri vigt fyrir vikið.
Hefnt af
veikum mætti
KVIKMYNDIR
Regnboginn,
frönsk kvikmyndahátíð
Leikstjóri: Xavier Beauvois. Handrit:
Cédric Anger, Xavier Beauvois og Cath-
erine Breillat. Kvikmyndataka: Caroline
Champetier. Aðalhlutverk: Benoit
Magimel, Nathalie Baye, Antoine Chapp-
ey og Fred Ulysse. Sýningartími: 105
mín. Frakkland, 2000.
HEFND MATTHIEUSAR (SELON MATTHIEU)
Heiða Jóhannsdóttir
FÉLAG íslenskra hljómlistarmanna
fagnaði 70 ára afmæli sínu á dög-
unum. Af tilefninu voru veittar
heiðursviðurkenningar og þrír
hlutu heiðursgullmerki félagsins:
Snorri Örn Snorrason, Rósa Hrund
Guðmundsdóttir og Kristinn Svav-
arsson.
Heiðursviðurkenningar fengu
Kammersveit Reykjavíkur, Blás-
arakvintett Reykjavíkur, Stórsveit
Reykjavíkur og hljómsveitin Stuð-
menn. Þá hlaut Hafnarfjarðarbær
viðurkenningu fyrir byggingu tón-
listarskóla, Gunnar Þjóðólfsson fyr-
ir starf sem sviðsstjóri Sinfón-
íuhljómsveitar Íslands og Ágúst
Ágústsson sem sviðsstjóri ýmissa af
helstu hljómsveitum landsins.
Þá veitti FÍH 25 styrki til hljóm-
leikahalds á afmælisárinu, að upp-
hæð 100.000 hver.
Formaður FÍH frá árinu 1987 er
Björn Th. Árnason.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Snorri Örn Snorrason, Rósa H. Guðmundsdóttir, Kristinn Svavarsson
og Björn Th. Árnason, formaður Félags íslenskra hljómlistarmanna.
Þrír hlutu heiðurs-
gullmerki FÍH
Í TILEFNI af sýningunni Breiðholt:
frá hugmynd að veruleika verður
málþing í Listasafni Reykjavíkur –
Hafnarhúsi í dag kl. 19 sem listasafn-
ið stendur fyrir ásamt Arkitekta-
félagi Íslands.
Framsögumenn eru arkitektarnir
Örn Baldursson, Geirharður Þor-
steinsson, Guðrún Jónsdóttir og
landslagsarkitektinn ReynirVil-
hjálmsson, Ágústa Kristófersdóttir,
sýningarstjóri sýningarinnar um
Breiðholtið, Birna Bjarnleifsdóttir
kennari og Sigurður Kári Kristjáns-
son lögfræðingur
Málþingið er stefnumót skipulags-
höfundanna, íbúa hverfisins og ann-
arra sem áhuga hafa á að kynna sér
hvaða áhrif skipulag hefur á mann-
lífið.
Umræðum stjórnar Hafliði Helga-
son blaðamaður. Pallborðsumræður
og fyrirspurnir úr sal verða að fram-
sögum loknum.
Málþing um
Breiðholtið
Ljósmynd á sýningunni Breiðholt: frá hugmynd að veruleika.