Morgunblaðið - 18.12.2002, Blaðsíða 1

Sálgreining sögunnar
Hávar
Sigurjónsson
ræðir við
Pétur
Gunnarsson
Andbyr – Ljóðasafn
nefnast fjögur bindi af
ljóðabálkum, lausavís-
um, leikritum, sögum
og gamanmálum al-
þýðuskáldsins Elísar
M.V. Þórarinssonar frá
Hrauni í Keldudal,
Dýrafirði, frá æsku til
æviloka. Kristjana S.
Vagnsdóttir, börn, og
tengdabörn söfnuðu
efninu saman.
Elías M.V. fæddist árið 1926. Hann
stundaði hefðbundin bústörf auk báta-
smíða og sinnti refaveiðum í fjölda ára.
Ungur kom hann nálægt sjómennsku og
vann annað slagið við beitingu á Þing-
eyri. Ásamt þessu gætti hann Svalvoga-
vita um hríð. Elías kvæntist eftirlifandi
konu sinni, Kristjönu Sigríði Vagnsdóttur
og eignuðust þau átta börn. Elías lést ár-
ið 1988. Í formála segir að í önnum dags-
ins eða um nætur hafi ljóð og vísur Elías-
ar orðið til og oft verið tilviljunum háð,
hvort efnið hafi komist á blað. Við útgáf-
una hafi verið valin sú leið að birta það
sem í náðist „en þrátt fyrir harðvítuga
baráttu í söfnun þá hefur mikið efni far-
ið forgörðum“. Fljótlega eftir lát Elíasar
var farið að safna saman efni eftir hann.
Í bókunum er margslags kveðskapur, s.s.
ljóð og ljóðabálkar, vísur, stökur, gam-
anmál, gránur, leikrit, sögur, þulur eft-
irmæli, minningarorð og viðtöl. Afmæl-
isvísa er hann orti til dóttur sinnar lýsir
lífssýn hans betur en flest annað.
Hið góða skalt þú aldrei efa,
í sér vonin kærleik ber.
Þó mig skorti gull að gefa,
get ég beðið fyrir þér.
Útgefandi eru Siggeir Stefánsson og
Hrafngerður Ösp Elíasdóttir. Bækurnar
eru samtals 1.300 bls. Prentsmiðjan Oddi
prentaði. Ágóði af sölu ritverksins renn-
ur í Þyrlusjóð. Ritsafnið er eingöngu til
sölu hjá Páli S. Elíassyni Reykjavík,
Gunnhildi B. Elíasdóttur Þingeyri og Sig-
geiri Stefánssyni Raufarhöfn. Verð:
14.900 kr.
Ritsafn Elíasar M.V.
Þórarinssonar
Elías M.V.
Þórarinsson
SVEIGUR, ný skáldsaga Thors Vilhjálms-
sonar, gerist á sturlungaöld líkt og sú síðasta
sem frá honum kom, Morgunþula í stráum
(1998). Sturlungaöld er „öld heljargyðjunnar“
(7) – róstusamt tímabil Íslandssögunnar sem
einkenndist af harðri valdabaráttu höfðingja-
ætta og lauk með falli þjóðveldisins og innlimun
Íslands í norska konungdæmið. Í Sveigi segir
frá Guðmundi skálda, dyggum fylgdarmanni
Sturlu Sighvatssonar, og Þórði Narfasyni frá
Skarði en leiðir þeirra liggja saman hjá Sturlu
Þórðarsyni sagnaritara og Guðmundur ver elli
sinni á Skarði hjá Þórði. Samtímis sögu þeirra
er brugðið upp myndum af sérkennilegu fólki,
voveiflegum atburðum aldarinnar og grimmd-
arlegum yfirgangi höfðingjanna. Í fornbók-
menntunum er sturlungaöldin öld mikilmenna
og stórbrotinna örlaga; í Morgunþulu í stráum
úr Vatnsfirði og er upp frá því
villuráfandi. Hún lendir í slagtogi
við óknyttamanninn Galman
Víðkunnsson en ýmsum sögum
fer af endalokum hans. Líklegt má
telja að þetta ólánsfólk sé foreldr-
ar Guðmundar skálda en margt er
þokukennt í sögunni og erfitt að
átta sig á tengslum persónanna
þegar Sturlunguþekkingin er ekki
nema í slöku meðallagi. Þórður
Narfason elst upp á menningar-
heimili Sturlu Þórðarsonar sagna-
ritara og færir handrit og bækur
heim að Skarði. Honum er ætlað
að halda merki fóstra síns á lofti
og búa bækur í hendur komandi
kynslóða; skrá samtímaatburði á
spjöld sögunnar, stjórna samúð og andúð les-
enda framtíðarinnar. Hann er valdsmaður en
færist undan valdbeitingu, bókelskur góðbóndi
sem lifir í sátt við sjálfan sig og aðra og ann
landi og þjóð. Í Sveignum eru líka frásagnir af
grimmilegum örlögum Arnfinns fíflska og
er Sturla Sighvatsson, bænda-
höfðinginn breyski, aðalpersóna
sögunnar en í Sveigi stíga alþýðan
og undirmálsfólkið fram ásamt
þeim þátttakendum viðburða
skálmaldarinnar sem fornsögurn-
ar þegja um.
Frásagnarhátturinn er flókinn,
oft er skipt um sjónarhorn og
nokkrar sögur fléttast saman í
sveig. Sagt er frá Guðmundi
skálda þar sem hann elst upp með
friðelskandi munkum og lærir að
lesa og skrifa. Guðmundur fer til
Sturlu Sighvatssonar á Sauðafelli
til að skrifa upp handrit fyrir hann
og er á bænum þegar óvinir Sturlu
ráðast þar inn. Skáldið skríður í
felur og bjargar lífi sínu en losnar aldrei undan
vanmáttartilfinningunni og skelfingunni, sem
gagntók hann þegar varnarlaust heimilisfólkið
var limlest og höggvið, né reiðinni yfir tilgangs-
leysi réttmætra hefnda. Stúlkukind sætir sem
barn kynferðislegu ofbeldi af hendi höfðingjans
Skeggöld og skálma
SKÁLDSAGA
Sveigur
THOR VILHJÁLMSSON
208 bls. Mál og menning, 2002
Thor Vilhjálmsson


BÆKUR
SÉRRIT MORGUNBLAÐSINS UM BÆKUR miðvikudagur 18.desember 2002
Innsýn í ævi
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
E
D
D
1
97
46

12
/2
00
2
Halldórs Laxness
Óbirt samtöl, einkabréf og efni úr minniskompum
Ólafur Ragnarsson bregður hér upp afar persónulegri mynd af Halldóri
Laxness. Textinn glitrar af orðsnilld og gamansemi skáldsins og varpar
bókin nýju og einkar forvitnilegu ljósi á líf Halldórs Laxness.
H
A
L
L
D Ó
R L A X N
E
S
S
1 9 0 22 0 0 2