Morgunblaðið - 28.07.2002, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Það er alls ekki á Raufar-hafnarbúa hallað þóttslegið sé föstu að Mel-rakkaslétta sé ekki í miðrihringiðu ferðaþjónustunn-
ar og Raufarhöfn ekki á kortinu yfir
eftirsóttustu dvalarstaði lands-
manna. Staðurinn er ekkert verri
fyrir það, þvert á móti betri heldur en
margan grunar sem kynni að leiða
hugann á þessar fjarlægu slóðir.
Raufarhöfn er nyrsta þéttbýli lands-
ins að þorpinu í Grímsey undanskildu
og staðurinn og umhverfið ber þess
merki. Melrakkasléttan er svo slétt
að manni dettur í hug að hún sé
hreinlega vindbarin.
Hálfgert Klondike
Hótel Norðurljós er fallegra að
innan en utan og aðkeyrslan gæti
bent til að ekið væri inn á fiskvinnslu-
plan. Það er eins og húsið hafi fallið af
himnum ofan á stað þar sem það átti
alls ekki að falla.
En samlíkingin við fiskvinnsluplan
er ekki út í bláinn, því upprunalega
húsið var byggt sem verbúð fyrir
síldarstúlkur sem komu til að salta
síld á Óðinsplani. Þá iðaði Raufar-
höfn af lífi og í húsinu bjuggu allt að
200 manns. Hagyrðingur frá Húsavík
orti um Raufarhöfn á þessum árum
stöku sem byrjaði svona: Þú ert rass-
gat Raufarhöfn, rotni fúli drullupoll-
ur … o.s.frv. Það er ekki ástæða til að
botna þessa ljóðagerð, hún varð til er
bæjarbúar óðu slorið í ökkla á gull-
aldarárum, en síðar meir var ljóðið
gjarnan rifjað upp til að undirstrika
að Raufarhöfn væri bara leiðinlegur
útnári. En síldin hvarf hér sem víðar,
það gerðist upp úr 1967 og þar með
voru stelpurnar á bak og burt einnig.
Hermt er að þær blundi enn í minn-
ingu margra heimamanna sem voru
upp á sitt besta og rúmlega það á
þessum árum.
„Eftir síldarævintýrið bar svo fátt
á neinu næstu árin,“ segir Erlingur
og heldur svo áfram: „uns athafna-
maðurinn Guðjón Styrkársson festi
kaup á hótelinu árið 1974. Guðjón var
stórhuga maður sem hafði sambönd í
Bandaríkjunum. Hann hafði tekið all-
ar helstu laxveiðiárnar á Sléttu og í
Þistilfirði á leigu og hingað komu
auðugir Bandaríkjamenn í hópum.
Það var flogið með þá norður, þeir
sóttir og síðan lóðsaðir inn að ám þar
sem þeir veiddu daglangt en héldu
síðan til Norðurljósa að kveldi dags
til kvöldverðar og næturdvalar. Má
segja að Hótel Norðurljós hafi á
þessum árum verið stærsta veiðihús
sem Ísland hefur átt, með 25 her-
bergjum, iðandi af lífi allt sumarið og
fram á haust.
Það er óhætt að segja að þessi
uppákoma hafi brotið upp bæjar-
braginn sem hafði lamast á síldar-
leysisárunum. Þetta ævintýri stóð til
1981, en það má segja að hafi ríkt
hálfgerð Klondike-stemning meðan
það varði.“
Nútíminn í nánd
Eftir að ævintýrið með Guðjóni
Styrkársyni var á enda runnið var
reynt að reka Norðurljósin sem sum-
arhótel næstu árin og má segja að
það hafi gengið svona og svona þar til
að húsið var tekið til gagngerra end-
urbóta, m.a. var herbergjum fækkað
úr 25 í 15 tveggja manna herbergi,
þau stækkuð og íburður aukinn. Nú
er það mál Erlings að leitun sé að
veglegra lúxushóteli á landsbyggð-
inni og þótt víðar væri leitað. Þessi
gegnumtaka hófst í janúar 1998, en
hótelið hafði verið í gangi sem heils-
árshótel frá árinu 1992. Á þeim árum
var talsvert um að vera í bænum á
nýjan leik, uppbygging á frystihúsi,
kaup á skipum og kvótum. Gestir hót-
elsins á vetrarmánuðum voru ekki
hvað síst vinnuhópar. En síðan runnu
saman fyrirtæki, skip fóru úr pláss-
inu og kvótar með. Eftir sat byggðar-
lagið og sleikti sárin.
Eini umsækjandinn
Erlingur og eiginkona hans,
Ágústa Valdís Svansdóttir, komu ár-
ið 1996, áður en endurbæturnar sem
um ræðir hófust. Eigandi Hótel
Norðurljósa er hreppurinn og staða
hótelstjóra var auglýst.
„Ég var ráðinn,“ segir Erlingur
brosandi og bætir við þegar á hann er
gengið, „jú,jú, ég var eini umsækj-
andinn! Við Ágústa höfðum þá hafið
sambúð skömmu áður og það hafði
blundað í mér um nokkurt skeið að
breyta rækilega til.“
Erlingur hefur stundað bókhalds-
störf langmestan hluta starfsævinn-
ar, en rak einnig gistiheimili í
Reykjavík um skeið ásamt fyrri eig-
inkonu sinni. Erlingur segist vera
„útkjálkamaður“, fæddur og uppal-
inn á Patreksfirði og í sveit á Hval-
látrum í Rauðasandshreppi. Ágústa
Valdís er snyrtifræðingur úr höfuð-
borginni og starfaði m.a. í apótekum í
17 ár. Erlingur segir hana hafa tekið
undir vilja hans að breyta til og ekki
þótt of djarft eða glannalegt að taka
við hótelstjórn á hjara veraldar.
„Sjálfur var ég búinn að sitja við
skrifborð í 25 ár og spurning var sú
hvort næstu 25 ættu að vera eins,
svarið reyndist auðfundið,“ segir Er-
lingur.
Hann segist hafa viljað takast á við
krefjandi verkefni. Hvort hótel-
stjórnin sé þess háttar krefjandi
verkefni? „Já, það má segja það. Það
er a.m.k. nóg að gera. Við vorum búin
að vinna hérna í rúmt ár áður en við
gátum sest í fyrsta skipti niður og
borðað morgunverð saman. Síðan
höfum við getað gert það af og til, en
það telst til munaðar.“ En þau Er-
lingur og Ágústa vinna nánast öll
störf á hótelinu og eru aðeins með
tvær stúlkur í hlutastörfum um há-
bjargræðistímann.
Örlátir gestir
Erlingur er spurður að því hvaða
ferðamenn það séu sem fari um Mel-
rakkasléttu með viðkomu á Norður-
ljósum.
„Allra þjóða fólk kemur hér, en
mest útlendingar, Þjóðverjar og
Svisslendingar eru áberandi. Íslend-
ingum er alltaf að fjölga í hópnum,
þeir koma mikið þegar veðurspáin er
góð. Hinir, sem pöntuðu hópferð
mörgum mánuðum áður, koma
hvernig sem viðrar og taka því bara.
Einn hópur Íslendinga er sérstak-
lega áberandi. Það er fólk sem er
komið yfir miðjan aldur. Þetta er fólk
sem er búið að fara um allt landið og á
bara Sléttu eftir!“
Erlingur segist ekki draga úr því
sem sagt er að Melrakkaslétta og
Raufarhöfn séu „svona og svona“,
ímyndin sé frekar neikvæð heldur en
jákvæð og hafi svo verið lengi, en það
sé þó að breytast.
„Þetta stafar af því hversu af-
skekkt við erum. En hinu er ekki að
neita að hér er margt sem getur lað-
að að ferðamenn, bæði innlenda og
erlenda. Hingað koma fuglaskoðarar,
enda sumar af sjaldgæfustu fuglateg-
undum landsins búsettar á Sléttu,
ljósmyndarar koma í hópum til að ná
miðnætursólinni. Hingað geta menn
einnig komið til að veiða og fara í kaj-
ak- og kanóferðir um vötn og víkur.“
Hryðjuverk
Erlingur heldur áfram: „En að
kynna þessi landsins gæði er erfitt
þegar hið opinbera ástundar hreinan
„terrorisma“ (hryðjuverk) í ferða-
þjónustunni í þessum landshluta.
Hvað á ég við? Jú, ég skal segja
þér sumt af því. Til dæmis læra leið-
sögumenn ekkert um þennan lands-
hluta í námi sínu. Mér er tjáð í Ferða-
málaskólanum að það sé ekkert
námsefni til og að við eigum að út-
vega það!
Annað dæmi eru vegmerkingar.
Hringvegurinn er sem dæmi merkt-
ur inn á kort við Essóstöðina á Ak-
ureyri. Þar má sjá nöfn Akureyrar,
Húsavíkur og Ásbyrgis. En nöfn
Kópaskers, Raufarhafnar og Þórs-
hafnar er hvergi að sjá.
Annað dæmi er milljarða kynn-
ingarátak sem Ferðamálaráð hreykti
sér mjög út af, en var síðan í fjöl-
miðlum í vor dæmt ónýtt af aðilum í
ferðaþjónustunni. Átakið skilaði fleiri
ferðamönnum til landsins en dvalar-
dögum fækkaði, sérstaklega er fjær
dró höfuðborginni. Þarna komum við
að hlut Flugleiða. Þær hafa það í
hendi sér hvernig mál þróast. Þeirra
stefna er að það hafi ekkert upp úr
sér að markaðssetja hótel á svæðinu
milli Selfoss og Borgarness, löngu
leiðina. Þeir leggja meiri áherslu á
dagsferðir útlendinga í Bláa lónið.
Ég hef hitt Bandaríkjamenn sem
fengu enga gistingu með því að leita
til Flugleiða, hótel á þeirra vegum
náðu ekki yfir þarfir þessara manna
og þá var bara engin gisting. Þeir
veittu ekki einu sinni upplýsingar um
aðra hótelþjónustu. Ég hef einnig
hitt breskan ferðamálafrömuð sem
sagði mér að tengiliðir sínir á Íslandi
hefðu ráðið sér frá því að skoða hvaða
möguleikar væru fyrir hendi á norð-
austurhorninu. Best væri að halda
sig við þekktari og viðurkenndar
slóðir. Þegar hann síðan kom hingað í
boði mínu reiddist hann og kúventi.
Svona gæti ég haldið lengi áfram.
Annar stórkostlegur dragbítur á
framgang ferðaþjónustunnar eru
þessar ferðamálanefndir á lands-
byggðinni og endalausir fundir
þeirra. Menn hittast, sýna sig, sjá
aðra, viðra hugmyndir. Koma svo
heim í hérað og tala um að þessi fund-
urinn eða hinn hafi verið gagnlegur.
Menn á launum og dagpeningum og
svo gerist bara ekki neitt og eftir sem
áður eru það einstaklingarnir sem
rembast við einhverja uppbyggingu
og fá ekkert allt of mikinn stuðning
hins opinbera til þess. Ég er búinn að
sjá þessa aðila á fundunum góðu með
alla dagpeningana. Í hvað fara dag-
peningarnir? Þeir fara ekki í að
kaupa þjónustu þar sem fundurinn
fer fram hverju sinni. Dagpeninga-
menn tíma flestir hverjir ekki að
draga andann og laumast heim með
seðlana í veskinu og líta á þá sem
tekjubót. Það má ekkert við þessu
segja, ef það er minnst á að hrófla við
þessu æpir BSRB að um kjaraskerð-
ingu sé að ræða. Ég læt þetta fara í
taugarnar á mér. Úr því að verið er
að deila út dagpeningum þá á að nota
þá. Ríkið fengi virðisaukaskatt út í
ferðaþjónustuna, afkoma þjónustu og
gistingar yrði betri. Hér er röng
hugsun í gangi. Fólk fær peninga að
gjöf til að kaupa þjónustu og tímir því
síðan ekki!
Ég ætla nú ekki að halda lengri
tölu um þessi málefni, þá væri ekki
hægt að stoppa mig. Læt nægja að
klykkja út með þeirri staðhæfingu,
að vandamálin í ferðaþjónustu á
landsbyggðinni eru mörg og flest
stafa af peningaskorti.“
Náttúrubarnið
Erlingur er ekki á leið heim á möl-
ina. Náttúrubarnið í honum hefur
tekið völdin. Hann þekkir orðið Slétt-
una eins og handarbökin á sér. Hann
veit um hvern einasta þórshana á
svæðinu, hvern fjöruspóa og hverja
brandönd og síðustu árin hefur hann
róið á kajak eftir vötnum langt inn í
heiðina og séð snæuglur sem hann
heldur að verpi þar um slóðir. Hann
hefur þó ekki getað stðfest varp
þessa sjaldgæfa fugls í íslensku líf-
ríki, fugls sem opinberlega er talinn
útdauður á Íslandi sem varpfugl.
Þegar menn hafa náð slíku sambandi
við umhverfi sitt gildir sem aldrei
fyrr, að „römm er sú taug“.
Morgunblaðið/Guðm. Guðjónsson
Hótelstjórahjónin Erlingur Thoroddsen og Ágústa Valdís Svansdóttir, ásamt
dóttur sinni Rakel Fríðu Thoroddsen.
Silungsveiði við Kötluvatn vestast á Melrakkasléttu.
Hótel á hjara veraldar
Hótel Norðurljós á Raufarhöfn er dálítið eins og Melrakka-
sléttan sjálf. Til að sjá fegurð og gæði þarf að skoða nánar.
Þetta sérstæða hótel á sér óvenjulega sögu, eins og
Guðmundur Guðjónsson fékk að heyra er hann hitti Erling
Thoroddsen hótelstjóra í slagviðri á Sléttu á dögunum.
gudm@mbl.is