Tíminn - 15.10.1970, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 15. október 1970
TÍMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framtovæmdastjóri: Kristj án Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason o>g Tómas
KarLsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnar-
skrifstoíur í Edduhúsinu, símair 18300—18306. Skrifstofur
Bankastræti 7 — Afgreiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523.
Aðrar slkrifsitofur sími 18300. Áskriftargjald kr. 165,00 á mánuði,
innanlands — í lausaisölu kr. 10,00 eint. Prentsm. Edda hf.
VADIM ARDATOVSKI, APN:
Verða löndin í Vestur-Evrðpu
óháð dollarnum í framtíðinni?
Afnám söluskatts
Athyglisverð athugun á vegum Efnahagsbandalagsins
á nauðsynjavörum
Þrír þingmenn Framsóknarílokksins, Halldór E. Sig-
urðsson, Ingvar Gíslason og Ágúst Þorvaldsson, hafa end-
urflutt á Alþingi frumvarp um afnám söiuskatts á smjöri,
osti, skyri, kjötvörum, kaffi, sykri, kornvörum, raforku,
heitu vatni og olíu. Þetta er eitt af þeim málum, sem
Framsóknarflokkurinn flytur og miða að því að hamla
gegn dýrtíðinni, sem afkomu atvinnuveganna og efnahag
þjóðarinnar stafar nú mest hætta af.
Framsóknarflokkurinn flutti frv. um þetta sama efni í
fyrra, ásamt því að auka fjölskyldubætur. Hefði sú til-
laga verið samþykkt þá, hefði hún komið í veg fyrir
þriggja stiga hækkun á framfærsluvísitölunni. Stjórnar-
flokkarnir felldu þessa tillögu og vísitalan hækkaði um
sín þrjú stig. Kaupið hækkaði síðan tilsvarandi og sú
kauphækkun leiddi aftur til verðhækkunar og nýrrar
hækkunar á vísitölunni. Sennilega væri framfærsluvísi-
talan nú 5—6 stigum lægri, ef farið hefði verið eftir
þessari tillögu Framsóknarmanna á síðastl. vetri. At-
vinnuvegirnir væru þá mun betur staddir og launþegar
hefðu notið enn öruggari bóta en vísitöluuppbótarinnar,
þar sem verð framangreindra nauðsynjavara hefði verið
mun lægra, eða sem söluskattinum næmi, en hann er
nú 11%.
Þótt heppilegast hefði verið að fara eftir þessum til-
lögum Framsóknarmanna í fyrra, kæmu þær eigi að
síður að notum nú, þótt seint sé. Þær myndu sporna
gegn nýrri hækkun á framfærsluvísitölunni og spara
þannig atvinnuvegunum og ríkinu ný útgjöld, sem ella
hlytust af þeirri hækkun og víxlhækkunum í kjölfar
hennar. Bætt staða atvinnuveganna myndi bæta ríkinu
upp það tekjutap, sem hlýzt af því að létta söluskattin-
um af umræddum vörum.
Til þess að sporna gegn vaxandi dýrtíð, er ekki til
neitt eitt allsherjarráð. Þar verður að beita mörgum og
mismunandi aðgerðum, sem eru þó samverkandi. Eitt
þeirra úrræða, sem þar koma að fullum notum, er að
fella niður söluskattinn á nauðsynjavörum, eins og
lagt er til í framangreindu frumvarpi Framsóknar-
manna.
Námskostnaðarsjóður
Þeir Sigurvin Einarsson og Ingvar Gíslason hafa nú
endurflutt á Alþingi frumvarpið um námskostnaðarsjóð.
Samkvæmt því skal stofna sérstakan sjóð, sem tryggð-
ar eru allríflegar tekjur, til að veita styrki til nemenda,.
er verða að dveljast fjarri heimilum sínum meðan á námi
stendur. Tekjur sínar á sjóðurinn að fá með tvennum
hætti: Gjaldi af tóbaki, áfengi og gosdrykkjum, og beinu
framlagi úr ríkissjóði.
í greinargerð frumvarpsins er lögð áherzla á, að þjóð-
félaginu beri skylda til að nema brott það misrétti, sem
af aðstöðumun nemenda stafar, og koma beri á sem
jafnastri aðstöðu æskufólks til menntunar hvar sem það
er búsett á landinu. Verði það ekki gert, stefni óðfluga
í þá átt, að skólar verði aðallega fyrir þá, sem búa við
skólaveggina.
Þess verður að vænta, að þetta mikla jafnréttismál
fái betri undirtektir nú en á síðasta þmgi Þ.Þ.
Aðstöðumunur Bandaríkj
anna og Sovétríkjanna e
m.a. fólginn í því, að dollar-
inn er alþjóðlegur gjaldmið
iH, en hið sama verður ekki
sagt um rúbluna. Þetta veit-
ir Bandaríkjunum miklu
traustari aðstöðu en Sovét-
ríkjunum á sviði alþjóðlegra
efnahagsmála. Af hálfu
Rússa er því lögð áherzla
á þanu málflutning, að doll-
arinn sé ekki eins sterkur
gjaldmiðill og álitið er. Eft-
irfarandi grein er dæmi um
þennan málflutning Sovét-
manna.
í SEPTEMBERBYRJUN hóf-
ust í kauphöllunucn í Róm og
Mílanó skyndilega óvenjulega
mikil viðskipti með dollara.
Framboð á hinum grænu, er-
lendu seðlum fór fram úr eft-
irspurn, og farið var að kaupa
þá og selja á lægra verði en
hin opinbera skráning segir til
um, en samkvæmt henni eru
þeir 624.725 lírur. Þá greip
Miðbankinn til varnaraðgerða
og kunngjörði að hann skipti
dollurucn eins og hvep vildi á
réttu gengi. Þá hjaðnáði þessi
sölualda og dollarinn komst í
örugga höfn hins opinbera
gengis
Það hefur sett svip sinn á
undanfarandi tíma, að skyndi-
lega kemur upp í Evrópu van-
traust á dollaraaum og gengi
hans fer að sveiflast til alveg
fram að því að gripið er til
sérstakra ráðstafana.
I marz 1969 var verð á gull-
únsu komið upp í 43.8 dollara,
en var opinberlega skráð 35
dollarar. Nú er dollar metinn
u.þ.b. á við gulltryggingu sína.
En þessi gulltrygging er í raun
og veru ekki fyrir hendi.
BANDARÍKJUNUM tókst að
fá aðildarríki að alþjóðagjald-
eyrissjóðnum til þess að sam-
þykkja ályktun í marz 1963, en
samkvæmt henni geta hvorki
einkabankar né einstakliagar
krafizt þess að fá gull fyrir
dollara. Slík forréttindi hafa
nú aðeins Miðbankar aðildar-
ríkja, og þeir færa sér þau tæp
lega í nyt — en ef þeir gerðu
það nú?
í lok ársins 1969 námu
skammtíma skuldþindingar
Bandaríkjanna erlendis um
þrisvar og hálfu sinni hærri
upphæð en gullvarasjóður
þeirra. í því tilviki að van-
traust á dollarnum i Evrópn
kæmi fram i kröfum um skipti
á dollurum fyrir gull, yrði
þetta volduga auðvaldsríki ann
að hvort að grípa til mikillar
gengislækkunar á gjaldmiðli
sinum eða lýsa sig gjaldþrota.
Dollarann skortir ekki aðeins
gulltryggingu. hann hefur
heldur ekki tryggingi i hióðar
Kennedy, fjármálaráSherra Bandarikjanna.
tekjum Bandaríkjanna. Vegna
mikilla útgjalda til stríðsins 1
Vietnam og vígbúnaðar á ár-
inu 1970 mun halli á fjárlög-
um Bandaríkjanna nema um 7
til 8 milljörðum dollara.
Hvernig er þessi halli jafnað-
ur. sem er reyndar á síðast-
liðnum árum orðinn hefðbund-
inn? Með því að gefa út nýja
pappírsdollara. En ef þeir eru
settir í umferð, er verðbólga
óhjákvæmileg. Oa dollarar era
sendir frá Bandaríkjunum til
útlanda og þ.á.m. til Evrópu.
BANDARÍSK FJÁRPEST-
ING í löndum Efnahagsbanda-
lagsins nemur núna um 30
milljörðum dollara, og bráða-
birgðaspár gera ráð fyrir að
hún aukist um 25 prósent á
þessu _ári. Og hvað þýðir
þetta? í Vestur-Evrópu hlaðast
upp dauðir pappírsdollarar og
í stað þeirra eignast Banda-
ríkjamenn miklar og verðmæt
ar eignir svo sem verksmiðjur,
iðnfyrirtæki o.fl.
Það væri að grafa undan
eigin efnahagslífi, ef þessir
dollarar væru nýttir til þess að
kaupa bandarískan varning. Og
ekki er hægt að skipt.a þeim í
gull vegna þeirra samþykkta,
sem gerðar voru 1968.
Á ÞEIM ÁRUM, þegar efna-
hagslíf í Bandaríkjunum var
stöðugt og blócnstraði í sam-
anbarði við efnahagslíf í banda
lagsríkjum þeirra, var það að
minnsta kosti „de facto“ eðli
legt að alþjóðagjaldeyriskerf-
ið hvíldi á bandarískri mynt
En n úer ástandið allt annað.
— Bandaríkin eiga í æðis-
gengnu vígbúnaðarkapphlaupi,
sem ekk: sér fyrir endann á
og hernaðarævintýrum sem þau
kæra sig ekki um að hætta við
Ríkið skelfur af félagslegum
átökum. Út við sjóndeildar-
hring er hráefnakreppa að
koma í ljós. Hin tilbúna sam-
svörun við gjaldmynt Vestur-
Evrópuríkja, sem ekki eiga
þátt í hernaðarævintýrunum
með hinum ótrausta og yfir-
gangssama dollara, vekur
mikla gagnrýni.
f Frakklandi Sviss og fleiri
löndum eru ábyrgir aðilar
sem berjast fyrir því grund-
vallarsjónarmiði að gullfótui
verið tekinn upp aftur, — t. c,
franski hagfræðingurinn Jack
Riuefe. Þetta óttast Bandaríkja
menn mest. Sarokvæmt forspá
Lundúnafirsnans Consolidated
Goldfields Ltd. vérða 40 doll-
arar gefnir fyrir gullúnsu um
enitt ár 1971, 45 dollarar á ár-
inu 1972 og 50 dollarar 1975
MJÖG athyglisverð er tiltölu
lega nýleg hugmynd, sem fram
er komin í sambandi við tii
rauair raunsærra hagfræðinga
í Vestur-Evrópu til að losna
við hið ójafna og óhagkvæma
„hjónaband“ dollarans 02 gjald
miðils þeirra f löndum Efna-
hagsbandalagsins er verið að
athuga möguleika á því að
koma á fót sjálfstæðu gjald-
eyrissvæði, sem væri óháð doll
aranum. örlögum hans og
„heilsufari". Sérstök nefnd
undir forustu fulltrúa Laxem-
borgar, Verners, er nú að gera
skýrslu um þetta mál.
Framkvsctnd þessarar hug-
myndar er varla möguleg á
næstu árum En hún sýnir vax
andi andstöðu Vestur-Evrópu-
ríkja gegn yfirráðum dollarans
og þar til heyrandi fjárfestingu
bandarískra einokunarhringa.
Æ oftar má nú heyra slagorð-
ið: Dollar, go home, í Evrópu-
löndum, og veldur það miklum
áhyggjum meðal kaupsýslu- og
stjórnmálamanna í Bandaríkj-
unum. APN
ÍT’ffiSgOl III Jliuallgllll——