Tíminn Sunnudagsblað - 12.04.1970, Blaðsíða 16

Jóhann Hjaltason:
Staðarprestar í
kaþólskri kristai
Fyrri hluti þessarar greiuar birttet í síðasta tölubiaSi og lauk þar,
er hæst stóðu deilur Vatnsfirðinga og Jónssona frá Stað í Steingríms-
firði. Er nú þar til að taka, er þar var frá horfið.
Eigi lönigu síðar bjuggust J6ns-
synir að fara til ísafjarðar til rána
eða að minínista kosti forvitnast
um, hvort þeir yrðu varir við Þor-
vaid. Voru það nær þrír tigir
mianna, og riðu flestir, en umrenn-
ingar gengu. Þeir riðu Þorskia-
fjairðarvaðal og upp Þorgeirsdal.
En er þeir komu upp úr Fjalldaln-
um, norður af Ísfirðingagili, þá
Mupu upp menn fyrir þeim. Þar
var þá Þorvaldur kominn með allt
að fimm tigi manna og flesta á
görngu. Bergþór og aliur þorri
manna hans köstuðu þá um hest-
uim sínum (þ.e. sneru við) og riða
niður dalinn sem ákafast, þar sem
við mikinn liðsmun var að etja.
Meginhluti flokks þeirra bræðra
og svo sjálfir þeir, kornust nauð-
lega suðuir yfir vaðalinn a sömu
fjöru og þeir fóru á vestur, og
skildi þar með þeim Þorvaldi að
sinni. Bergþór þreytti reiðina sem
mest mátti út að Iteykhólum, tók
þar s*kip og reri út í Akureyjar,
en bræður hans linuðu ekki'á
sprettinum fyrr en suður í Saur-
bæ. Að þessari fýluför þeirra
bræðra var gert gabb mikið og
háðsvísur ortar um.
Á flóttaroum hafði Bergþór kast-
að frá sér skildinum, en einhver
miann.a bans, er síðar fór, tekið
upp. Var það mjög að spotti haft
og talið bera vobt um Meyðiskiap
Bergþórs, enda hefur hiann sjálf-
sagt engin bardagahetja verið. Um
fflótta jþeirra bræðra vair þetta ikveð
ið
Brast of Becgþór næsta,
Bnandr kaillaði f j'anda,
varð at illum orðtom
Ingimundr of fundi'nn.
En es mótför manna
meiðendr litu slkeiða,
hverr rann suðr til Snorra
sáttaiaus sem máttí.
Veturinn eftir þessa atburði var
Bergþór suður á Haillbjarnareyri
með Þórði Sturlusyni, en bræður
hans í Stafholti á vegum Snorra.
Bergþór leitaði enn sem fyrr lið-
veizlu hins volduga frænda síos
gegn Þorvaldi. Og málum þeirra
bræðra fylgdi Snorri 9vo fast, að
á næsta sumri varð Þorvaldur sek
ur skógarmaður á alþingi, sekt fé
hans allt og svo goðorð. Málið
sótti Órækja, sonur Snorra, þá
átján vetra gamall. Sekt Þorvalds
þóttu mikil tíðindi og eigi friðvæn-
leg, uggði menn að til milkils
myndi diraga, þar eð goðinn í
Vatnsfirði var sízt kunnuir að því
að láta sitt minna í neinu.
Um þessar mundir var vinigott
með þeim Sturlu Sighvatssyni og
Þorvaldi, og þvi bar Stuirla, ásamt
Sighvati, föður sínum, sættaorð í
rniilti Snorra og Þorvaldis með
þeim árangri, að nokbru síðar
gekk Þorvaldur að eiga Þórdísi
Snorradóttur. Mun þar sem oftar
hafa komið í Ijós fé- og valdagLrni
Snorra, sem þá eignaðist tryggan
fylgismann ■ í auðugum og nnikils
háttar tengdasyni, en síkeytti að
því búnu engu um sæmd nákom-
inna firænda sinmia. Er þess ekki
getið, að Bergþór ihlyti neiniar bæt
ur fyrir hjrafeninga sína og þá
hneisu, sem hann varð fyrir a£
Bátði Snoirrasym, en aftur á móti
fyrir bænarstað Sighvats fengu
þeir bræður, Jónssynir, þau grið af
Þorvaldi, að þeir nnæbbu stbja í bú-
um sínuim óáreitbiir.
Af Ásgrími Bergþórssyni er það
að segja, að hann viirðist hafa bú-
ið á Stað um sinn eftir dauða föð-
ur síns 1232, en andlegrar stéjtar
maíður var hann ekki svo getið sé,
þótt vera megi, að hann hafi tek-
ið einhverjar hinar lægri vígsilur.
Síðar bjó Ásgrímur norður á Kild-
rananesi í Bjarnarfirði og hefur þá
efalaust áti eða haft eignarhald á
jörðinni, sem löngum var stórbýli
með hlunnindum af æðarvaroi sel
veiði og trjáreka. Eins og víðar er
það mjög á huldu, hvenær fyrsta
kirkjan var reist á Kaldrananesi,
sem þá mun haía verið nefnt Kald-
aðarnes, en varla þó miMu síðar
en um 1100, þegar landinu hefmr
verið skipt í kirkjuisókniir vegna
tíundarlaganna frá árinu 109S.
Mun það vera alrangt, er segir í
Jarteinabók Guðmundar biskups
Arasonar, að eigi hafi verið kirkja
á Kaldrananesi vorið 1211, þegar
óvætturinn Selkoila var að hrella
fólk á þeim slóðuim. Á K-aldrana-
nesi var jafnan bændakirkj'a, sem
eins og aðrar slíkar á fyrri ölduui
efildi eigendur sína að fé og þvf
valdi, er fénu fylgir.
_ Ljóst er af öilum frásögnum, að
Ásgrímur befur verið rn-aður mifc-
ils háttar og bænda helztur um
sína daga á Ströndum. Hann var
sem fyrr segir frændi Sturlunga og
þeirn lengst um mjög fýlgisamur,
unz Kolbeinn ungi kúgaði hann til
áð vinna sér trúnaðareiða. Hann
var í Bæjarbairdaga í liði Sturlur
Sighvatssoinar, eirnnig í urslitaor-
ustunni á Örlygsstöðum og hafði
þá safnað liði um Strandir fyrir
Sturlu. En fknm árum síðar, þeg-
ar Þórður kakali kom til sögunn*
ar, varð ekki af iiðveizlu Ásgríms.
f sögu Þórðar segir svo frá fundi
þeirra: — — — „krafði Þórður
hann ferðar, kvað honum sízt
mundu sóma annað en vera í ferð
með sér, fyrst fyrir sabir frænd-
serni, en það ainnað, hversu mjög
Sturla bróðir rninn hóf þig, sá himn
þriðji hlutur, hversuþú vanst við
alllar hrakningar á Örlygsstöðum
og sást lát frænda þinna oig. þeirra
manna, sem þér rnunu aldrei úp
hug gauga. Ásgrímuir varðist
marga vega og kom lagagrein fyr-
ir sig, því að hann var forvi'bri,
fyrst með eiðum. þeim, er hanm
hiafði svairið Kolibeimi, — þá sagiir
hanm sem satt var, að ha-nn sat í
nærra laigi þeim NarðLendiingU'm,
þeigair ar hiamm væri í nokfcurri
f jamdseimi vlið þá. Dró hamm svo ðitt
280
T f M I N N — SUNNTJDAGSBLAÐ