Tíminn - 02.06.1972, Blaðsíða 9

Föstudagur 2. júni 1972.
TÍMINN
9
V
Ctgefandi: Fra'msóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
|:;SS:Andrés Kristjánsson (ritstjórn Sunnudagsblaös Timans).
Vuglýsingastjóri: Steingrimur Gislason,. Ritstjórnarskrif-
stofur i Gdduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306.
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiöslusími 12323 — auglýs-
ingasimi 19523. Aörar skrifstofurrsimi 18300. Askriftargjald
225 krónur á mánuöi innan lands, i iausasölu 15 krónur ein-
takið. Blaöaprent h.f.
Rekstrarlánin verða að
hafa forgangsrétt
Á blaðamannafundi, sem bankastjórn
Landsbankans hélt siðastl. þriðjudag, kom það
m.a. fram, að bankarnir muni þurfa að gera
sérstakar ráðstafanir til að hamla gegn of mik-
illi útlánaaukningu á þessu ári. Tilraunir Seðla
bankans og viðskiptabankanna til að hafa
hemil á útlánum með samkomulagi sin á milli
báru ekki tilætlaðan árangur á árunum 1970 og
1971. Nú hefur verið gert nýtt samkomulag
milli Seðlabankans og viðskiptabankanna um
nýjar aðferðir til að hamla gegn útlánaaukn-
ingunni.
Það var ljóst þegar á árinu 1970, að nauðsyn
bæri til að draga úr lánaaukningu viðskipta-
bankanna. Kom hér til hvorttveggja i senn, al-
menn efnahagsleg rök og mikilvægi þess fyrir
bankana sjálfa, að lausafjárstaða þeirra
versnaði ekki um of. Var gert samkomulag um
það milli Seðlabankans og viðskiptabankanna
bæði árin 1970 og 1971 að stefna að þvi, að út-
lánaaukningin færi ekki fram úr vissu marki.
Hvorugt árið tókst að ná settum markmiðum,
enda þótt samkomulagið hafi stuðlað að þvi að
halda útlánaaukningunni i nokkrum skefjum.
1 skýrslum Landsbankans segir, að lausa-
fjárstaða bankans hafi verið orðin mjög erfið
um siðustu áramót. Hún hafi heldur batnað
fyrstu mánuði þessa árs, en almennar horfur i
efnahagsmálum bendi mjög eindregið til þess,
að hún muni versna á siðari helmingi þess.
Svipað mun gilda um aðra viðskiptabanka.
Þeim er þvi nauðugur einn kostur að gæta ýtr-
asta aðhalds i útlánum, enda hniga önnur al-
menn efnahagsleg rök i þá sömu átt.
Á blaðamannafundinum með bankastjórn
Landsbankans kom fram, að bankinn myndi
við framkvæmd aukinna útlánshamla, fyrst og
fremst telja það skyldu sina að fullnægja þeirri
auknu rekstrarfjárþörf, sem nú væri hjá
sjávarútvegi, landbúnaði og iðnaði. Hinsvegar
væri það skoðun bankastjórnarinnar, að
verzlunin hefði meira svigrúm en aðrir at-
vinnuvegir til að mæta þeim erfiðleikum, sem
nú væri við að etja. Hún gæti dregið úr fram-
kvæmdum, haft stjórn á birgðum o.s.frv.
Undir það skal eindregið tekið hér, að
rekstrarlán undirstöðuatvinnuveganna verða
að hafa algeran forgangsrétt.
Nýju iðnaðarlánin
Áður nefndum blaðamannafundi Landsbank
ans var það upplýst, að Seðlabankinn hafði
óskað eftir, að viðskiptabankarnir tilnefndu
fulltrúa i nefnd, sem ynni að undirbúningi
hinna nýju iðnaðarvixla, sem keyptir verða út
á framleiðsluvörur og birgðir og Seðlabankinn
endurkaupir. Hér er um að ræða framkvæmd á
hinum nýju lögum um veðtryggingu iðn-
rekstrarlána, sem sett voru á siðasta Alþingi.
Þess ber að vænta, að framkvæmd þeirra verði
hraðað.
Úr yfirlýsingu Nixons og ráðamanna Sovétríkjanna:
Hagstæðir atburðir eru
að gerast í Evrópu
Lýst fulium stuðningi við sáttatilraunir Jarrings
Að loknum fundum
Nixons forseta og ráða-
manna Sovétríkjanna
vargefin út löng sovézk-
bandarisk yfirlýsing. I
inngangi hennar er vikið
að gagnkvæmum sam-
skiptum Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna og er
þar aðallega vitnað i
samninga þá, sem voru
undirritaðir i Moskvu
um takmörkun eld-
flaugavopna, tækni- og
vísindasamstarf, sam-
skipti á sviði verzlunar-
og efnahagsmála o.s.
frv. I síðari hluta yfir
lýsingarinnar er svo vik-
ið að alþjóðamálum og
afstöðu til annarra ríkja.
Þykir rétt að birta þann
kafla yfirlýsingarinnar
hér, en hann hljóðar á
þessa leið:
Evrópa
Við umræður um alþjóða-
mál kom það fram hjá báðum
aðiljum, að hagstæðir atburðir
væru að gerast i Evrópu og að
dregið hefði þar úr spennu.
Með tilliti til mikilvægi
þróunar mála i Evrópu, þar
sem báðar heimsstyrjaldirnar
áttu upptök sin, fyrir örlög
heimsins og minnug þeirrar
ábyrgðar og skuldbindinga, er
þau deila með öðrum rikjum
samkvæmt þar að lútandi
sáttmálum, hyggjast Sovét-
rikin og Bandarikin gera nýj-
ar tilraunir til að tryggja
Evrópu friðsamlega framtið,
án spennu, kreppu og
árekstra. Þau telja, að öll riki
álfunnar skuli halda land-
svæði sinu óskertu.
Báðir aðiljar telja, að fjór-
veldasamkomulagið um Vest-
ur-Berlin frá 3ja sept. 1971 sé
gott dæmi um árangursrika
samvinnu hlutaðeigandi rikja.
Framkvæmd þessa sam-
komulags ásamt fleiri aðgerð-
um mun að beggja dómi bæta
enn ástandið i Evrópu og
stuðla að nauðsynlegu trausti
milli rikja.
Báðir aðiljar fagna sam-
komul. milli SSSR og Vest
ur-Þýzkalands frá 12. ágúst
1970. Þeir benda á mikilvægi
þessa samnings og annarra
nýgerðra sáttmála milli rikja i
Evrópu fyrir aukinn trúnað og
samvinnu milli rikja álfunnar.
SSSRog USA eru fú$ til að
leggja fram sinn skerf til
þeirrar jákvæðu þróunar, sem
á sér stað i Evrópu i átt til
ósvikinnar slökunar og efling-
ar friðsamlegrar sambúðar
milli Evrópurikja á grundvelli
óskerts landsvæðis, friðhelgi
landamæra, sjálfstæðis, full-
komins jafnréttis, banns við
ihlutun i innanrikismál, vald-
beitingu og hótunum um vald-
beitingu.
SSSR og USA eru á einu máli
um, að marghliða samráð til
undirbúnings ráðstefnu
Evrópurikja um öryggis- og
samstarfsmál mætti hefja að
lokinni endanlegri undirritun
samkomulagsins frá 3ja
september 1971.
Stjórnir beggja landanna
eru sammála um, að vel þurfi
að vanda til þessarar ráð-
stefnu til að hún geti tekið til
raunhæfrar meðferðar prakt-
isk vandamál öryggis og sam-
vinnu og þar með stuðlað að
þvi að eyða stig af stigi þeim
orsökum, er leitt hafa til
spennu i álfunni. Þessa ráð-
stefnu ber að kveðja saman
innan ákveðins tima, er
hlutaðeigandi riki koma sér
saman um, en án óþarfa tafa.
Aðiljar lita svo á, að stöðug-
leika og öryggi i Evrópu
mundi verða hagur að gagn-
kvæmum niðurskurði herafla
og herbúnaðar, einkum i Mið-
Evrópu. Ekkert samkomulag
um þetta atriði má skerða
öryggi neins aðilja. Ná þarf
viðeigandi samkomulagi milli
hlutaðeigandi rikja svo fljótt
sem frekast er unnt, um
hversu haga skuli viðræðum
um þetta atriði á sérstökum
vettvangi.
Nálægari Austurlönd
Baðir aðiljar skýrðu sjónar-
mið sin i þessu máli. Þeir
árétta stuðning sinn við frið-
samlega lausn fyrir botni Mið-
jarðarhafs i samræmi við 242.
ályktun Oryggisráðsins.
Með tilliti til mikilvægis já-
kvæðs samstarfs hlutaðeig-
andi aðilja við sérstakan er-
indreka aðalritara SÞ, Jarr-
ing, itreka Sovétrikin og
Bandarikin vilja sinn til að
leggja sinn skerf til, að erind-
rekstur hans beri árangur og
lýsa sig einnig fús til að gera
sitt til, að friðsamleg lausn ná-
ist i Austurl. nær. Að dómi
SSSR og USA mundi slik
lausn opna nýja möguleika á
þvi að koma ástandinu fyrir
botni Miðjarðarhafs i eðlilegt
horf og gera það m.a. kleift að
huga að frekari ráðstöfunum
til að draga úr hernaðar-
ástandinu á þessu svæði.
Indókina
Hvor aðili um sig túlkaði
viðhorf sin til styrjaldarinnar i
Vietnam og ástandsins i Indó-
kina i heild.
Sovétrikin áréttuðu sam-
stöðu sina með réttlátri bar-
áttu þjóða Vietnam, Laos og
Kambodju fyrir frelsi, sjálf-
stæði og félagslegum framför-
um. Þau styðja einarðlega til-
lögur Norður-Vietnams og
Suður-Vietnamlýðveldisins,
sem eru raunhæfur og upp-
byggjandi grundvöllur til
lausnar Vietnamvandamáls-
ins, og beita sér fyrir þvi, að
loftárásum á Norður-Vietnam
verði hætt, fyrir skilyrðislaus-
um brottflutningi alls herliðs
Bandarikjanna og banda-
manna þeirra frá Suður-Viet-
nam til að þjóðir Indókina fái
tækifæri til að ákveða sjálfar
örlög sin án nokkurrar utan-
aðkomandi ihlutunar.
Bandarikjamenn lýstu þvi
yfir, að að þeirra dómi væri
fljótvirkasta og árangursrik-
asta aðferðin til að ná téðum
markmiðum viðræður,' er
leiddu til þess, að allir banda-
riskir fangar á þessu svæði
fengju að snúa heim, vopnahlé
i öllu Indókina undir alþjóð-
legu eftirliti og siðan brott-
flutningur alls bandarisks
herliðs i Suður-Vietnam á
fjórum mánuðum, og skyldu
þá þjóðir Indókina leysa sjálf-
ar pólitisk ágreiningsmál.
Bandarikin lýstu sig fús til
að hefja alvarlegar viðræður
við Norður-Vietnama til að
finna lausn á striðinu i Indó-
kina, er réttlát mætti teljast
fyrir alla aðilja.
Afvopnunarmál
Aðiljar skýrðu viðhorf sin
varðandi takmarkanir á vig-
búnaði og afvopnun, og tóku
fram, að sameiginlegar eða
samræmdar aðgerðir þeirra
hafi stuðlað á margan hátt að
samningum, er gerðir hafa
verið á siðustu árum og tak-
marka vigbúnaðarkapphlaup-
ið eða banna ýmsar hættuleg-
ustu tegundir vopna.
Ennfremur er tekið fram, að
flest riki heims hafi tekið
þessum samningum með
fögnuði og gerzt aðiljar að
þeim.
Sem mikilvæga aðgerð i af-
vopnunarmálum telja aðiljar
sáttmáiann um bann við gerð,
framleiðslu og birgðasöfnun
sýkla- og eiturvopna og um
eyðileggingu þeirra, en þau
ásamt Bretlandi eru þau riki,
sem yfir slikum vopnum hafa
að ráða. Þessi sáttmáli var
nýlega gerður öllum rikjum
frjáls til undirritunar. SSSR
og USA munu halda áfram
viðleitni sinni til að koma á al-
þjóðlegu samkomulagi um
kemisk vopn.
Vegna nauðsynjar þess að
taka tillit til hagsmuna örygg-
is beggja rikja á grundvelli
jafnræðis og án þess að skerða
öryggi annarra landa, munu
SSSR og USA taka virkan þátt
i samningum um frekari að-
gerðir til að stemma stigu við
og stöðva vigbúnaðarkapp-
hlaupið. Lokatakmarkið er al-
menn og alger afvopnun, er
nái einnig til kjarnavopna,
undir ströngu alþjóðlegu eftir-
liti. Það gæti gegnt jákvæðu
hlutverki i þessum efnum ef
kvödd yrði saman i fyllingu
timans alþjóðaráðstefna um
afvopnun.
Efling SÞ
Aðiljar munu leitast við að
auka áhrifavald SÞ á grund-
velli þess, að virða stofnskrá
þeirra i einu og öllu. Þeir lita á
SÞ sem tæki til að varðveita
frið og öryggi i heiminum,
koma i veg fyrir átök og efla
alþjóðlega samvinnu. Þeir
munu þvi gera allar nauðsyn-
legar ráðstafanir til að styðja
viðleitni SÞ til að varðveita
friðinn.
Aðiljar taka skýrt fram, að
samkomulagi þvi og samning-
um, er náðust i viðræðunum i
Moskvu, sem og eðli og inntaki
viðræðnanna, sé á engan hátt
beint gegn einum né neinum.
Báðir aðiljar viðurkenna hlut-
verk, ábyrgð og sérstöðu ann-
arra hlutaðeigandi rikja og
virða gildandi alþjóðlegar
skuldbindingar og samninga
og meginreglur og markmið
stofnskrá SÞ.
Þ.Þ.