Ísafold - 02.06.1925, Blaðsíða 3

ÍSATOLD
Þar sem rætt er um aukaskatt
á fisk og fiskafurðir í símskeyti
forsætisráðherra, er átt við frum-
varp það, sem íhaldsflokkurinn
hafði á reiðum höndum, þar sem
leggja átti sjerstakan skatt á
afurðir sjávarútvegarins, —
og bæta bændum með því þann
ihalla, sem þeir biðu vegna kjöt-
tollsins. Mál þetta hefir áður ver-
ið gert kunnugt landsmönnum,
og þess vegna eigi ástæða að end-
urta'ka hjer.
ítarlegra símskeyti frá forsæt-
isráðherra var sent 27. mars, og
er það á þessa leið:
„Tilvísun gærskeytis skal
fram tekið út af síðustu upp-
lýsingum frá yður þetta: Um
sjöunda lið vísast til gærskeytis
vors. Neitað sje fyrsta, öðrum
og þriðja lið. Pimta og sjötta
lið má ganga að. Nota má báta
til flutninga á höfnum“.
Svarskeyti Sv. Björnssonar og
Kruse 29. mars, er svo hljóðandi:
„Tvö símskeyti móttekin. —
Norska stjórnin segir sem vænta
mátti, tilslakanir þær, sem
boðnar eru í símskeytunum,
fjarri því, að fullnægja minstu
kröfum Norðmanna um tilslak- j
•anir fiskveiðalögunum og úti-
lokað að stórþingið muni telja
fullnægt skilvrðum læ'kkun
kjöttollsins með þeim. Samn-
ingum þó ekki slitið. Við reyn-
um semja áfram. Veik von um
við getum 4— fengið málinu
þokað áfram, ef við fáum heim-
ild til að lýsa yfir nú þegar,
að fiskveiðalögin verði skýrð
og framkvæmd með velvild af
fslands hálfu. Bf fært þykir
gefa slíka heimild væri æski-
legt að fá hana sem fyrst“.
Pessu svarar forsætisráðhérra
með símskeyti 30. mars, svo hljóð-
andi:
WAS ICH IN
í ISLAND SAH!
f* _____
(Pramh.)
Málfræði.
Kjafturimi á íslandi (sbr.
hók Dr. Mohrs, bls. 85, fsl. Maul).
Dr. Mohr getur þess allframar-
iega í bók sinni, að á „Gullfossi“
hafi orðið fyrir honum bókstafir,
er hann kunni ekki deili á; varð
honum því ógreitt um lestur ým-
islegra nafna á skipsfjöl. petta
þótti honum því kynlegra, sem
hann kveðst skrumlaust mega
kveða svo að orði, að hann sje
ékki öldungis á nástráunpm, er
um tungumálakunnáttu sje að
ræða. pessi ummæli sín sannar
«vo doctorinn þegar á 20. bls.,
er hann þýðir Reykjanes með
'Rauchnase (þ. e. Reykjanef eða
Reykjanös). En jeg vík betur að
þessu síðar.
Mál vort ljet svo í eyrum doct-
-ol'sins, er hann heyrði það, sem
væri það sambland af hundgá
•og mjálmi (bls. 16); og hann er
«vo sem ekki einn um þetta, held-
ilr eru höríum sammála að þessu
lcyti allif pjóðverjar, sem hjer
■dvelja. En nýja uppgötvun hefir
nöíj gert, a sviði málvísindanna
(bls. 3,6), og er hún sú, að ís-
lenska sje forn-germanska, svo að
kalla öidungis óbreytt sama mál,
sem forfeður hans töluðu endur
„Staðhæfum ákveðið fiski-
veiðalögin hingað til skýrð með
miklum velvilja gagnvart Norð-
mönnum, og það munum vjer
einnig gjöra framvegis. Ykkur
því heimilt lýsa yfir að lögin
verði skýrð og framkvæmd með
velvild. Til leiðbeiningar ykkur
sjálfum athugast að gjört er
ráð fyrir að eklti sje með því
liaggað grundvallaratriðumfiski
veiðalaganna, sjerstaklega úti-
lokuð söltun innan landhelgi og
á höfnum og reglubundin eða
samningsbundin sala til söltun-
ar. Símið áður en slitið samn-
ingum“.
Sveinn Björnsson og Kruse siíma
svo 4. apríl á þessa leið:
„Björnsson sendiherra liefir á
grundvelli tveggja símskeyta
yðar (móttekinna) 27. og 31.
mars, átt marga einkafundi með
verslunarráðherra til samninga.
Eftir að verslunarráðherra hef-
irglöggvað sig á afstöðu annara
stjórnarvalda og stórþingsins,
ef til kemur, hefir hann í dag
tjáð Björnsson ,under haanden*
þetta: Auk þess sem boðið er
í simskeytum yðar 27. mars
óskast umrædd skýring fisk-
veiðalaganna og framkvæmd
með velvild sjerstaklega á-
kveðin þannig: 1. liður: Á-
kvæðin um bátana óskast fram-
kvæmd með svo mikilli vægð,
að raunverulega sama sem ekki
sje refsivert að hafa bátana á
floti innan landhelgi. 2. liður:
IHverju veiðisikipi leyfist um-
hleðsla einusinni á veiðitíman-
um. 3. liður: Skipunum sje
heimilt að pækla tunnur, slá
botna í þær og koma þeim fyrir
í farmrúmi o. s. frv., áður en
þau halda heim a leið. 4. liður:
Afgreiðslugjald greiðist ekki
fyrir að kasta akkerum innan
landhelgi án sambands við land
og ekki sje greitt fult afgreiðslu
gjald þegar leitað er neyðar-
hafnar. Gegn þessu er von um,
að kjöttollurinn fáist lækkaður
í 15 aura grunntoll auk 33%%
auk gulltollsálag’s, alls nú 38
au. á kíló“. — — — „Ekki
sennilegt betri kjiir fáist,, óskað
er sem fyrst fyrirlags um hvað
gera skuli, simleiðis“.
Svar forsætisráðlierra 8. apríl
er á þessa leið:
„Eftir að hafa borið.mig sam-
an við þingið held fram að
fiskiveiðalögin hafi hingað til
verið skýrð og framkvæmd með
velvild og verða það framvegis
ef úr samningum verður. prír
fyrstu liðirmr í seinasta mót-
teknu símskeyti fara langt fram
xir lögskýringu, fela raunveru-
lega í sjer breytingar á grund-
vallaratriðum laganna, sem aðr-
ar þjóðir með bestu kjörum
yrðu þá og að verða aðnjótandi.
pessum þrem liðum ber því að ,
hafna, en ganga má að 4. lið. ■
Ef samningar fást eigi á grund-
velli umsímaðra tilslakana má
slíta samningum, þar sem álit-!
ið er með öllu óleyfilegt að
landhelgin verði notuð til stuðn-
ings fiskiveiðum erlendra
þjóða“. |
Ennfremur símar forsætisráð-
herra sama dag: j
I
„Stjórn þing sammála neita
fyrsta til þriðja lið síðasta
skeytis. Stjórn meiri liluta
þings telur ekki mega bjóða
frekara. Komi fram nýtt atriði,
er þjer álítið samþykkja megi,
símið áður slitið“.
pað er vert að veita þeim eftir-
tekt þessum tveim síðustu sím-
skeytum frá forsætisráðherra. par
eru lokatilboð frá okkur. En
æinmitt þar hafa þeir mestu ryk-
inu þyrlað upp, Tímamenn, og
sagt ósatt frá, bæði í Tímanum,
hinni löngu „sögu“, sem -Tónas
ritaði, og einnig hafa þeir sagt
ósatt frá þessu á opiilberum mann
fundum. Ættu Strandamenn að
bera þessi símskeyti saman við
I
frásögn þingmanns þeirra á þing-
málafundunum í haust. Einnig
væri þess vert fyrir Mýrdælinga,
sem hlustuðu á Tr. p. á Víkur-
fundinum í fyrrasumar, að bera
þessi simskeyti saman við um-!
mæli hans þar.
— pessu lokatilboði íslensku
stjórnarinnar svöruðu þeir Kruse
og Sveinn Björnsson með sím-!
ákeyti 9. apríl, sem er á þessa I
leið:
„Eftir móttöku tveggja sím-
skeyta í gær, höfum við á fundi
með verslunarráðherra í dag,
tjáð honum fullnaðarafstöðu
íslensku stjórnarinnar, sam-
kvæmt því, sem fyrir er lagt í
þessum og fyrri skeytum. Hann
leit mjög svart á að takast
mætti að koma á samningum á
þessum grundvelli. — — Við
lögðum fast að um að fá fulln-
aðarúrslit, en að árangurslausu
af eftirfarandi ástæðum: Á
morgun fimtudag byrjar páska-
frí stórþingsins og ráðherranna.
Verslunarráðherra fer sjálfur á
dag í nauðsynlega embættisferð
til útlanda.----Björnsson fer
til Kaupmannahafnar fimtudag
síðdegis, nema annað fyrir-
lag komi áður, og sendir þaðan
ítarlega skýrslu xneð næstu póst-
f erð“.
Varð nú nokkur kyrstaða í mál-
inu vegna páskahátíðarinnar. —
Sendiherra vor, Sveinn Björnsson,
sendi ítarlega skýrslu xxm síðustu
ferð sína til Oslo, og lýsti því,
hvernig málið þá stæði. Hann
leit svo á, að úrslita-tilboð ísl.
stjórnarinnar væri nú fram kom-
ið, en benti jafnframt á, hvort
eigi mætti bæta við sem þrauta-
boði, ef með þyrfti, einhverju á
þessa leið:
„íslenska stjórnin lofar að
leggja fyrir þá, sem löggæslu
hafa með síldveiðum, að beita ’•
ekki báta-ákvæðinu í tilfellxun,1
þar sem það er ljóst af öllxun
atvikum, að bátarnir eru ekki
hafðir á floti í þeim tilgangi
að veiða eða verka veiði innan
landhelgi“.
Hinn 27, apríl fór sendihei’ra
vor sjöttu ferðina til. Oslo, til þess
að halda áfram samningum; !1
þeirri ferð átti hann marga fundi
með verslunarráðherranum norska
— Hinn 29. apríl fær sendiheri'a
svo hljóðandi skeyti frá fbrsætis-
ráðherra:
„Samþykkjum að uppástunga
yðar unx bátana í skýrslu yð-
ar um Noregsferðina sje boð-
in Norðmönnum með sama örða-
lagi sem í skýrslunni, þó aðeins
ef alveg nauðsynlegt. — — —
Bið yður flýta málinu sem unt
er, með því þingi líklega slitið
föstudag laxiga,rdag“.
Hinn 1. maí síma þeir Sveinn
Björnsson og Kruse þau gleðitíð-
indi, að samkomulag hafi náðst.
Er símskeyti þeirra á þessa leið:
„Undirhxxningssamningum lok
ið með tilkynningu verslunar-
i'áðherra um að norska stjórnin
muni lækka kjöttollinn niðui' í
15 aura grunntoll, auk 33% a£
hundraði og 90 af hundraði
gulltollsálag án annara tilslak-
ana vorri hálfu en þeirra, sem
felast í bi'jefi frá Björnsson til
verslunarráðherra samhljóða
xxppkasti sendu forsætisráðhen’a
auk fyrirlagsins um bátana eins
og orðað af Sveini Björnssyni-
— — — ítarlegar tilraunir fá
lækkað 10 aura gnxnntoll á-
raiigurslausar. — -— — Toll-
lækkunin gengur á gildi 1. júlí-
Sannfærðir um, að þetta sje
besta fáanleg niðurstaða. Vamt-
um bráðrar tilkynningar uin,
hvort ísl. stjórnin telji aðgengi-
leg þessi málalok sem við nifeb'
um ákveðið nxeð. Björnsson <æsk-
ir símleiðis samþykkis fara til
Ka u jim a nn ah af n a r “.
Niðiirl.
fyrir löngu. pessi nýja speki skýt-
ur aftur upp höfðinu síðar í bók
hans, t. d. á bls. 85. Höf. ætti
að benda löndum sínum, t. d. pró-
fessorunum Streitberg, Kluge,
Heusler o. fl. o. fl. á þessa nýju
uppgötvun sína, því að mjer’ er
nær að halda, að þeir hafi ekki
ennþá komið auga á þessi „sann-
indi“ ; gæti þá svo farið, að Mohr
yrði „víða frægxir um síðir,“ og
færi þá að maklegleikum.
„Maxxl‘‘ (þ. e. múli, kjaftur)
segir nú höf., að hafi að upphafi
þýtt mál (þ. e. Sprache),,og sann-
ar hann þetta með ósmám(!)
lærdómi(!) á þá leið, er nú skal
greina: „Maul“ er fyrri liður
orðsins „Maultasch,“ en „tasch“
er sama sem ítalska orðið ,tassa,‘
sem fyr á tímum þýddi landa-
mæri. Fyrir því þýðir ,Maultaseh‘
málstakmöx’k (= Sprach-grenze,
85). Að vísu segir hann, að sjer
geti skjátlast í þessu, en sennileg
er þó skýringin, bætir hann við
fslenska er ekki komin af forn-
norrænu, heldur er hún foi*nnor-
rænan sjálf, svo að kalla sama
mál sem á Eddu (Sæmundar?),
og af þessari fornnorrænu eru svo
öll germönsk mál komin, t. d.
pýska, Danska, Norska, Sænska,
og líklega (segir hann) Hollenska
líka (85). En ekki er íslenskan
auðlærð; höf. segir að fslendingar
sjálfir geti tæpast lært hana, hvað
þá erlendir menn (88). Að vísu
segir hann (bls. 102), að við get-
um Játið skilja ökkur á íslensku
um hversdagslega hluti, en þurfi
að segja eitthvað óvenjulegra, þá
verður maður, þótt mentaður sje,
jafnvel málakennari, að grípa til
kenslubókar eða orðabókar, að
minsta kosti til þess að sjá, hvort
rjett sje það, sem hann hefir álit-
ið vera rjett. Og svo er mörg
sjerviskan í máli þessU, að enginn
getur munað það alt; t. d. beygj-
ast greinir og lýsingarorð hvort
i sínu lagi (sbr. bls. 100—102),
beygingar sagna skifta mörgum
tylftum, og þótt búið sje að læra
alt þétta, er það engan veginn
nóg, því að eiginlega eru allar
sagnir óreglulegar. pó er málið
ekki reglulaust, og skynsamlega
ástæðu má finna, fyrir hverri
breytingu frá reglunni. En ekki er
alt hjer með búið, því að auk
alls þessa verða menn að læra
orðatiltæki (og virðist dr. Mohr
þeirrar skoðunar, að það eigi sjer
ekki stað í neinu öðru tungumáli),
eins og t. d. „það liggur ekki á,“
er Mohr þýðir: das liegt nicht
auf,“ en er annars á þýsku: „das
eilt nicht (== það er ekki fljótt,
hratt; það flýtir, hraðar sjer
ekki), „jeg verð að borga,“ er
Mohr þýðir: ,ich werde zxi zahleiT
(á þýsku: ich muss bezahlen). Ef
nokkra ályktun væri hægt að
draga af þessum hugleiðingum
Mohrs, yrði hún nitthvað á þessa
leið: „íslenskan er lifandi“ tal-
að mál, en enginn maður kann
hana; þó eru til bæði kenslubækur
og orðabækur á máli þessu, er
segja til um það, hvað rjett er.
En hver hefir þá getað samið
þessar bækur? pess getur Mohr
ekki.
pá er höf. ekki mjög hrifinn
af því, hve tunga vor sje rök-
föst, og færir það til (92), að
miklu rjettara sje, eins og Þjóð-
verjar orða það: auf Eiern sitzen
(= sitja á eggjum), en hið ís-
lenska „að liggja á eggjum,“ og
„Eier legen,“ heldur en okkar
: „að verpa eggjum.“ petta ætti að
nægja til þess, að sýna naglaskap
og fáfræði höf., því að fáir munu
þeir vera, sem komnir eru til vits
! og ára, og hugsandi verur mega
kallast, að ekki hafi veitt því eft-
irtekt, að mál skeyta yfirleitt
furðu lítið um rökfræðina.
En þótt við getum ekki lært
vora eiúin txingxx, segir liöf. (100),
að okkur veiti yfirleitt ljett að
læra mál (líklega þá erlend mál),
en auðvitað jöfnumst við ekki á
við pjóðverja í því, fremur en
öðru, enda kveður hann þeim veit-
as't allra þjóða auðveldast að
nema erlendar tungur. Jeg minn-
ist þess, að jeg hefi sjeð það í
enskri bók, að Englendingar eigi
hægra með að nema erlend mál en
nokkur önnur þjóð, að Rússum
undanskildum. En livor segir nú
satt: Englendingxirinn eða Mohrl
Eða segja báðir satt? Eða segh
hvorugur satt?
Engin erlend Urð þekkja íslend-
ingar. Orð eins og telefón, tele-
gramm^ könsert, servietta, piano;
sígari, hafa aldrei heyrst á ís'
landi (90—91), segir Mohr, enda
þýða íslendingar alt á íslensku, og
hlífa ekki einu sinni landa- og
þjóðanöfiium, sem með þessxiw
hætti verða óþekkjanleg. — E*1
hversu fara aðrar þjóðir að í þessxx ■
Mohr veit vafalaust, að Spánn er
á spönsku >s)Espanja, en PjóSv-
kalla það land „SpanienT' B11
það er óþarft að draga hjer dænd
til; hvert fífl, að Mohr einum fra'
töldum, veit, að þetta gera alla1
þjóðir.
Á bl s. 91—92 getur höf. þesS’
að hjer heiti hver iðnaðarmaður
smiður (Schmied) t. d. glersmið-
ur(!) og prentsmiður(!) o. ð-5
gerist hann nú útaf þessu heldxir
er ekki fyrirferðarmikill á sviði
málvísindanna, og að sama skap1
tortrvgginn á skýringar annara
manna, og kveður það býsna
hæpið að ætla, að Völundur
s miður hafi verið vopnasiniður-
*) „Espanja“ er svona stafa
hjér af því, að stafur sá, er tákr
ai nj-hljóðið er ekki til hjer.
B. Ól-
ISAFOLD
3
t
STEFÁN STEFÁNSSON
fyrv. alþingismaður.
Hann ljest aðfn. 25 f.m. hjá dótt-
íir sinni á Hjalteyri við Eyjafjörð.
Yar banameinið lungnabólga. —
Hann var á heimleið frá Akur- j
æyri þegar hann ljest. — En
sjúkdómurinn tók hann svo geyst,
,að hann treystist ekki til að halda
ferð sinni áfram heim, og er þó
stutt frá Hjalteyri til Fagraskógs.
Oftast lá hann þungt lialdinn, en
þó munu menn hafa hugað honum
líf, efir því sem símað var að
r norðan. En sunnudaginn versn-
aði sjúkdómui’inn svo, að dauðinn
varð endir þeirrar glímu.
Stefán Stefánsson var fæddur
29. júní 1863 á Kvíabekk í 6l-
afsfirði, og því tæpra 62 ára.
Jöreldrar hans voru Stefán prest-
rxr Árnason, síðast prestur að
Hálsi í Fnjóskadal, og Guðrún
- Jónsdóttir. Hann fluttist ungur að |
'Hálsi með foreldrum sínum, og
«ólst þar upp. Gekk hann síðan!
á búnaðarskólann á Eiðum, og út-1
.skrifaðist þaðan 1885. Hann var ^
-X)g eitt ár eftir það á Möðrxivalla- j
■skólanum, en tók þaðan ékki próf. |
Árið 1890 kvongaðist hann
Ragnheiði Davíðsdóttur, prófasts
’Guðmundssonar á Hofi, og hóf
sanm ár búskap í Fagraskógi, er
iann hafði þá keypt. Bjó þar;
til dauðadags.
1901 bauð Stefán sig fram til
þings, og var kosinn. En ekki sat.
1 Ixann á þingi 1902—03, en var svo
kosinn við næstu kosningar þar á
-eftir, og sat hann síðan á þingi _
alla tíð úr því sem þingmaður Ey-,
firðinga þar til við kosningar,
1923. |
pingseta Stefáns, um 20 ára
skeíð, ber ótvíræðan vott um það,|
’lhvað Fastur hann hefir verið í sessi, j
'og hve óskift traust hann hafði
lengst af. Vafalaust gætu og sam-
þingsmenn hans allan þennan ára-
fjölda borið því vitni, hve sam-
viskusamlega hann stóð þar í
stöðu sinni eins og annarstaðar.
Hann var ekki einn þeirra þing-
manna, sem mikill gnýr eða
stormur stóð um. En vafalaust
eru þaxi rjett orðin,' sem einn
reyndur þingmaður ljet falla um
hann fyrir mjög stuttu 'síðan:
„Jeg tel liann lxafa verið í röð
góðra þingmanna, vandaðan, sam-
viskusaman og athugulan í smáu
sem stóru. Hann vildi aldrei gera
neitt, sem hann ekki taldi rjett
vera í liverju þingmáli.“
Stefán var með betri ræðumönn-
um á þingi; talaði sjaldan en
skýrt og ljóst og einarðlega, þeg-
ar hann tók til máls, og fylgdi
jafnan orðum hans sannfæringar-
þróttur og kraftur.
Það lætur að líkindxun að mikil
störf hafi hlaðist á Stefán heima
í hjeraði, enda má svo að orði
kveða, að hann væri viðriðinn
flest opinber störf sveitar sinnar. |
Hann var sýslunefndarmaður og
hreppstjóri um fjölda mörg ár,
forniaðxir sparisjóðs og Búnaðar-
fjelags hreppsins, auk margra
annara starfa sem honum voru
falin. Og það er eftirtektarvert,
að öllum þessum störfum gegndi
hann nú er hann ljest. Sýnir það
eitt með öðru vinsældirnar og
traustið á manninum.
Stefáni efnaðist vel í búskap
sínum í Fagraskógi, og hafði
mannmargt og myndarlegt heim-
ili. Og þó mæddi árið um kring
gestanauð mikil á Fagraskógs-
lijónunum. Jörðin liggur í þjóð-
braut, og tiðfarið er frá Akur-
eyri um Fagraskóg til úthjeraða
Eyjafjarðar vestanvert. par gisti
því fjöldi manna, sumar sem vet-
ur.En tekið var jafnan með rausn
og skörungsskap á móti hverjum,
sem að garði bar. Og áttu þau
hjón sammerkt í því að gera
garðinn hlýjan öllum þeim, sem
þangað þxirftxi að leita.
Stefán Stefánsson var hinn
gervilegasti maður, alt fram á
endadægur. Hann var meira en
meðalmaður á hæð, en þrekinn
mjög og rammur að afli; andlitið
frítt og karlmannlegt og svipur-
inn bjartur og glaðlegur. Fjör-
maður var hann mikill, kátur oft
ast og þá spaugsamur og hnittinn
í svörum og umsögnum um menn
og málefni.
Ragnheiðxir Davíðsdóttir, kona
Stefáns, lifir mann sinn, ásamt 7
börnxim, öllum uppkomnum, nema
14 ára dreng í föðurgarði.
Ullarmarkaðurinn.
Ullarverðið svo lágt í Englandi
að stórvandræði eru að.
Á ófriðarárunum fækkaði sauð-
fjenaði að miklum mun í heim-
inum, eins og kunnugt er. En
notkun ullarinnar minkaði ekki
að sama skapi. Varð það til þess,
að ullarverðið hækkaði nijög, og
ört.
Síðan á ófriðarárunum hefir
ullarverðið verið meiri og snögg-
ari breytingum iindirorpið en áð-
ur tíðkaðist. Kemur það m. a.
til af því, að örðugra hefir verið
fyrir verslunarmenn og ullar-
framleiðendur að gera sjer grein
fyrir, hvernig framboð stæðist a
við eftirspurn á heimsmarkaðin-
um.
Síðan um nýjár hefir ullar-
verðið í Englandi farið mjög
lækkandi. Verð á Merino-ull er
nú 50% lægra en það var fyrir
tæpu missiri síðan. Er talið, að
verðlækkun þessi stafi að miklu
leyti af því, að ullarkaupmenn og
verksmiðjur hafi misreiknað hve
vel ullarforðinn nægði til að full-
nægja eftirspurninni. í fyrrahaust
var alment álitið, að mi'kil vönt-
un á ull væri fyrir dyrum. —
Keyptu menn þá hver í kapp við
annan, og sprengdu verðið upp.
Er haustrúningarullin frá Ástral.
fór að koma á markaðinn, komust
menn brátt að raun um, að engin
þurð var fyrirsjáanleg. Um nýjár-
,iö fór ullin þá að falla í verði, og
hefir fallið fram á þennan dag.
Að hún hefir fallið svona ört,
kemur m. a. til af því, að ullar-
notkun hefir verið með minna
! móti í ár; verksmiðjur, er fram
' leiða ullarföt, hafa átt erfitt með
að selja framleiðslu sína, og ull-
arbirgðir þeirra því tæmst dræmt.
j Kaup almennings á ullarfatnaði
; hefir minkað, m. a. vegna þess,
I að almenningur hefir sókst meira
■ eftir ódýrnm bómullarfatnaði og
fatnaði úr silki og silliilíki en
undanfarin ár.
Talið er, að fjártöp manna á
ullarsölu í Englandi undanfarandi
mánuði niuni nema 20 miljónum
sterlingspunda. En verðið er sem
stendur lægra en það hefir verið
nú til margra ára.
Til þess að koma einkverju
tauti á ullarsöluna í sumar, liafa
kaupmenn í Ástralíu, svo og
nokkrir f jársýslumenn Breta,
liyggju að mynda fjelag með
sjer, með 8 miljóna sterlingspd.
hlutafje, til þess að stöðva fram-
boð ullar á breska markaðinum
nú á næstunni.
Er búist við því, að ullin muni
ef til vill geta hækkað í verði á
þessu ári, ef fjelag þetta nær tök-
'xxm á framboðinu; því talið er
líklegt, að hið lága ullarverð
stafi nú orðið frekar af hræðslu
manna við ullarkaup, heldur en
af því, að nll sje fyrir hendi langt
fram yfir þarfir nllariðnaðarins
næstxi mánuði.
(Ofanrituð frásögn er að mestu
eftir greinum í Daily Mail, dag
ana 7.—9. maí).
Hættan af flugunum.
pað liggur hverjum aðgætum
manni í augum uppi, að flugur
eru hin mestu óþrifadýr. pær
leggja sjer fíest til munns. Syk-
ur og kökur eru þær sólgnar í og
leita yfirleitt í allan mat, en sje
ekki slíkt á boðstólum jeta þær
állsk. skarn, hráka og óþverra.
Með öllu skarninu jeta þær ó-
grynni af bakteríum og alskonar
sýklum, en alt slíkt sleppur ó-
skaddað gegnum meltingarfæri
flugnanna. par sem þær skríða
á hreinum rúðum má fljótt sjá
fjölda. af örsmáum óhreininda-
ögnum. pað er saur flugnanna og
er hann ætíð fullur af alskonar
bakteríum. Nokkuð af ögnum
þessxim er þó ýmislegt æti, sem
flugurnar æla upp. Ofan á þetta
bætist, að sjálfar flugurnar eru
loðnar um skrokk og lappir, og
venjulega eru hárin ötuð alls-
konar skarni, mat, hrákuin og
ýmislegu ryki, sem flugurnar hafa
skriðið í. pær draga þá heldur
óþokkalegan slóða á eftir sjer.
Oftast eru dýr þessi á eirðarlausu
flakki innan um herbergin, fljúg-
andi, skríðandi, ælandi og skít-
andi, — svo maður segi söguna
eins og hún gengur.
Og hvaðan eru svo þessi kvik-
indi komin? peirra verður lítið
eða ekki vart á vetrom, en A
hverju vori rísa þær úr rotinu,
inni í húsum og úti um hagann.
Hvað húsafluguna algengu og
maðkafluguna snertir, ér þessn
fljótsvarað . Húsaflugan verpir
eggjum sínum í allskonar áburð
og rotnandi efni, hrossatað, kúa-
mykju, hænsnaskít og flest rusl,
sem einhver áburður er í. Hrossa-
tað er þó sú vistarveran, sem
flugurnar kjósa helst. Þær verpa-
allstórum, aflöngum eggjum í
smásprungur eða holur 'i áburðin-
um, og oft margar flugur í sömov
því að „forfeður vorir“ kölluðu j
hvern handiðnaðarmann smið, og
verður >á smiður (Schmied) lijer
„Alieskönner,“ eða sá sem alt
liann. (93) ,Forfeður vora‘ og Is-j
lendinga skortir orð til að tákna j
„,konu,“ «r svari til orðsins ,karl,‘
’ pví að „frú“ er víst sama sem
„,húsfreyja“ (Herrin) og „víf“
in á aðeins nota xim konur, er
-mienn ætlxxðu gæddar einhverjum
-æðri gáfum, og þá kastar fyrst
tólfxxnum, er hann kemst að því,
að „maðixr“ þýðir líka manneskja
(Mensch), rjett eins og konur
væru ekki taldar með manneskj-
um. Enn hnýtur Mohr um orð
• »eiiis og „kvenmaður“ og „kven-
rfólk,“ en nxi skal eigi rugl þetta
■ rákið nánar.
„fþrótt“ þýðir höf. „Innen-
kraftbewegung (93) (= innri-
þróttarhreyfing ?) og verður hon-
um þessi kvnduga þýðing tilefni
til nokkura lofsorða um „móður-
kjaft“ (Muttermaul) íslendinga.
En engin ósköp standa til lengd-
ar, og á bls. 93—94 kemst höf.
að þeirri niðurstöðu, að ærin elli-
mörk sjeu á íslenskxx, og að hún
sje þung í vöfum, og langorðari
en þýska, enda engan veginn slík
listasmíð sem vel rituð þýska;
hann tekur nú tvö þýsk orð ,ewig‘
og „unendlich“ til þess að sýna,
hvílíkt furðuverk þýskan sje, og
“®r satt best að segja, að rugl hans
•'ain þ-au eru einhver átakanlegasti
vottur andlegra óþrifa og gor-
geirs, er jeg hefi sjeð. Og enn
lieldur „málviskan“ áfram. Á bls.
96 segir höf., að ekki verði ritað
um þjóðmegunarfræði á íslensku,
vegna þess að málið kunni ekki
að gera greinarmun t. d. á ,verði‘
og ..gildi“ (Preis und Wert), og
þá eiga ekld lögfræðingar hjer-
lendir, sjö dagana sæla, ef þeir
A’ilja rita eitthvað.
Hjer skulu nú að lokum sýnd
nolckui’ dæmi enn, um þekkingu
höf. á íslenskri tungu: (bls. 90—
91) : símskeyti == Drahtsendung;
aðgöngumiði = Zugangsmittel;
bifreið = Zitterwagen eða Bebe-'
wagen; (bls. 97) Guðbrandur =
Gottesflamme; bls. 103, virðist |
höf. hafa haldið að „svangur“
þýddi óljettur (= schvanger), en
gladdist þá mjög, er hann varð,
þess vísari, að það þýddi bara.
„hungraður.“ Á bls. 120 Becher-
bucht = ? Kollafjörður; Aschen-
húgel = ? Öskjublíð; Moosfels
= ? Mosfell; á blaðsíðu 171
isegir hann að ,,hraun“ sje borið
fram „hrön“ og að h-ið hljómi
líkt og ch á þýsku. „Hraun“ er
sama orð sem „Röhn“ (þýskt
fjallsheiti), og hefir hjer orðið
stafavíxl; af sömu ástæðu er
Rhei'n (áin) = íslenska lýsingar-
orðið „hrein“ og þýðir því „sú
hreina, glampandi, lýsandi.“ A
bls. 177 er Múlafoss þýtt Miililen|
þá kjaftur (= Maul) höf. alt í
einu orðinn að myllu. Á bls. 182
—183 er „Geysir“ þýtt „hinn
gríðarstóri.“ Á bls. 209 Flosagjá
— Flieszschlucht (= flotgjá);
bls. 211 „Drit.sker“ = ,Trittstein‘;
á bls. 79 er „síðasti vetrardagur“
á íslenslru kallaður „síðasta vetr-
arnótt' ‘ (=letzte Winternacht).
En við ísl. námið hefir og nokkuð
skýrst fyrir höf. ýmislegt í þýskri
tungu, t. d. sögnin „bergen“ =
in die Berge schaffen = flytja í
fjöll. Allir furstar eiga einn titil
á íslensku, og eru þeir kallaðir:
„lians hátinger“ (bls. 79), og
bolludaginn kallar Mohr „Bollar-
' tag.“
Rjett þykir að enda þessa
skraddaraþanka Mohrs á hugleið-
ingum sjálfs hans um íslenska
oi’ðið „ha“. Um það segir hann
á bls. 18—19, að það sje sagt hárri
röddu, hvast og nærri ógnandi, og
finst því erlendum mönnum sem
vaðið sje upp á þá. „Orðið er
óvingjarnlegt, fjandsamlegt og
nærri því ruddalegt.“ En hrædd-
astur hefir þó höf. orðið, er hann
heyrði það í síma, og virðist. ekki
einleikið, live smáorð þetta hefir
skelft hann; en svo kemur skýr-
ingin von bráðar: hann virðist
rugla því saman i’ið erlenda upp-
hrópun, sem stundum er notuð á
leiksviði til þess að skjóta glæpa-
mönnum skelk í bringu. Frá
! .
ekkert ruddalegt í því að nota
orðið „ha,“ og víst mun það ekki
lagt niður á landi hjer fyrir þá
sök eina, að það hefir vakið hjá
höf. óþægilegar endurminningar.
Rjettarfar á íslandi.
Um það farast höf. orð á þessa
leið, (bls. 70—71):
„Það er ekki laust við, að í
skyggilegt sje, að „kxinningsskap
arreglan“ skuli hafa áhrif á refsi-
rjettarfræðina, eins og fyrir víst
á sjer stað. Höf. getur að vísu
ekki sagt neitt um þetta, sem
bygt sje á þekkingu hans sjálfs
á málinu; en skilríkir, erlendir
menn, er dvalið höfðu langvistum
í landinu, fullyrtu við hann, að
meðferð sakamála lyki nær aldrei
með því, að ákærði væri sakfeldur.
Hann heyrði lýsingar á örgustu
’svikum af augljósasta tæi, og
‘rjetturinn sýknaði glæpamanninn!
Honum og vífilengjum hans var
trúað. Hjer er ekki tilætlunin að
vekja grun um vísvitandi, óleyfi-
leg-a lagatúlkun (Rechtsbeugung) ;
yfir slíkan grun eru íslenskir
dómarar hafnir, eins og aðrir
(dómarar). en hitt er sennilega
óhætt að segja, að kvnning sú,
sem af samvistum leiðir, og sú
skoðun, að hver sje öðrum skvld-
ur, freistar dómara til að sýna
mildi og auðtrvgni, jafnvel þá,
er hvorugt á við. HinsVegár verð-

fanst hvorki slíkir sýknudómar,
er oss útlendingum eru óskiljan-
legir, ínóðgun við sig, nje heldur
varð þeim gramt í geði út af
þessu. Menn lögðu samþykki sitt
á dómana, og salkborningarnir
lifa eftir sem áður vel metnir
meðal samborgara sinna, er marg-
ir hverjir höfðu tapað a þeim
stórfje. pó má efast um það,
hvort mönnum var raunar alvara,
er þeir lögðu samþykki sitt a
dómana. í því efni má ekki
gleyma skorti íslendinga á hug-
rekki til þess að játa hreinskiln-
islega sjálfstæða skoðun sína. Á
þetta mun aftur verða minstnokk-
uð í kaflanum um pjóðverja á
íslandi' ‘.
iHöf. segir (á bls. 140), að lagt
sje liald á skip, sem veiða í land-
helgi, þan gerð upptæk með afla
og veiðarfærum og seld á nauð-
ungaruppboði. Vægari sekt fyrir
smærri sakir eru 10000 gullkrón-
ur. En gullkrónur eru ekki til á
íslandi.
Á bls-. 113 getur liöf. þess, xið
fæst lagaboð á ísl. sjexx virði þess-
pappírs, seni þau eru prentuð á.
Bogi Ólafsson.
3