Morgunblaðið - 28.03.2002, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 FIMMTUDAGUR 28. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Breytingar á heilbrigðiskerfi landsmanna
Umræða sé lif-
andi og upplýst
Áársfundi Rann-sóknarstofnunar íhjúkrunarfræði í
Háskóla Íslands fyrir
skemmstu var fjallað um
breytingar á rekstrar-
formi heilbrigðisþjónust-
unnar. Þar héldu nokkrir
sérfræðingar fyrirlestra
um hin ýmsu svið breyt-
inganna og í pallborðsum-
ræðum og manna í millum
kom glöggt fram, að sögn
Helgu Jónsdóttur dósents
í hjúkrunarfræði við HÍ,
að skoðanir eru skiptar og
ekki allir á eitt sáttir.
Morgunblaðið lagði nokkr-
ar spurningar fyrir Helgu.
Hverjar eru helstu
breytingarnar sem hér um
ræðir?
„Umræða um íslenskt
heilbrigðiskerfi hefur á
undanförnum árum ein-
kennst mjög af kröfu um hagræð-
ingu og aukin afköst. Þegar hefur
þessa orðið vart, m.a. í styttri
legutíma sjúklinga á sjúkrahús-
um, auknu vinnuálagi á heilbrigð-
isstarfsfólk, löngum biðlistum eft-
ir sjúkrahúsþjónustu og vistun á
hjúkrunarheimili, auknum út-
gjöldum einstaklinga og fjöl-
skyldna vegna minni hlutdeildar
ríkisins í kostnaði við sérfræði-
þjónustu, þjálfun og lyfjakaup. Á
undanförnum árum hefur orðið
veruleg breyting á Vesturlöndum
í þá veru að ríkisábyrgð á heil-
brigðisþjónustu hefur minnkað en
fjárhagsleg ábyrgð, ábyrgð á eig-
in heilsu og ábyrgð á umönnun
sjúkra og aldraðra hefur færst æ
meir á herðar einstaklinga og fjöl-
skyldna. Þessa þróun má greina
hér á landi. Í þessu samhengi er
verið að leggja til ýmsar breyt-
ingar á rekstrarformum. Sumar
eru þegar komnar í framkvæmd
eins og þjónustusamningar við
einkaaðila um rekstur hjúkrunar-
heimilis.“
Hafa þessar breytingar verið
illa kynntar almenningi?
„Íslensk heilbrigðisþjónusta á
að þróast í samvinnu opinberra
aðila, heilbrigðisstarfsmanna,
fræðimanna og almennings sem
þiggjanda þjónustu jafnframt því
sem hann stendur straum af
rekstri heilbrigðisþjónustunnar
sem skattgreiðendur. Nú er þessi
samvinna ekki með þeim hætti
sem æskilegast væri. Gott heil-
brigðiskerfi er hornsteinn velferð-
arkerfis okkar og umræðan um
það þarf að vera lifandi og upp-
lýst. Hún þarf að byggjast á rann-
sóknum og þekkingu og taka mið
af væntingum og þörfum íslensks
samfélags og má ekki takmarkast
við þrönga pólitíska og efnahags-
lega hagsmuni.“
Er verið að varpa meiri ábyrgð
á sjúklinga og aðstandendur
þeirra?
„Í sjálfu sér ber hver og einn
einstaklingur ábyrgð á varðveislu
eigin heilbrigðis að því marki sem
hann hefur bolmagn til. Hins veg-
ar er það svo að þegar
heilsan bilar þarfnast
fólk aðstoðar heilbrigð-
isstarfsmanna og þá á
sú aðstoð að vera auð-
sótt. Með styttri legu-
tíma á sjúkrahúsum, löngum bið-
listum eftir sjúkrahús- og
hjúkrunarheimilisdvöl, hærri líf-
aldri fólks og aukningu lang-
vinnra sjúkdóma gefur auga leið
að einstaklingar og fjölskyldur
eru í verulega vaxandi mæli að
annast lasburða og aldraða í
heimahúsum og það oft án full-
nægjandi aðstoðar. Einnig skiptir
máli hvort þau gera það nauðug
eða viljug. Konur bera í langflest-
um tilvikum hitann og þungann af
umönnun nákominna ættingja.
Vinna íslenskra kvenna utan
heimilis er mikil og taka þarf mið
af henni í þessum aðstæðum.“
Hvernig kemur einkarekstur í
heilbrigðiskerfinu inn í þessa um-
ræðu?
„Íslenskt heilbrigðiskerfi hefur
flokkast að mestu leyti sem fé-
lagslegt kerfi en hefur verið að
færast meira til einkareksturs.
Það getur m.a. haft í för með sér
ójafnari aðgang að þjónustu. Hins
vegar er mikilvægt að greina á
milli einkareksturs og einkavæð-
ingar sem felur í sér einkafjár-
mögnun á heilbrigðisþjónustu.
Einkarekstur getur hins vegar
rúmast innan félagslegs heilbrigð-
iskerfis.“
Hvað vill fagfólk í heilbrigðis-
geiranum gera í þessu máli?
„Svar við þessari spurningu er
ekki eitt. Mörgum finnst þeir ekki
hafa svigrúm í núverandi kerfi til
að starfa með þeim hætti sem þeir
kjósa og þrýsta á um aukið sjálf-
stæði í rekstri. Vissulega geta ver-
ið þar margvísleg tækifæri og
mikilvæg þjónusta sem fólk þarfn-
ast eða gerir kröfu um að fá. Það
sem brennur hvað mest á hjúkr-
unarfræðingum er hins vegar
mikið vinnuálag. Kröfur um af-
köst hafa aukist mjög verulega og
víða hafa hjúkrunar-
fræðingar ekki tæki-
færi á að annast skjól-
stæðinga með þeim
hætti sem þekking
þeirra býður og þarfir
skjólstæðinga segja til um. Að
missa heilsuna tímabundið eða
ævilangt er flestum ærið við-
fangsefni. Stuðningur hjúkrunar-
fræðinga við fólk í slíkum aðstæð-
um getur skipt sköpum fyrir fólk
til að lifa innihaldsríku lífi. Á með-
an einungis er hægt að uppfylla
brýnustu þarfir er ljóst að fólk fer
í vaxandi mæli á mis við slíkan
stuðning.“
Helga Jónsdóttir
 Helga Jónsdóttir er fædd 1957
og ólst upp á Húsavík. Lauk BS-
prófi í hjúkrunarfræði frá HÍ
1981 og doktorsprófi í hjúkr-
unarfræði 1994 frá Minnesota-
háskóla. Hefur starfað á sjúkra-
húsum í Reykjavík, Akureyri,
Húsavík og Ósló og kennt hjúkr-
unarfræði með hléum frá 1983.
Er nú dósent í hjúkrunarfræði
við HÍ og verkefnastjóri á Lands-
spítala – háskólasjúkrahúsi.
Maki er Arnór Guðmundsson,
þróunarstjóri í mennta-
málaráðuneytinu, og eiga þau
synina Ágúst og Sverri.
Auknar
kröfur um
afköst