Ísafold - 16.11.1912, Blaðsíða 1
Kemu út tviavar l vibu. VerB árg. (SO
arkir minst) i kr. erlendu 6 kr. efta 1'/«
dollar; borgiat fyrir mibjan jdli (erlendii
fyrir fram).
ISAFOLD
UnvaðKn (skriflee) bnndin vib áramót, ei
óíild nema komin só til útsefanda fyrit
1. okt. og aaapandl skoldiaus vib blabib
Afgieibsla: Anetantiati B,
XXXIX. árg.
I. O. O. F. 938309
KB 13. 13. 9. 10. 26. 9. G
AlþýTmfél.bókasaín Templaraa. 8 kl. 7—9.
Angnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—8
Borgaratjóraskrifstofan opin virka daga 10 -o •
Brojarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—í
Bæjargjaldkerinn Langav. 11 kl. 12—9 og 5—7
Eyrna-,n®f-°K hálslrokn. ók. P0sth.str.i4A nd.2 8
íslandsbanki opinn 10—2 */* og 5*/»--7.
BL.P.U.M. Lpstrar- og skrifstofa 8 ard.—10 tod.
Alm. fnndir fid. og sd. 8 */» sihdegis.
Landakotskirkja. Ginbsþj. 2 og 6 & holgnm
Landakotsspitali f- sjúkravit.j. 10*/a—12 og 4—5
Landsbaukinn 11-2*/«, 5*/«-6*/s. Bankftstj. viM2-2
Landsbókasafn 12—B og 5—8. UtlAn l 8
Landsbúnaharfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirhir 10—2 og 5—6.
Landiskjalasafnib hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga,
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd. og fsd. 12 1
NAttúrngripasafn opíh 1»/«—2 */« & snnnndögnm
Samábyrgh Islands 10—12 og 4—6.
StjórnarráösHkrifstofnrnar opnar 10—4 daglega
Talsimi Reykjaviknr (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlrakning ókeypis Pósth.str. 14B md. H-^-12
yifllsstahahœlih. Heimsóknartimi 12—1.
ÞjóSmenjasafnih opih þd., fmd. og sd. 12 2.
Isafold.
Til nýárs kemur ísajold altaf út
tvisvar í viku, miðvikudaga og laug-
ardaga.
Vegna óska margra kaupenda hér í
bæ og auglýsenda er meiningin að
reyna að komaá þeirri reglu, að blað-
ið jafnan komi út um háckgisbilið.
Því eru auglýsendur vinsamlega
beðnir að skila auglýsingum kvöldinu
áður en pœr eiga að koma í blaðið.
Framvegis verður Tsajold og seld í
lausasölu, 5 aura blaðið.
Útgej.
Samgöngumálið.
11.
í síðasta blaði ísafoldar var nokk-
uð um [>að rætt, hve miklu það mun-
aði fyrir landsbúa hvort farmgjöld og
fargjöld til landsins og frá því eru
há eða lág. En jafnframt var á það
bent, að ekki stæði á sama hvar út-
lenda varan væri keypt, eða hvert
innlenda varan væri send.
Að þvi er fyrra atriðið snertir, vill
Ísaíold skýra frá einum lið í ræðu
Brynjólfs kaupmanns Bjarnason, er
hann flutti hér á samgöngumálafundi
Stúdentafélagsins.
Honum taldist svo til, að samkv.
verzlunarskýrslum 1910 hefðu verið
fluttar hingað til lands:
A. Frá Danmörku
Kornvörur fynr . . kr. 1.051.000
Fóðurteg. — . . — 31.360
Önnur matvæli . . — 405.748
Vörur til ljóss og hita — 383.736
Vefnaðarv. og fatnaður — 59S-641
Vörur til sjávarútvegs — 191.376
Byggingarefni . . . — 183.341
Húsgögn .... — 107.782
Járnvörur til lb.og iðn. — 308.200
Kaffi, sykur 0. fl. . — 812.753
B. Frá öðrutn löndum.
Kornvörur fyrir . . kr. 721.692
Fóðurteg...........— 36.211
Önnur matvæli . . — 400.581
Vörur til ljóss og hita — 1.306.949
Vefnaðarv.og fatnaður — 1.311.998
Vörur til sjávarútvegs — 994.892
Byggingarefni... — 477.462
Húsgögn .... — 101.956
Járnv. til lb. og iðn. — 143.868
Kaffi, sykur o. fl. . — 518.688
Alls voru útlendar vörur flnttar til
landsins fyrir 11.480.052 kr., en af
þeim komu frá Danmörku vörur fyr-
ir 4.992.730 kr. Af þessum vörum
taldi ræðum., að eins og nú stæði á,
pyrjtum vér að kaupa neftóbak og
munntóbak. Þær vörur kostuðu 205-
661 kr. Landsbúar væru vanir þessu
tóbaki þaðan og vildu það ekki ann-
ars staðar frá. En jafnframt gat ræðu-
maður þess, að siðan danska brenni-
vinið féll úr sögunni, væri þetta eina
varan, sem vér þyrftum að kaupa frá
Danmörku. Flestallar aðrar vörur, sem
vér keyptum frá Danmörku, keyptum
vér þaðan oss til óhagnaðar, gætum
fengið þær fyrir mun lægra verð ann-
arsstaðar. Þenna verðmun á vörun-
um, keyptum i Danmörku eða ann-
ars staðar, áætlaði ræðum. 20%. Ef
vér þá kaupum vörur i Danmörku
fyrir 4.787.069 kr., sem vér getum
fengið 20% ódýrara annarsstaðar, þá
sköðumst vér á kaupunum í Danm.
um 960 þús. kr.
Styrkurinn til Thorefélagsins var
ekki nema hluti af þessu fé, og
má af þvi gera sér í hugarlund hve
viturlegt það er að telja eftir styrk til
samgangna, ef um hentugri viðskifta-
staði er að ræða.
Enginn fullnaðardómur skal á það
lagður hve rétt þessi áætlun ræðum.
sé, — en ýmislegt bendir til þess, að
oss sé óhentugt að sækja mikið af
nauðsynjum vorum til Danm. Landið
hefi t. d. ekki korn- og fóðurvörur
handa sjálfu sér; það gefur hvorki af
sér kol, járn né steinolíu; iðnaður er
þar lítill, samanborið við stóiþjóðirn-
ar; kaffi vex þar ekki og sykurgerð
þrífst þar eingöngu í skjóli tollvernd-
ar. Um sykurinn gat ræðum. þess
sérstaklega, að árið 1910 hefðum vér
keypt frá Danmörku 1.132000 tvípd.
af honum. Taldi hann líklegt að hver
100 tvipund hefðu orðið landsbúum
4 kr. dýrari fyrir það, að vera keypt
í Danmörku, í stað þess að vera keypt
t. d. í Þýzkalandi eða Belgiu, og þá
ætti þetta viðskiftatap landsins á þess-
arri einu vörugrein, á þessu ári, að
nema 45.280 kr.
Jafnvel þó álíta mætti, sem hér
skal ekki um dæmt, að tap vort við
dönsku verzlunina væri töluvert
minna en ræðumaður áætlaði, virðist
þetta þó bregða allbjörtu ljósi yfir
það, hvort ekki sé tilvinnandi að
styrkja héðan, með Fjárframlagi, skip
sem gangi til Hamborgar.
En þótt vér keyptum útlendar vör-
ur dýrara í Danmörku en annars stað-
ar, þá er það ekki full sönnun þess,
að rétt væri að amast við verzlunar-
sambandi við Danmörku. Skeð gæti
að Danir keyptu svo mikið af inn-
lendri íslenzkri vöru og borguðu hana
svo vel, að þetta jafnaðist fullkomlega.
En einmitt þegar litið er til innlendu
vörunnar, virðist svo sem ferð henn-
ar til Kaupmannahafnar sé að miklu
leyti landinu til óþurftar. Af sjávar-
vörum vorum, fiski, síld o. s. frv.
neyta Danir sára lítils. Úr íslenzku
ullinni vinna þeir ekki, heldur senda
hana til annara landa. Af saltketinu
borða þeir dálítið, en þó ekki nema
mjög litinn hluta þess saltkets, sem
út er flutt. Skinnin, sem vér send-
um út á haustin, óverkuð, munu þeir
súta að mjög miklu leyti. En um
það er að segja að oss væri nær að
súta þau sjálfir og senda þau svo til
útlanda.
ísland er matarland, flytur út
lítið annað en mat — en Danmörk er
það enn meira. Þess vegna þurfa
Danir ekki á mat vorum að halda,
nema að mjög litlu leyti. Ferðin til
Kaupmannahafnar verður því of oft
að eins til kostnaðarauka á vöruna.
Danskir stórsölumenn senda hana
aftur út úr landinu, til annara stór-
sölumanna. Danski kaupmaðurinn
getur ekki gefið fyrir hana jafnhátt
verð sem sá gat, er hann selur hana
aftur. Hann verður að gefa oss minna
fyrir hana, en vér hefðum átt að geta
fengið, ef vér hefðum verzlað með
hana á réttum stað og kunnað að
bjóða vöruna út á réttan hátt.
Iðnaðarlöndin, svo sem England
og Þýzkaland þurfa aftur á móti að
flytja inn ógrynni matvæla. Er það
ekki dálítið undarlegt að kjöt skuli
vera í óskaplega háu verði í Þýzka-
landi og oft og tiðum ófáanlegt, en
nálega ekkert skuli fara þangað af is-
Reykjavík 16. nóv. 1912.
lenzku saltketi, sem þó er selt tiltölu-
lega svo ódýrt? Er það ekki af því
að oss hafi brostið viturlega viðleitni
til þess að kenna Þjóðverjum að borða
kjöi vort og svo náttúrlega fyrst og
fremst samgcnguleysinu við þá? Eða
þá saltfiskurinn. Ólíklegt er að ekki
mætti kenna þeim að borða hann.
Nú vita víst fæstir hvernig fiskurinn
ætti að vera, til þess að Þjóðverjar
vildu líta við honum, ef til vill ekki
einusinni sjálfur viðskiftaráðunautur-
inn, sem þó er búsettur í Hamborg,
Samgöngum vorum og verzlun við
útlönd virðist þá bezt fyrir komið, ef
þjóðin, sem selur oss útlendu vöruna,
þarf jafnframt að kaupa af oss inn-
lendu vöruna. Danir hafa litla út-
lenda vöru að selja oss, aðra en þá
sem þeir hafa keypt að sjálfir og þeir
hafa litla þörf þeirrar vöru, er vér
framleiðum, aðra en þá að hagnast á
sölunni á henni. Ýmsar aðrar þjóðir
virðast miklu líklegri til góðra við-
skifta. Þrátt fyrir alla viðleitni Dana,
þrátt fyrir einveldi þeirra yfir sam-
göngutækjunum, hefir mikið af verzl-
uninni fluzt frá þeim. Og þær stoð-
ir sem undir þvi standa, sem eftir er
af henni, virðast ekki allar sem traust-
astar.
etslaná eríanóis.
Island—Danmörk. Um það efni tal-
aði dr. Knud Berlin prófessor í dönsku
félagi, Juridisk Diskussionsklub, þ. 25.
okt. Af íslendingum voru þar við-
staddir m. a. dr. Valtýr Guðmundsson.
Erindi Berlins hneig að því, að
ísland hefði frjálsara og sjálfstæðara
stjórnarfyrirkomulag en það, sem írum
væri nú boðið, en að hann vildi þó
ganga því feti lengra, að veita íslend-
ingum jarlsstjórn. Endaði hann erindi
sitt á ósk um gott samkomulag með
Dönum og íslendingum!
H. Hafstein ráðh. hafði verið boð-
inn á fund þenna, en kom ekki. Dr.
Valtýr vildi eigi taka þátt í umræðum.
Islenzkt mentalíf í Khöfn heitir rit-
gjörð, sem Sigjtls Blöndal bókavörður
hefir nýverið ritað i Berlingatiðindi.
Reknr hann ritstörf þau, er Islend-
ingar hafi unnið í Khöfn allar götur
frá Torfæusi og Árna Magnússyni til
Finns og Þorvalds, og flaggar auð-
vitað mjög með Jónasi, Jóni Sigurðs-
syni og Konráði; ennfr. Verðandi-
mönnum, dr. Jóni landsskjalaverði,
dr. Valtý o. s. frv.
Hann skýrir frá því, að eldri menta-
mennirnir íslenzku í Khöfn hafi barist
kappsamlega gegn heimflutningi Hafn-
ardeildar Bókmentafélagsins, en verið
bornir ofurliði af yngri stúdentum, en
þá hafi þeir tekið sig til og stofnað
nýtt félag: Hið íslenzka fræðafélag,
sem getið hefir verið hér f blaðinu.
»Markmið þess er hið sama og eldra
félagsins (Bókm.fél.)<, segir höf., »en-
vegna þeirrar reynslu, sem vér höf-
um fengið, er ákveðið, að félagsmenn
geti þeir einir orðið, er fasta búsetu
eiga í Khöfn eða grendinni. Tala
félagsmanna ákveðin 12«.
Danska ríkisþingið hefir veitt þessu
nýja félagi styrkinn, sem Hafnardeildin
áður fekk (1000 kr. á ári?).
Um island hafa 4 langar greinar
birzt í norska blaðinu Morgenposten,
fjörlega ritaðar og með mörgum mynd-
um héðan af landi. Undir greinunum
er merkið Finn (Vilhj. Finsen?).
Strandbátarnir Austri og Vestri hafa
verið seldir norsku gufuskipafélagi:
Stavangerske Dampskibsselskab, en ekki
Austurasiufélaginu, eins og getið hefir
verið til.
Verðið var 185,000 fyrir hvorn
þeirra.
Nationaltidende segir frá sölu bát-
anna, og bætir við, að islenzka stjórnin
sé að semja um strandferðir bæði vic
Sam.fél. og Thorefélagið, og muni
endirinn verða, að strandferðum jcekki
talsvert.
76. tðlublað
Borgin Adríanópel.
Umsátinni um hana heldur enn áfram, hefir staðið nú 3 vikur,
en borgin óunnin enn. Alröng símfregn, sem eitt blað hér (Vísir) flutti
fyrir margt löngu, að hún væri tekin.
Frá sjúkraliúsinu í Cettinje.
Sjúkir og særðir svo þúsundum skiftir — það er ein fylgja ófrið-
arins og hún einna hryllilegust.
1 Balkanstríðinu hefir s 1 á t r u n mannfólksins verið ægileg og þá
eigi siður örkumlin og sárin þeirra er enn þá tóra. Skortur lækna og
hjúkrunarkvenna hefir verið ærið tilfinnanlegur. En aðrar þjóðir hlaupið
þar vel undir bagga fyrir forgöngu Rauða krossins, alþjóðafélagsins, er
vinnur það mannúðarverk að stunda sjúka og særða frá vígvellinum.
Myndin að ofan er frá sjúkrahúsinu í Cettinje. Hjúkrunarkon-
urnar í þessu sjúkraskýli eru rússneskar, 15 talsins, og hefir keisara-
frúin rússneska sent þær til að græða sárin.
Hernaðarsvæði Búlgara.
Á þessu korti má sjá hernaðarsvæði Búlgara. Þeir brutust inn i
Tyrkland við Mustapha Pascha, sem sjá má efst í vinstra horni korts-
ins, en nú hefir leikurinn borist um alt það svæði, sem kortið er af og
þó nokkru lengra suður og austur á bóginn.
Hafnargerðin.
Búist var við, að Monberg hafnar-
smiður mundi senda hingað á Ceres
verkfræðinga til að byrja á hafnar-
gerðinni, en svo hefir eigi orðið.
Hann hefir ritað borgarstjóra, að
hann hafi fyrirliggjandi 1000 smálesta
efni til hafnarinnar, en hafi enn eigi
geta fengið flutningaskip, en sendi það
þegar hægt verði.
Monberg hefir ráðið Þórarinn verk-
fræðing Kristjánsson í sína þjónustu.
Er Þórarinn þegar byrjaður að athuga
járnbrautarstæði frá Öskjuhlíð vestnr
að granda.
Vilhjálmur Stefánsson
fer í nýja rannsóknarferö.
Landi vor, Vilhjálmur Stejánsson,
sem heimsfrægur er orðinn fyrir að
finna hina hvítu skralingja við Corona-
tionflóann, fer bráðlega af nýju i rann-
sóknarför norður á sömu slóóir.
í þessari för ætlar Vilhjálmur að
gera vísindalegar rannsóknir við Co-
ronationflóann og ennfremur fara um
tvær eyðieyjar í ishafinu norðan við
Ameríku, Banks Land og Prins Pat-
ricksey — til þess að rannsaka, hvort
eigi sé þar menjar hvitra skralingja,
auk þess sem hann ætlar að rann-
saka löndin þar nyrðra frá landfræðis-
og jarðfræðis hlið.