Fréttablaðið - 28.05.2005, Blaðsíða 50

34 28. maí 2005 LAUGARDAGUR
Selja átti Landsbankann og Búna›arbankann til almennings og tryggja dreif›a
eignara›ild. Daví› Oddsson og Halldór Ásgrímsson skiptu um sko›un og ákvá›u a›
selja ríkisbankana til eins fjárfestis, eftir a› Björgólfur Gu›mundsson hringdi í Daví›
og vildi kaupa annan hvorn bankann. Mikil átök ur›u ví›a. Sigrí›ur Dögg Au›unsdóttir
hefur kynnt sér sölu bankanna, a›dragandann og eftirmál. Fyrsti hluti fréttask‡ringar
hennar birtist í dag. Næstu daga birtist sagan öll.
Mikil átök voru bak viðtjöldin á milli DavíðsOddssonar og Halldórs
Ásgrímssonar í aðdragandanum
að sölu Landsbankans og Búnað-
arbankans árið 2002, svo við lá
að slitnaði upp úr stjórnarsam-
starfinu. Einna hörðustu deil-
urnar stóðu um sölu Landsbank-
ans á hluta sínum í VÍS haustið
2002, en Landsbankinn átti helm-
inginn í VÍS á móti S-hópnum,
sem síðar keypti Búnaðarbank-
ann.
Davíð Oddsson og Halldór Ás-
grímsson áttu beina aðkomu að
sölu beggja bankanna, tóku völd-
in af framkvæmdanefnd um
einkavæðingu og sáu til þess að
bönkunum væri komið í hend-
urnar á „réttum“ eigendum;
Landsbankinn til Björgólfsfeðga
fyrir hönd Sjálfstæðisflokksins
og Búnaðarbankinn til S-hópsins
fyrir hönd Framsóknarflokks-
ins.
Framkvæmdanefnd að einka-
væðingu hafði vorið 2002 unnið
að því að allur eftirstandandi
hlutur ríkisins í Landsbankan-
um, þá rétt undir 50 prósentum,
yrði seldur á almennum markaði
eftir vel heppnað hlutafjárútboð
til almennings fyrr á árinu og
misheppnaða sölu á kjölfestu-
hlut í bankanum til erlends aðila
haustið 2001.
Ráðherranefndin, sem í sátu
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra, Halldór Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra, Geir H. Haarde
fjármálaráðherra og Valgerður
Sverrisdóttir viðskiptaráðherra,
hafði gefið framkvæmdanefnd-
inni fyrirskipanir um að undir-
búa sölu hlutarins á almennum
markaði. Dreifð eignaraðild,
sem Davíð Oddsson hafði áður
talað fyrir, yrði tryggð með því
að leyfa engum að kaupa meira
en þriggja til fjögurra prósenta
hlut í bankanum.
Ekki átti að selja Búnaðar-
bankann fyrr en að fenginni
reynslu við söluna á Landsbank-
anum, en stefnt var að því að sal-
an yrði með sama hætti.
Björgólfur hringir í Davíð
Með einu símtali Björgólfs Guð-
mundssonar til Davíðs Oddsson-
ar í júní 2002 var einkavæðing-
arferli bankanna kippt úr hönd-
unum á framkvæmdanefndinni.
Ráðherranefndin tók u-beygju í
afstöðu sinni til sölunnar og
lagði nýjar línur fyrir fram-
kvæmdanefndina. Selja ætti all-
an eignarhlut beggja bankanna
til eins fjárfestis.
Bankarnir voru auglýstir og
sendu fimm inn tilkynningar um
áhuga: Samson, sem samansettur
var af Björgólfi Guðmundssyni,
syni hans Björgólfi Thor Björg-
ólfssyni og Magnúsi Þorsteins-
syni; Kaldbakur sem samanstóð
af Eiríki Jóhannessyni og Þor-
steini Má Baldvinssyni; S-hópur-
inn, sem Ólafur Ólafsson stýrði;
Íslandsbanki og Þórður Magnús-
son fyrir hönd fjárfesta.
Samson, Kaldbakur og S-hóp-
urinn voru valdir til frekari við-
ræðna um kaupin á Landsbankan-
um, sem fara áttu fram fyrst.
Öllum þeim sem komu að
einkavæðingarferlinu, hvorum
megin við borðið sem þeir sátu,
var frá upphafi ljóst að ætlun ráð-
herranna væri sú að Björgólfs-
feðgar fengju Landsbankann.
Þá gerðu ráðherrar Fram-
sóknarflokksins, þau Halldór
Ásgrímsson og Valgerður Sverr-
isdóttir, ítarlegar tilraunir til
þess að fá Kaldbak og S-hópinn
til að sameinast um kaupin á
Búnaðarbankanum. Halldór Ás-
grímsson kom sjálfur til leiðar,
og tók þátt í, fundum með Kald-
baksmönnum og fulltrúum S-
hópsins í því skyni að reyna að
koma á samvinnu þeirra á milli.
Samson með lægsta tilboðið
Samson var valinn til að kaupa
Landsbankann þrátt fyrir að
hafa verið með umtalsvert
lægra tilboð en báðir keppinaut-
arnir, Kaldbakur og S-hópurinn.
Að auki fékk Samson 700 millj-
óna króna afslátt á verðið, sem
rætt hafði verið um áður en til-
kynnt var að fara ætti í samn-
ingsviðræður við hópinn um
Landsbankann.
Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir
Halldórs Ásgrímssonar tókst
honum ekki að koma á samvinnu
milli hópanna tveggja, Kaldbaks
og S-hópsins, um kaupin á
Búnaðarbankanum og fór svo að
S-hópurinn keypti bankann eftir
að hafa boðið hæsta verðið.
Mörgum mánuðum áður en
samningar tókust milli S-hópsins
og framkvæmdanefndar um
kaupin á Búnaðarbankanum var
farið að undirbúa hugsanlega
sameiningu Búnaðarbankans og
Kaupþings.
Eftir kaup S-hópsins á Búnað-
arbankanum hófust viðræður
við Kaupþing fyrst fyrir alvöru.
Á sama tíma var S-hópurinn í
viðræðum við Samson um hugs-
anlega sameiningu Landsbank-
ans og Búnaðarbankans og Sam-
son var jafnframt í viðræðum
við Kaupþing um sameiningu.
Bankarnir þrír voru því allir í
samningaviðræðum hver við
annan.
Kaupþing og Búnaðarbankinn
sameinuðust fáeinum vikum eft-
ir að gengið var frá samningum
um kaup S-hópsins á Landsbank-
anum, í apríl 2003.
Átökin um bankana eiga langan
aðdraganda
Átök Halldórs Ásgrímssonar og
Davíðs Odssonar um bankana tvo
áttu sér langan aðdraganda. Í
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokks og Framsókn-
arflokks eftir kosningarnar 1995
kemur fram að breyta skuli
rekstrarformi ríkisviðskipta-
bankanna þannig að þeir verði
reknir sem hlutafélög. Í maí 1997
samþykkti Alþingi síðan lög um
stofnun hlutafélaga um Lands-
banka Íslands og Búnaðarbanka
Íslands og var þá tekið fyrsta
skrefið í átt til einkavæðingar
ríkisbankanna tveggja, Lands-
bankans og Búnaðarbankans.
Í júlí 1998 birtust fréttir í fjöl-
miðlum um það að sænski bank-
inn Skandinaviska Enskilda
Banken, SE-bankinn, hefði
áhuga á að kaupa hlut í Lands-
bankanum og jafnframt lýst sig
fylgjandi hugmyndum um að
Landsbankinn keypti þann helm-
ingseignarhlut í VÍS sem bank-
inn ætti ekki þegar. SE-bankinn
setti það hins vegar sem skilyrði
að hann fengi keyptan hreinan
meirihluta hlutafjár í Lands-
bankanum eða ráðandi hlut mið-
að við dreifða eignaraðild.
Á þeim tíma voru framsókn-
armenn sagðir hlynntir því að
sænski bankinn yrði kjölfestu-
fjárfestir í Landsbankanum en
sjálfstæðismenn voru sagðir
hafa fyrirvara gagnvart því.
Stjórnvöld gagnrýnd
Ríkisstjórnin var gagnrýnd fyrir
að leita ekki til innlendra fjár-
festa og sagði Halldór við það
tilefni að íslenskum stjórnvöld-
um væri skylt að kanna einnig
áhuga innlendra fjárfesta svo
tryggja mætti að sem hæst verð
fengist fyrir bankann.
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra taldi mikilvægt að eignar-
hald í bönkunum yrði dreift og
þeir yrðu sem hlutlausastir
gagnvart viðskiptalífinu. Hann
benti á að ef einhverjum aðilum
í viðskiptalífinu tækist að ná
mjög sterkum tökum á einstök-
um bönkum yrði hætt við að
einkasjónarmið og skammtíma-
hagsmunir gætu bitnað á arð-
semiskröfum sem bankinn ætti
að lúta.
Davíð talaði mjög ákveðið
gegn því í fjölmiðlum á þessum
tíma að einn aðili eða skyldir að-
ilar færu með stóran eignarhlut í
bankastofnunum. Hann sagði að
það væri nægilegt að stærstu
eignaraðilarnir, sem kæmu til
með að hafa leiðbeinandi forystu
um reksturinn, ættu eignarhluti
á bilinu þrjú til átta prósent.
Davíð sagði það ekki æskilegt
og alls ekki nauðsynlegt að einn
aðili eða skyldir aðilar réðu yfir
30 til 40 prósenta eignarhlut í
bankastofnun. Þá sagði hann það
vel koma til greina að tryggja
dreifða eignaraðild í bönkum
með lögum.
„Íslenska þjóðríkið er þannig
vaxið að það er ekki hollt fyrir
það að vera í höndunum á mjög
fáum aðilum,“ sagði Davíð með-
al annars í viðtali í fréttum Sjón-
varpsins í ágúst 1998.
Stjórnarflokkana greindi á
Davíð og Halldór greindi sam-
kvæmt þessu á um það hvort
æskilegt væri að setja hömlur á
eignaraðild í bönkunum. Að lok-
um fór svo að stjórnvöld létu af
viðræðum sínum við SE-bank-
ann og ákváðu að fresta um ótil-
greindan tíma sölu hlutafjár rík-
issjóðs í bönkunum.
Finnur Ingólfsson viðskipta-
ráðherra kynnti stefnumótun
ríkisstjórnarinnar um sölu ríkis-
bankanna í ágústlok 1998, þegar
skýrt var frá því að gera ætti
bankana að hlutafélögum. Þar
voru ástæðurnar fyrir ákvörðun
ríkisstjórnarinnar sagðar vera
þær að umræðan um hagræð-
ingu í bankakerfinu væri
skammt á veg komin. Rétt væri
að láta reyna frekar á rekstur
bankanna í nýju rekstrarformi
og nýta betur þau sóknarfæri
sem til staðar væru að óbreyttu,
svo sem með skráningu á Verð-
bréfaþingi.
Í lögunum um bankana frá
því 1997 var ráðherra heimilt að
bjóða út nýtt hlutafé í bönkun-
um. Viðskiptaráðherra nýtti
þessa heimild haustið 1998 er ný
hlutabréf voru boðin út og bank-
inn skráður á Verðbréfaþingi Ís-
lands. Alls keyptu rúmlega 12
þúsund manns bréf í Landsbank-
anum á genginu 1,9 og 93 þúsund
í Búnaðarbankanum á genginu
Foringjar og fótgönguli›ar
Margir komu vi› sögu í bankasölunni, sumir
st‡r›u atbur›arásinni – a›rir eltu. Tekist var á um
mikla hagsmuni. Hótanir, ósætti, átök eru allt or›
sem hægt er a› nota um samskiptin - jafnvel
innan ríkisstjórnarinnar.
DAVÍÐ ODDSSON
» Vildi dreifða
eignaraðild
bankanna þar til
Björgólfur
hringdi í hann.
GEIR H. HAARDE
» Sat í ráðherra-
nefndinni og
hlutaðist til um
sölu bankanna.
HALLDÓR
ÁSGRÍMSSON
» Hótaði Davíð
ríkisstjórnar-
slitum vegna
átaka um VÍS.
FINNUR
INGÓLFSSON
» Var lykilmaður
í samskiptum
milli Davíðs og
Halldórs.
VALGERÐUR
SVERRISDÓTTIR
» Kennt um að
hafa klúðrað
sameiningu
bankanna.
RÁÐHERRANEFNDIN »
ÓLAFUR
DAVÍÐSSON
»Talaði máli
ráðherra í
nefndinni.
HREINN
LOFTSSON
» Hætti vegna
ósættis við
Davíð Oddsson.
STEINGRÍMUR ARI
ARASON
» Hætti vegna
vinnubragða
nefndarinnar.
JÓN SVEINSSON
» Gætti
hagsmuna
ráðherra í
nefndinni.
BALDUR
GUÐLAUGSSON
» Ráðuneytis-
stjóri fjármála-
ráðuneytisins.
SÆVAR ÞÓR SIGURGEIRSSON » Sat í nefndinni allan tímann.
FRAMKVÆMDANEFNDIN »
ÓLAFUR
ÓLAFSSON
» Valdamikill
lykilmaður og
stjórnarmaður í
Keri.
ÓSKAR H.
GUNNARSSON
» Stjórnarfor-
maður Andvöku
og Samvinnu-
trygginga.
MARGEIR
DANÍELSSON
» Framkvæmda-
stjóri Samvinnu-
lífeyrissjóðsins.
GEIR
MAGNÚSSON
» Forstjóri Olíu-
félagsins og
síðar Kers.
KRISTJÁN
LOFTSSON
» Stjórnarfor-
maður Kers
með mikil áhrif.
S-HÓPURINN »
EIRÍKUR
JÓHANNESSON
» Vissi alltaf að
hann fengi ekki
Landsbankann
ÞORSTEINN MÁR
BALDVINSSON
» S-hópurinn
vildi ekki vinna
með honum
BJÖRGÓLFUR
GUÐMUNDSSON
» Notaði
sambönd sín til
að fá bankann
BJÖRGÓLFUR
THOR
BJÖRGÓLFSSON
» Var ósáttur við
pólitísk afskipti
MAGNÚS
ÞORSTEINSSON
» Lét feðgana
um kaupin og
spilaði með
KALDBAKUR » SAMSON »
Símtal breytti
bankasölunni
STRÍÐIÐ UM BANKANA
» FYRSTI HLUTI
ÞÓRÐUR
MAGNÚSSON
» Komst ekki í
hóp endanlegra
bjóðenda.
BJARNI
ÁRMANNSSON
» Bankastjóri
Íslandsbanka,
sem var
útilokaður.
HELGI S.
GUÐMUNDSSON
» Formaður
bankaráðs
Landsbankans.
KJARTAN
GUNNARSSON
»Lykilmaður í
bankaráði
Landsbankans.
AÐRIR BJÓÐENDUR » BANKARÁÐ LANDSBANKANS »