Ísafold - 29.06.1929, Blaðsíða 2

2
I S A F O L D
merm þá, af hverju bensíneyðslan
stafaði, en það kom á daginn, þeg-
ar þeir lentu á Spáni, að auka-
farþegi hafði verið með. Höfðu
flugmennirnir eltki orðið hans var-
ir fyr en 20 mínútum eftir að þeir
lögðu af stað, en vegna þess, að
J>eim þótti mikið koma til áræðis
piltsins, hættu þeir við að skjóta
lionum í land aftur. Vegna auk-
ins þunga á vjelinni, hafði meira
eyðst af bensíni en áætlað var, og
leiddi ]>að til þess, að vjelin varð
að lenda fyr en ella. Farþeginn er
18 ára piltur, Arthur Schreiber að
nafni, og er vjelamaður. Hann
læddist um borð í vjelina, meðan
kveðjurnar stóðu sem hæst, og
enginn hafði auga á öðru en flug-
mönnunum. Vegna þess, að hann
er lítill vexti, tókst honum að fela
sig undir sætunum, svo að flug-
mennirnir urðu ekki strax varir
við hann.
Eins og nærri má geta, voru
móttökurnar afarhátíðlegar, þegar
flugmennirnir lentu við Le Bour-
get kl. 8,45 á sunnudagskvöld,
enda er þetta flug hið frækileg-
asta, sem farið hefir verið, að
Lindberghs-fluginu undanteknu.
bíða, og þetta, ásamt ýmsu öðru,
hefir ýtt undir okkur að ráðast í
þennan leiðangur nú þegar í
sumar.
— Hvernig hugsið þið ykkur að
ná dýrunum?
— Það verður að ráðast þegar
vestur kemur; fyrst er að finna
þau. Annars höfum við með okk-
ur allar hugsanlegar tilfæringar
til þess að handsama þau og koma
þeim til skips. En okkur er sjer-
lega umhugað að ná eigi aðeins í
kálfa, heldur einnig í mæðumar,
því að hætt er við, að kálfamir
drepist í höndunum á pkkur, eða
verði ekki langlífir hjer, af við-
brigðunum, ef þeir fá ekki að

Leit að sauðnautum.
Leiðangur hjeðan t il austurstrandar
Grænlands til þess að reyna að ná í lifandi sauðnaut.
Hjer í höfninni liggur vjelbát-
urinn Gotta frá Vestmannaeyjum
■og hefir undanfarna daga verið
að útbúa hann þannig, að allir
gátu sjeð, að hann átti að nota
til einhverra stórræða. Enda er
það svo. Bátur þessi á að fara til
austnrstrandar Græniands og er
það eríndi þeírra, sem á honum
eru, að freista þess hvort þeir geti
•ekki náð í lifandi sauðnaut og
flutt hingað.
Aðalhvatamaður þessa fyrirtæk-
is er Þorsteinn Jónsson kaupmað-
ur frá Seyðisfirði. Hefir hann
lengi haft áhuga á því að flytja
hjer inn sauðnaut, og mun líklega
vera fyrsti maður hjerlendur, sem
fekk þá hugmynd að það gæti orð-
ið landinu til heilla að flytja sauð-
naut hingað. Annars er það fje-
lagsskapur, sem nefnist „Eiríkur
rauði“, er kostar förina, og eru
í þeim fjelagsskap ýms-ir mætir
menn, þar á meðal Ársæll Árnason
bóksali. Hann verður með í leið-
angrinum til Grænlands, og hefir
Isafold náð tali af honurn
og spurt hann um hitt og annað
viðvíkjandi þessu fyrirtæki. —
Honum sagðist svo frá:
— Eins og kunnugt er samþykti
seinasta Alþing að veifa 20 þús.
króna styrk til þess, að flytja
inn lifandi sauðnaut. Fjelagsskap-
ur okkar leitaði til Tryggva Þór-
hallssonar forsætisráðherra og fór
þess á leit að fá þennan styrk. Var
þetta rjett áður en hann sigldi.
Við höfðum þegar fengið vilyrði
fyrir styrknum, með vissum skil-
yrðum. En áður en gengið yrði frá
samningnura um það, kemur skeyti
frá Sveini Björnssyni sendiherra
og var á þessa leið: „Dýrin líklega
fáanleg hjer.“ Verður það varla
skilið á aðra leið en þá, að danska
stjórnin hafi boðist til að útvega
þau. Vegna þessa vildi forsætis-
ráðherra ekki ganga frá samning-
um við okkur fyr en hann vissi
nánar um þetta. Lofaði hann að
síma liingað er hann vissi hvernig
þessu væri varið, en ennþá hefir
ekkert skeyti komið frá honum
um þetta. En við ætlum nú samt
að brjótast í því að fara vestur
og reyna að ná í nokkur dýr.
Teljum við tækifæri svo gott til
þess núna af mörgum orsökum,
að ekki sje vert að sleppa því.
— Hvert er förinni heitið?
— Norður til Franz Jósefs-fjarð-
ar, sem er all-langt norðan við
Scoresbysund. Þar er enn „almenn-
ingur“ og öllum frjálst að veiða
]>ar. En einmitt þess vegna er
hætt við, að sauðnautin gangi til
þurðar, og hver veit hvenær sein-
asta dýrið verður skotið? Vera
má, að þess verði ekki langt að
Kort, er sýnir afstöðu íslands og
Austur-Grænlands.
halda móðurmjólkinni. Við förum
með dálítið af heyi með okkur,
en svo höfum við með okkur hey-
skaparverkfæri og ætlum að heyja
vestra, ef svo skyldi til takast, að
við næðum í nokkur dýr.
— Hvað getið þið flutt mörg
dýr á þátnum?
— Við ættum að hafa rúm fyrir
10—20 dýr í lestinni, og auðvit-
að reynum við að ná í eins mörg
og við getum.
— Hvernig eruð þið útbúnir í
þetta ferðalag og hvað búist þið
við að vera lengi?
— Ef alt gengur að óskum, gæt-
um við komið aftur eftir rúman
mánaðar tíma, en við búum okkur
út til miklu lengri tíma. Við höf-
um t. d. nauðsynlegustu matvæla-
birgðir, svo sem kornmat, til eins
árs, en veiðiskap búumst við við
að fá nógan. Erum við útbúnir til
þess að veiða fisk og skjóta dýr
og fugla. Eða hvað segið þjer um
hana þessa, er hún ekki nógu
veiðileg ? — Og Ársæll bregður á
loft heljarmikilli skammbyssu,
sem hlaðin er með dynamitskotum
og „dum-dúm“ kúlum. — Auk
þess höfum við. liaglabyssur og
riffla. Olíu tökum við eins mikla
og báturinn getur borið, en til þess
að spara hana sem mest, notum
við segl eftir því sem hægt er. Það
er því óþarfi að óttast um okk-
ur, þótt heimkoman dragist nokk-
uð. —
— En hvað gerið þið nú, ef þið
hittið engin sauðnaut?
— Þá svipumst við eftir ein-
hverju öðru, enda á þetta jafn-
framt að verða rannsóknarleið-
angur, gerður í því skyni að fræð-
ast um þetta merkilega land, sem
er svo skamt frá okkur, en við
vitum þó ekkert um. Má vera, að
þótt ekki verði mikill árangur í
þessari för, þá beri hún meiri ár-
angur síðar.
Vjelbáturinn Gotta er eign Árna
Böðvarssonar rakara. í Vestmanna-
eyjum, og er hann leigður í þessa
för. Báturinn hjet áður Sígurður
I. og var þá um tíma í förum
milli hafnanna hjer við Faxaflóa.
Hann ber 36 smálestir. Skipshöfn-
in verður 11 manns:
Kristján Kristjánsson (ættaður
úr Arnarfirði), skipstjóri,
Finnbogi bróðir hans, stýri-
maður,
Kjartan Bjarnason, 1. vjelstjóri,
Hjalti Benónýsson, 2. vjelstjóri,
Vigfús Sigurðsson, veiðistjóri,
Edvard Frederiksen, bryti,
Þorvaldur Guðjónsson, formað-
ur frá Vestmannaeyjum, Markús
Sigurjónsson Markússonar fyrv.
sýslumanns, Baldvin Björnsson
gullsmiður, og Ársæll Árnason,
bóksali, eru hásetar og svo er
lcftskeytamaður.
Vigfús Sigurðsson, som kallaður
hefir verið Grænlandsfari, síðan
hann fór með Koch þvert yíir
Grænlandsjökul, er sá maðurinn,
sem nokkuð þekkir til sauðnauta
—- hvar þau hafast helst við, og
hvernig á að veiða þau. Frederik-
sen hefir áður verið á skipi, sem
stundaði veiðiskap við austur-
strönd Grænlands. Baldvin Björns-
son er gamall sjómaður, þótt hann
hafi nú um íiiörg ár stundað gull-
smíðar. Var hann margar vertíðir
á þilskipum frá ísafirði og komst
þá oft í kast við hafísinn. Auk
þess er lxann gjörhugall maður á
íiest og hefir í tómstundum sín-
um kynt sjer t. d. náttúrufræði og
stein'áfræði, og getur það komið
að góðu haldi í þessum leiðangri.
Sparlsjöðir á fsiandi.
Nýjustu liagskýrslur, sem Hag-
stofan hefir gefið út, eru um spari-
sjóði fram til ársins 1925. Má þar
sjá livað sparisjóðir hafa aukist
stórlega á síðari árum. Fyrir tæp-
um sextíu árum (árið 1872) var
sparisjóðseign landsmanna 13.610
krónur, en í árslok 1925, er hún
orðin 48.824.891 króna, eða 488
kr. á hvern mann í landinu til
jafnaðar. Á hverjum 10 ára fresti
hafa sparisjóðsinnstæður rúmlega
þrefaldast. Tiltölulega mest varð
hækkunin þó 1916—25, því á því
árabili hafa innstæðurnar rúmlega
31/2 faldast. En verðmæti pening-
anna hefir líka minkað mikið á
þessum árum og er því hækkun
á innstæðum í rauninni minni
heldur en á undanförnum ára-
tugum.
Langmestur hluti sparisjóðsfjár-
ins er geymdur hjá bönkunum. —
Þannig höfðu bankarnir 41.1 milj.
sparisjóðsfjár til geymslu ájrið
1925, en sparisjóðir ekki nema
7.7 milj. króna, eða tæplega þg.
Á Stórstúkuþinginu hefir verið
samþykt e-ftirfarandi tillaga:
„Stórstúkuþingið samþykkir að
beita sjer fyrir fjársöfnun til þess
að tryggja reglunni umráðarjett,
yfir einu herbergi í fyrirhuguðum
stúdentagarði í Reykjavík.“
Islenska ríkið 1000 ára
Úlfljðtnr fyrsti og frægasti löggjafi þjóðarinnar.
Ræða G. Björnson landlæknis 17. júní 1929.
Hamingja þjóðanna fer ekki eft-
ir höfðatölunni, heldur eftir mann-
kostum. Á sumum Öldum hafa
litlar þjóðir lagt stærsta skeríinn
í sjóð frelsis og framfara. Svo var
um Forngrikki. Og eitthvað í þá
sömu átt, má líklega segja um þá
fornu íslendinga. Þetta er víst:
Fyrir 1000 árum ruddu þeir sje.
frelsisbraut, sem þá var með öllu
ókunn meðal germanskra þjóða -
jeg á við stofnun lýðveldisins.
Og nokkrum mannsöldrum síðar
skópu forfeður okkar bókmentir,
nem talið er að beri af bókmentum
stórþjóðanna í þá tíð.
Við erum vön að helga þannan
dag minningu mesta og besta
stjórnmálamanns þjóðarinnar á 19.
öld. — Það var alltítt í upphafi
þessarar aldar, að ötulir áhuga-
menn þóttust vera að feta í fót-
spor Jóns Sigurðssonar. Það bar
vott um smámenskubrag. Enginn
nýtur drengur setur sjer það marlc
mið að feta í fótspor dauðra
inanna. Sá einn er þjóðnýtur mað-
ui í fylsta mæli, sem fetar ný spor
á framfarabraut þjóðar sinnar.
_Jón Sigurðsson var stórstígasti
umbótamaðurinn í sinni tíð, dug-
mestur, djarfastur, þrautseigast-
ur og ósjerplægnastur. Þess vegna
höfum við minningu hans í svo
miklum heiðri.
En nú þegar 1000 ára afmæli
alþingis fer í hönd, verður ekki
hjá því komist að hefja á loft
minningu ]>ess mesta og göfugasta
stjórnmálamanns, sem íslensk þjóð
hefir átt síðan landið bygðist.
Við eigum þar við þann mann,
sem samdi fyrstu stjórnarskipun-
arlög landsins. Að hans ráði var
hið forna íslenska lýðveldi stofn-
að. Að hans ráði var alþingi sett.
Hann var faðir hins íslenska ríkis.
Og við vitum, að hann, þessi af-
burðamaður, þessi Solon okkar fs-
lendinga — við vitum að hann
hjet Úlfljótur.
Við hugsum mest um alþingishá-
tíðina næsta ár. Og árið er vafa-
lautf, rjett valið. Það er vafalaust,
rjett, að hið fyrsta reglulega al-
þingi var háð á Þingvöllum sum-
arið 930.
En við vitum líka vel, að „setning
Alþingis“, svo jeg noti orðtæki
Sigurðar Nordals í nýrri og mjög
fróðlegri ritgerð hanB — við vitum
að setning alþingis var ekki annað
en einn þátturinn og það að vísu
meginþáttur, í þeim stærsta við-
burði sem þjóðin hefir lifað, henn-
ar stærsta afreki — stofnun hins
forna íslenska lýðveldis.
Og þar var Úlfljótur höfuðmað-
urinn.
Það hefði mátt kalla Stjórnar-
skrána 1874 Jónslög, því hún var
ávöxtur af athöfnum Jóns Sig-
urðssonar. — Það hefði mátt kalla
stjórnarskipunarlögin 1903 (heima
stjórnina) Hannesarlög. — Og
það hefði kannske mátt kalla
Sambandslögin 1918 Bjamalög.
TJm þetta má þó deila,
Um hitt verður aldrei dedlt, að
forfeður okkar kendu elstu, og
sem líka ern langmerkustu stjórn-
arskipunarlög landsins við höfund
þeirra og kÖlluðu þau Úlfljótslög.
Með Úlfljétslögum var íslenska
ríkið stofnað og Alþing sett.
En hvenær voru þá þessi miklu
lög — Úlfljótslög samþykt til fiúls
af landsmönnum? Var þáð 930?
Nei, það er af og frá.
Þó sagnirnar sjeu óljósar, þá
benda þær og heilbrigð skynsemi
ótvírætt í þá átt að samþykt Úlf-
ljótslaga hafi verið lokið áður en
hið fyrsta reglulega Alþingi var
háð, 930. í rauninni hlaut svo að
vera og liggur þá beint við að
álykta að fullnaðaxsamþykt Úlf-
ljótslaga hafi farið fram á þjóð-
fundi árinu áður — 929.
Það eru því fylstu líkur til, að
nú í þessum júnímánuði 1929 sjeu
Úlfljótslög orðin rjettra þúsund
ára. —
í sumar lifum við þá þegjandi
þúsundára ríkisafmæli þjóðarinn-
ar' — Að sumri höldum við há-
tíðlegt þúsundára afmæli Alþingis
— og það með fullum rjetti.
Alt kemur út á eitt, ef við bara
munum að halda á loft eins
og verðugt er minningu Úlfljóts,
fyrsta, mesta og frægaata löggjafa
þjóðarinnar.
Ingólfur var faðir íslensku þjóð-
arinnar. Um hann vitum við margt.
Úlfljótur var faðir hins íslenska
ríkis. Um hann vitum við fát't. En
sagnirnar um hann eru hver ann-