Íslendingaþættir Tímans - 19.01.1980, Blaðsíða 1

ÍSLENDIIUGAÞÆTTIR
Laugardagur 19. janúar 1980. 3. tbl.
TIMANS
Jörundur Brynjólfsson
alþingisforseti
F1. 21. febrúar 1884.
D. 3. dese'mber 1979.
Jörundur Brynjólfsson fyrrverandi al-
þingisforseti andaöist mánudaginn 3.
desember sl. og var þá kominn hátt á
sjötta áriöyfir nirætt, en hann var fæddur
á Starmýri i Álftafiröi 21. febrúar 1884.
Foreldrar hans voru hjónin Brynjölfur
Jónsson bóndi á Starmýri Brynjólfssonar
bónda á Geithellum, og Guðleif Guö-
mundsdóttir bónda á Starmýri Hjörleifs-
sonar sterka, sem var annar hinna kunnu
Hafnabræðra, en þeir urðu þegar i þegar i
lifanda lifi þjóösagnahetjur sakir afls og
haröfengis.
Jörundur átti skamma dvöl hjá foreldr-
um sinum þvi móöir hans varð vegna van-
heilsu að leita sér lækninga til Kaup-
mannahafnar. Fööursystir Jörundar bjó
þá i Þórisdal i Bæjarhreppi og tók hinn
nýfædda svein til sin. Nokkrum árum siö-
ar fluttist Jörundur suður i Nesjahrepp
meöfósturforeldrum sinum og dvaldi þar
meö þeim þar til hann var tvitugur aö
aldri. Stundaöi hann öll algeng sveitastörf
á uppvaxtarárunum meöal annars sjó-
róöra bæöi frá Papós og Hornafjaröarós-
um. Var hann strax i fremstu röö ungra
manna að vaskleik og öliu atgervi.
Skemmtilegasta starf Jörundar á æsku-
árum voru smalaferðir um hin bröttu
Hornafjaröarfjöll, og minntist hann oft á
efriárum ýmsraatburöa frá þvi starfi svo
og gleöistunda á hestbaki, en hann haföi
mikiö yndi af hestum og kunni góö tök á
tamningu og meðferð þeirra.
Haustið 1904 lagði Jörundur land undir
fót og geröist nemandi i Bændaskólanum
á Hvanneyri og útskrifaöist þaöan meö
búfræöipróf vorið 1906. Næsta vetur var
hann svo barnakennari á æskustöðvum
sinum i Nesjahreppi. Svo vel féll Jörundi
kennslustarfiö þennan vetur, aö þegar
Kennaraskóli tslands var stofnaöur
haustiö 1908 þá gerðist hann nemandi þar
og settist i þriöja bekk. Næsta vor 1909 tók
hann kennarapróf og réöist siöan kennari
viö Barnaskóla Reykjavikur. A árunum
1911-1912 var hann i Kaupmannahöfn um
10 mánaða skeiö og stundaöi nám viö
Kennaraháskólann þar og lagöi mest
stund á náttúrufræöi.
Á kennaraárum sinum i Reykjavik gaf
Jörundur út barna- og unglingablaöiö
Unga Island i félagi við þá Hallgrim Jóns
son og Steingrim Arason. Þetta starf hófu
þeir áriö 1913 og á þvi sama ári kom út
fyrsta útgáfa af reikningsbók fyrir barna-
skóla, sem þeir Jörundur og Steingrimur
sömdu og gáfu Ut.
Áriö 1919 gerði Jörundur breytingu á
högum sfnum, flutti úr Reykjavik og
gerðist bóndi austur I Biskupstungum á
jörðinni Múla. Ástæöurnar fyrir þessu
vorutvær. I fyrsta lagi, aö ofarlega i huga
Jörundar bjó löngun til búskapar i sveit,
en i öðru lagi mun þaö þó hafa vegiö
þyngra, aö hann vildi láta börnin sin alast
upp i sveit og venjast störfunum þar. Um-
gengni við jörðina og dýrin.
Jörundur kvæntist 20. október 1910
Þjóöbjörgu kennara Þóröardóttur tré-
smiös i Reykjavik Narfasonar og konu
hans Guðrúnár Jóhannsdóttur. Þau Þjóð-
björgeignuöust nokkur börn, sem öll hafa
oröið kunnir borgarar og góöir Islending-
ar. Þau hjón skildu og Jörundúr kvæntist
aftur. Var siðari kona hans Guörún Dal-
mannsdóttir og eignuöust þau einn son:
Gauk prófessor i lögum. Guörún er dáin
fyrir nokkrum árum.
A Reykjavikurárum Jörundar var
margt aö gerast samtfmis i islensku þjóö-
lifi. Island hafði fengiö heimastjórn og is-
lenskur ráöherra haföi nú aösetur I
Reykjavik. Stjórmálabaráttan, sem
fram aö þvi hafði mest snúist um endur-
heimt landsréttinda og stjórnfrelsis var
nú aðfærast á fleiri sviö en áöur og taka á
sig ný form og gömul flokkaskipan aö
riðlast. Nýjar stefnur og hugsjónir ruddu
nýjar brautir. Ungmennafélagshreyfing-
in fór eins og vorblær um landið. Sam-
vinnuhreyfingin var að eflast og danskar
selstööuverslanir, sumar aldagamlar,
hrundu hver af annarri. Togara- og vél-
bátaútgerö færöist i aukana, en opnum
áraskipum ogskútumfór fækkandi. Byrj-
aö var aö örla á stéttabaráttu og færöist
rtún I aukana meö nýjum atvinnuvegum
og auknu frelsi þjóöarinnar, einkum eftir
aöheimsstyrjöldin 1913 til 1918 hófst. Jör-
undur fylgdist vel meö öllum þessum
hræringum og tóksjálfur þátt i þeim. Og
ekki hafði hann lengi veriö i Reykjavik
þegar menn fóru aö festa augu á honum
sem efnilegum baráttumanni fyrir bætt-
um lifskjörum þeirra sem minna máttu
sin. Hann var þá og alltaf mjög ákafur I
sjálfstæöisbaráttunni og studdi þá sem