Ísafold - 01.05.1912, Blaðsíða 1

Kemm út tviavar í viku. Verð Ar|?. (60
arkir minat) 4 kr. eriendia 5 kt, eða l1/*
dollar; borgist fyrir mibjan jú)i (erlondin
fyrir fram).
ISAFOLD
Uppsðgn (fkriflog) bnndip vib dramót. oi
ógild nema komm »é til útgefanda (íyrtr
1. okt. eg aaapandi akoldlaai Tið blaðib
Afgreibsia: Aostantrteti 8.
XXXIX. árg.
Reykjavík 1. maí 1912.
28. tölublað
Trd Tifanic-slijsinu.
TTlesta og voðaíegasta sjávarslijs, sem sögur fara af.
Tttakaníegir atburðir.
Titanic leggur á stað.
Titanic lagði á stað frá borginni
Southampton á Bretlandi io. april.
Það var fyrsta ferð skipsins, en skip-
ið mestur dreki í heimi og þótti þessi
jómfrúferð þess því hinum mestu tið-
indum sæta. Það bar við, er skipið
lét úr höfn, að við lá árekstri við
annað skip. Þótti skipverjum það ó-
heillamerki. Svo var minsta kosti
eftir slysið, að þeir þá töldu fyrirboða
hafa verið.
Farpegar á Titanic voru um 1400.
Meðalþeirra merkastir: William Stead,
miljónamæringarnir Astor, Vanderbilt
og Straus.
Skipstjóri Titanic var einn elzti
starfsmaður White-Star-félagsins E. A.
Smith. Heíir jafnan verið gripið til
hans til að stjórna skipum á fyrstu
ferð þeirra yfir Atlantshaf. Þar var
traustið, sem hann var. Enda sýndi
hann það, er slysið bar að höndum,
að honum var ekki æðrugjarnt. Munu
lengi fara af því sögur, hve mann-
dómslega honum fórst þá, svo sem
siðar getur.
Trúiu á Titanic.
Nú bar ekki til tíðinda í Titanic
fyrstu 5 dagana. Farþegar undu sín-
um hag hið bezta í þessari dýrlegu
sjávarhöll — þessu sjölyfta skraut-
hýsi, þar sem alt var innanborðs sem
mannlegt auga girntist, að heita má,
öll hugsanleg þægindi, sem hægt er
að kaupa við peningum, — meira að
segja leikvöllur var þarna — laiun-
tennisvöllur, svo sem til að festa i far-
þegum meðvitundina um, að á land-
jörð væri, en eigi á hvikulu hafinu,
svo sem til að gera að engu í huga
þeirra muninn á sjó og landi.
En að kvöldi hins 5. dags farar-
innar sagði höfuðskepnan til sín
og sýndi mannlegum mætti, hversu
lítið hann megnar, þrátt fyrir öll þau
óskapa framsóknarflug í allri kunn-
ustu um farartæki á sjó, sem orðið
hafa af hans völdum á síðustu ára-
tugum.
Titanic er svo búið ut, sögðu skipa-
smiðirnir að pað getur ekki sokkið. —
Hingað kemst skipasmíðarlistin, — en
lengra ekki.
Skipasmiðirnir fullyrtu þetta. Eig-
endur skipsins trúðu því. Skipshöfn-
in trúði þvi líka, og farþegarnir trúðu,
þegar hinir trúðu.
Og þó fór svona! Knörrinn klýf-
ur sjóinn 5 daga — verður þá fyrir
ísjaka. Og fáum stundum síðar —
liggur hann á mararbotni — 0g 16—
1700 manns-líf fylgja með.
Svo skamt á veg komin er mann-
leg snilli, svo lítið má henni treysta I
Áreksturinn.
Sunnudagskvöldið 14. apríl var
Titanic komin í námunda við New-
foundland. Blíðalogn var á sjónum.
Skipið fór með nærri fullum hraða,
20 sjómílur á klukkustund, en gat
farið 21. Rekaís var talsverður þar á
sjónum. Það var kalt orðið um kvöld-
ið. Flestir farþegar kusu því heldur
að vera í rúmum sínum eða hlýjum
salakynnunum undir þiljum. Einstöku
farþegar sátu í reykingarstofunni og
voru að spila bridge.
Þegar klukkan var rúmlega' 10 —
er alt í einu hringt í ákafa frammi á
skipinu, þrisvar sinnum. Það þýðir,
að eitthvað sé beint fram undan, sem
forðast verði.
Skipstjórinn á stjórnpallinum lætur
þegar stöðva allar vélar, en það er um
seinan. Árekstri verður eigi varnað.
Áður en vélarnar urðu stöðvaðar lend-
ir skipsbáknið á ísjaka — eða öllu
heldur ísfjalli, sem sumir farþegar hafa
talið vera 150 fet á hæð og 100 rast-
ir á lengd eða eins og héðan austur
á Rangárvöllu. Skipið strýkst með
jakaröndinni og járnplöturnar frá stefni
og að miðju skipi flettast sundur.
Hljóðið af árekstrinum og kippur-
inn, sem skipið tók, var þó eigi meira
en svo, að sagt er, að ekki hafi nema
100 manns innanborðs orðið þess
vör.
Aliir á þilfar.
Þegar eftir áreksturinn voru allir
farþegar og skipverjar vaktir og skip-
að að fara upp á þiljur. Varð nú ys
og þys, grátur og hörmunga-óp, sem
þó rénuðu skjótt, því að skipsfyrir-
liðar töldu öllum trú um, að Titanic
gceti ekki sokkið.
Kallað 4 hjálp.
Björgunarbátar á flot.
Skipstjóri stóð á stjórnpallinum og
gaf skipanir sínar. — Fyrst og fremst
var loftskeytamönnunum boðið að
senda í allar áttir þetta skeyti: S. O.
S., en það þýðir: Skip í sjdvarhdska
— hjdlp I
Þá voru björgunarbátarnir settir á
flot, en þeir voru eigi nema 16 tals-
ins og gátu eigi tekið nema um 1100
af 2340 manns, sem innanborðs voru.
Börn og konur fyrst!
Átakanleg sjön.
Þá gaf skipstjóri ofanritaða skipun:
Fyrst konur og börn í bátana. Eng-
inn karlmaður, nema ræðarar og for-
menn, mega fara ofan í björgunarbátana,
meðan nokkur kona eða barn er enn
á skipsfjöl.
Og þessarri skipun var hlýtt nærri
undantekningarlanst. Þrír ítalir gerð-
ust þau ómenni að reyna að óhlýðn-
ast og skjótast niður í bátana, en þeir
voru óðara skotnir niður sem hundar.
Eftir það reyndi enginn þetta, nema
hvað 6 Kínverjar fundust seint og
síðar meir undir hlemmunum í ein-
um björgunarbátnum marðir og meidd-
ir allir — tveir til dauða.
Konur og börn fyrst! Enginn
greinarmunur gerður á fátækum og
ríkum, voldugum og vesölum.
Enginn möglaði.
Miljónamæringurinn John Astor, ný-
kvæntur, bar konu sína niður í einn
björgunarbátinn. Þar var sæti autt
við hlið henni. Honum var boðið
það, með því að alt kvenfólk, sem
til næðist, væri koroið í bátana. Hann
settist bjá konu sinni. En rétt í því
sést kona koma hlaupandi út að borð-
stokknum. Miljónamæringurinn reis
óðara úr sæti sínu: Konur Jyrst,
sagði hann, kveikti í vindling og
hvarf á skipsfjöl, hallaði sér svo yfir
borðstokkinn og hrópaði til konu
sinnar: Við hittumst síðar.
Meðal farþega voru vellauðug kaup-
mannshjón frá Vínarborg: Isidor Straus
og kona hans. Straus var eggjaður
á að reyna að koma sér í einhvern
bátinn: Ekki meðan nokkur kven-
maður er á skipsfjöl, svaraði hann.
Þá reyndu skipverjar að taka konu
hans með valdi og koma henni i bát-
ana. En hún hélt sér fast í mann
sinn: Eg verð par sem pú ert. Við
höýurn lijað saman 40 ár og skiljum
pví egi á gamals aldri. Það er eins
og Bergþóra á Bergþórshvoli hafi verið
þarna komin: Ung var eg gefin Njáli!
Straushjónin tóku, í faðmlögum,
móti dauða sínum, er skipið sogaðist
niður að mararbotni.
Þrek og hugprýði skipstjóra
Öllum þeim, sem komust af, ber
samnn um hugdirfð, festu og ró Smiths
skipstjóra. Hann vék ekki af stjórn-
Skipstjórinn á Titanic, J. E. Smith.
palli skipsins allan tíinann — og skip-
aði þaðan fyrir um alt, sem gera
skyldi, hugsandi um það eitt að gera
alt, sem í hans valdi stóð, til þéss að
bjarga mannslífum þeim, sem honum
höfðu falin verið. — Þegar björgunar-
bátarnir voru komnir frá skipinu,
hrópaði hann til þeirra, sem eftir voru:
Þér hajið gert skyldu yðar. Hér er
eigi unt meira að gera. Sjdi nú hver
fyrir sjáljum sér.
Og þegar skipið var að sökkva,
sjórinn farinn að taka skipstjóra i
mitti — veifaði hann húfunni, hrópaði
í kallara sinn: Sýnið yður sem Breta
og — sökk með skipi sínu.
Sumir farþega segjast hafa séð skip-
stjóra síðar á sundi vera að hjálpa
félögum sínum og farþegum að kom-
ast upp í báta eða upp á fleka. í
einum bátnum segir sagan, að honum
hafi verið boðið rúm, en hann svar-
aði: nAUhr aðrir á undan mér.
Loftskeytamaðurinn
Philipps.
Loftskeytamaðurinn á Titanic hefir
einnnig hlotið mesta orðstír fyrir
skyldurækni sína. Hann vék eigi frá
loftskeytaverkfærunum fyr en 1 o mín-
útum áður en skipið sökk -j- send-
andi í sífellu neyðarskeyti, ef vera
mætti, að eitthvert skip væri svo í
nánd, að björgun mætti takast.
Loks náði hann ísamband við skipið
Carpathia, sem að lokum barg þeim,
sem af komust.
Lojtskeytunum rná pakka pað, að eigi
glötuðust allir peir, er með Titanic voru.
Titanic innanborðs.
Þessi mynd gefur nokk-
ura hngmynd um hvern
ig umhorfs hefir verib
i Titaoic að innan. Það
er þverskurður af skipinu.
— Efst (nr. 1) er þilfarið,
sem farþegum á 1. farrými
var ætlað til skemtigöngu.
nr. 2 eru salirnir i 1. far-
rými, nr. 3 lestrarsaiur é
2. farrými og dagstofa á
3. farrými, nr. 4 borðsalnr
inn i 2. farrými, 5. svefn-
klefar, 6. horðsalurinn i 3
farrými og leikfimissalur
7. baðþró, geymsluklefai
og lawntennisvöllur o't
svefnklefar i 3. farrými,
8. Vatnsgeymar, 9. Hinr
tvöfaldi botn.
öufoskipafélaginn, sem
átti Titanic, »White-Star-
féiaginuc, hefir verið fund-
ið það miög til foráttu,
hve miklu fé hafi verið
varið til skrauts og vel-
lystinga t. d. ósköpin öl!
af baðstofum — og lawn-
tennisvöllur(\), en eigi höfð
björgunartæki.

þvi hugsun að gera skipið tryggilega úr garði um
Loftskeyti á skipum.
Ef eigi hefði verið loft-
skeytastöð i Titanic er
eigi annað sýnna en að
hver einasti maður á skip-
inu hefði drukuað. f>að
má þvl segja, að loft-
skeytin hafi borgið þarna
7—800 manns.
A myndinni sést ofantil
loftskeytamaðurinn, sem
er að taka móti og senda
frá sér skeyti, en neðan-
til sjálfur höfundur loft-
skeyta-aðferðarinnar,
Marconi hinn italski.
Sjálfsagt kennir þetta
slys öllum þjóðum hversu
mikiivæg loftskeytin ern.
Þess verður óefað eigi
langt að biða, að öllum
fólksflutniugaskipum
verði gert að skyldu að
hafa loftskeytastöð — og
svo smátt og smátt öllum
skipum.
Aðstoðarmaður Philipps, sem Bride
heitir — og komst af — segir frá
þvi, að Philipps hafi eigi einu sinni
gefið sér tíma til að smeygja utan um
sig björgunarhring. Segist Bride hafa
gert það, meðan Philipps sendi skeyti
sín. Skömmu áður en skipið sökk
brá Bride sér frá Philipps, en er hann
kom aftur, sá hann náunga einn
vera að læðast aftan að Philipps, sem
um ekkert hugsaði nema skyldu sína
og reyna að ná af honum björgunar-
hringnum. Bride'segist hafafylstsvo
: bræði, er hann sá þann ódrengskap,
j og niðingsbragð, að hann þreif mann-
inn og gerði út af við hann á vet-
fangi.
Bride sá Philipps siðar um nóttina
— liggjandi dauðan á timburfleka —
dauðan úr kulda I
Hljóðfærasláttur í dauðans
dyrum.
Hljóðfærasveitin í Titanic fór þegar
Andvökukvöld.
Frásögn i sumargleði stúdenta 24. april 1912.
Nú er sálfræðiöld um allan heim.
Hún er líka komin hingað. Við höf-
um, hundruðum saman, hlustað á fyrir-
lestra um sálarfræði einn vetur. Við
höfum fengið doktor upp úr sálarfræð-
inni. Sumir hér telja sig hafa fengist
við sálarfræðilegar tilraunir, þó að
aðrir telji það markleysu.
Þó að eg sé ekki sálarfræðingur,
dettur mér í hug að minnast á eitt
atriði sálarfræðinnar, hugsanasambönd-
in. Eg veit þið hafi öll tekið eftir
því, hvernig ein hugsunin fæðist af
annari, stundum á svipstundu. Og
áður en menn varir, stundum nærri
því á einu augabragði, eru hugsan-
irnar orðnar svo fjarskyldar byrjunar-
hugsuninni, að ef maður athugar þetta,
liggur manni við að fara að spyrja
sjálfan sig, hvort það sé nú alveg
víst, að maður sé með öllu viti, hvort
þessi sambandslausi fleygingur á hugs-
unum sé ekki eitthvert vitsmunaringl.
Eg ætla að drepa á eitt dæmi um
þetta. Og þegar eg verð búinn að
því, ætla eg að setjast niður — senni-
lega ykkur til fagnaðar. Eg veit, að
það er svo lifandi undur oft lang-
skemtilegasti hlutinn af ræðum að sjá
og heyra ræðumann — hætta.
Eg var hér um kvöldið að iesa mig
i svefn í Njálu. Mér gekk það illa.
Eg held Njála sé einhver sú versta
bók til þess að sofna við — þó að
lesandinn sé henni sæmilega kunnug-
ur. Hvert haldið þið að Njála hafi
farið með mig? Eg veit, að hér eru
margir spakir menn inni, lika getspak-
ir. En eg efast um, að nokkurt ykk-
ar geti getið þess. Hún fór fyrst
með mig aftur i mín fyrstu blaða-
menskuár vestur í Ameríku. Áður en
mig varði, raktist sundur, eins og
uppvafið bókfell, hver atburðurinn eftir
annan, sem þar hafði gerst — út úr
því að vera að lesa Njálu, sem ekki
vantaði ýkja-mikið á að eg kynni utan-
bókar. Getur nokkuð verið fráleitara?
Er þetta ekki eins og sundurlausir
draumórar sofandi manns? En svona
erum við í vökunni. Eg veit, að þetta
er ekki einstætt um mig.
Eg var að lesa viðureign þeirra
Hallgerðar og Bergþóru, þegar þær
voru að láta drepa menn hvor fyrir
annari. Og eg fór að hugsa um það,
hvað sagan bæri þess ljós merki, að
atburðirnir hafi alls ekki gerst eins og
frá er skýrt, ef þeir hafa gerst á ann-
að borð. Hallgerður byrjar á því, að
láta Kol drepa Svart, húskarl Berg-
þóru, meðan Gunnar og Njálssynir
eru á þingi. Mátti þá ekki ganga að
því vísu, að Bergþóra mundi sæta lagi
um næsta þingtima og láta drepa Kol
þá, ef þess væri nokkur kostur? Var
ekki sjálfsagt, að haía gætur á mann-
inum einmitt um þingtímann ? í stað