Tíminn Sunnudagsblað - 03.10.1971, Blaðsíða 20
'ÁGÚST JÓNSSON:
HAMARSRÉTT
Ekki þurfum við að fara langan
veg, svo að fyrir okkur beri ýmsa
þá staði, er til okkar tala í gegn
um ótal minningar frá liðnum ár-
um. Það eru skýrar, óbrotgjarnar
myndir.
Til þessara staða má teljk Ham-
arsrétt, skilarétt Vatnsnesjnga, er
til er orðin fyrir framtak forfeðra
okkar. Þeir völdu henni þann stað,
sem veitti mönnum og skepnum
skjól fyrir þrem veðuráttum, og
hringlaga hvammur afmarfcaði
stærð réttarinnar. Þeir voru ekki
alltaf lopnir í hagsýninni, gönlu
mennirnir. í þessu tilfelli er engu
líkara en hvammurinn sé til fyrir
réttina og réttin fyrir hvamminn.
Jafnan var það svo, er um bygg
ingar var að ræða, að notað var
það efni, sem næsta utnhverfi gat
í té látið, og svo var einnig hér.
Réttin var gerð úr torfi og grjóti
í tveim misstórum hringum. Bilið
á milli ytri og inni hrings var
skipt í dilka með timburskilrúm-
um, en innan innri hringsins var
hinn svokallaði almenningur með
tveim jarðefnisveggjum til vest-
urs, sem inynduðu innreksturs
ganginn. Á þann hátt var vestur-
kantur réttarinnar notaður til
stuðnings við aðrekstur en sjór
veitti aðhald á hinn veginn.
Fjársafnið stóð við sjóinn sunn-
an við Hamarsá meðan réttað var.
Þar stóð hin prúða Hráflekka, sem
átti fallega sögu, sem börn um allt
ísland lásu um í Dýravininum. En
ofan við fjársafnið léku þær sitt
hófaspil, Þorgrímsstaða-Skjóna og
Hlíðar-Nös, með Sauðadalsá og
Hamarsrétt sem lokamörk sprett-
færis.
Þar var ekki heldur langt frá
dalsárFálki, sem segja mátti að
fallegi, grái hesturinn, hann Sauða
ætti Hamarsá að leiksystur. Hann
var alltaf jafnrólegur og svip-
brigðalaus, hvort heldur áln- hjal-
aði við hann og laugaði fætur hans
eða hún var ör og ólgandi og lagð-
ist honum að síðu.
Á austurvegg Hamarsréltar ligg-
ur Spori, viðbúinn að sækja hverja
þá kind, sem frá réttinni sleppur,
og ekki langt þaðan sjáum við
Tevu sem átti tryggðina svo mikla,
að hún lagðist á fjárhúsmæni yfir
líki húsbónda síns og varð ekki
þaðan tekin fyrr en blýkúlan hafði
veitt henni líkn í þraut.
Þannig, og á fjölmarga fleiri
vegu, tala minningar um húsdýrin
til okkar.
Segja mátti, að Hamarsrétt væri
hinn óformlegi þingstaður hrepps
ins. Þangað sóttu ungir og gamlir.
Þar voru mestu gleöimót ársins
hjá ungu fólki, og þar voru einn
ig afgreidd hin þýðingarmestu mál
af ýmsu tagi, að ógleymdri kaup-
ViS höfum því miður ekki tiltæka mynd úr Hamarsrétt, og þess vegna varð þrautalendingln að birfa mynd úr
rétt í grannsveitinni, Þverárrétt i Vesturhópi.
716
TflHINN — SUNNUDAGSBLAÐ