Tíminn - 17.03.1917, Blaðsíða 2

TIM IN ÍN
aukist síðustu árin, þá vantar þó
mikið á að vér séum sjálfum oss
nógir um samgöngur á sjó, enda
er aukningin aðallega fólgin í fjölg-
un fisk- og sildveiðiskipa.
Ástandið eins og það er, krefst
þess þó, að hver þjóð geti séð um
sig sjálf.
Ófriðurinn gerir alla samninga
óábyggilega, er að siglingum lúta.
Reynslan hefir þegar leitt það í ljós.
En ófriðurinn hefir einnig or-
sakað það, að vér getum naumast
hættu- og hindranalaust siglt til
þeirra landa, er næst liggja og vér
höfum aðallega verzlað við, og
þess vegna verði að leita lengra.
Verzlunin við Vesturheim er enn
ábyrjunarstigi, en samgönguástand-
ið sem er, rekur mjög á eftir um
það að viðskiftin við Ameríku verði
að taka bráðum þroska.
En til þess að það geti orðið,
eru skip eitt aðal skilyrðið.
Ef litið er á það, að sex skip á
stærð við Fossana hafa stöðugt
verið í förum undafarin ár, auk
allra aukaskipa, þá sjáum vér, að
ekki verður komist langt með Foss-
ana eina, ef öll sund lokast, þeir
verði einu skipin sem hægt verði
að treysta.
Enda er fyrir þessu hugsað,
þingið siðasta hugsaði fyrir þvi,
og landsstjórnin vinnur að því að
tryggja landinu nanðsynleg skip.
Það smá færist i það horf, að
Reykjavík verði miðstöð fslenzkrar
verzlunar. Heildsalan er að flytja
sig hingað frá Danmörku og Eng-
landi, og höfnin sem nú er komin
langt á leið, gerir afgreiðsluna hæga
og trygga.
En þessi breyting sparar landinu
skip.
Fjögur skip jafnstór gætu senni-
lega flutt það milli Reykjavíkur og
útlanda, sem sex fluttu áður til
landsins, en þá þarf auðvitað að
sjá strandferðunum borgið.
Það virðist því ljóst, að hið allra
minsta sem komist verður af með,
til þess að nokkurnvegin örugt
megi heita, sé það, að auk strand-
ferðaskipa tryggi landið sér tvö
skip álíka og Fossana eða skiprúm
sem því nemur.
Stirt skip - litið skip.
Þótt ekki væru allar samgöngur
á sjó komnar í það öngþveiti sem
nú á sér stað, meðan á þingi stóð
í vetur, þá mun sú hugsun hafa
legið að baki heimildar þeirrar til
skipakaupa, er alþingi veitti Jands-
stjórninni, að hún keypti skip eftir
þörfum.
Vér höfum á öðrum stað í blað-
inu reynt að gera grein fyrir þörf-
inni, enda kemur víst flestum sam-
an um það, að hún sé svo mikil,
að eitt lítið skip mundi ekki bæta
úr henni svo við mætti una. Og
þess vegna yrði, ef lítið skip yrði
keypt, óhjákvæmilegt að kaupa
annað.
En þá er vert að athuga það,
hvort ekki væri hagkvæmara að
kaupa heldur eitt stórt skip þegar í
upphafi.
Höfum vér í því efni leitað upp-
lýsinga hjá mætum mönnum er
ætla má að hafi nokkra sérþekk-
ingu til brunns að bera, og komist
við það að þeirri niðurstöðu, að
hagkvæmast mundi að kaupa skip
er væri um þrjú þúsund smálestir.
Það sem mælir með því, er sér-
staklega þetta:
Skipshöfnin er hin sama að heita
má á skipi sem ber 3 þúsund
smálestir, og öðru, sem ekki ber
nema 1500. Er þar sparað kaup
og fæði.
Kol sparast hlutfallslega á að
gizka til þriðjunga á stærra skip-
inu, séu þau bæði jafn vönduð.
Er þetta eftirtektavert atriði, þvi
að kolin munu vera einn af stærstu
útgjaldaliðum skipanna.
Áætli maður að tvö skip þurfi
10 smálestir af kolum hvort um
sig, yfir sólarhringinn, gjöri ráð
fyrir að þau séu 12 daga hvora
leið milli Reykjavíkur og New-
York, og að þau geti farið 8 ferðir
á ári, þá þurfa þau 3840 smálestir
af kolum.
Eitt skip jafn stórt og hin bæði
sparaði þá 1280 smálestir af kol-
um, eða rúmar 134 þásundir kr,
miðað við kolaverðið sem er.
En svona stórt skip mundi, að
likindum ekki geta lagst hér að
bryggju fullfermt, og það mundu
menn setja fyrir sig. Því mjög
mikið er undir því komið, að ferm-
ing og afferming taki sem skemst-
an tima.
En hr. Sveibjörn Egilson fræddi
oss um það, að það þyrfti ekki að
tefja afferminguna, nema síður væri.
Flest svo stór skip væru þannig
útbúin, að þau gætu affermt vörur
á bæði borð, a. m. k. úr aðal-
Iestum (»spilin« tvö), og þá væri
hægt að taka á móti vörum á
6—8 stöðum í senn, ef nógir væru
bátarnir.
Aftur á móti nyti ekki nema
annarar hliðarinnar við uppskipun
á bryggju.
En vörugeymsluhús þyrfti að
auka til muna til þess að geta
tekið á móti farmi úr svona stóru
skipi í senn. Og mundu fyrst um
sinn nægja bráðabirgðabyggingar
líkar þeim, sem þegar hafa verið
reistar á hafnaruppfyllingunni.
Virðist alt mæla með því, að
keypt yrði fremur stórt skip en
lítið. Það mundi gera flutningana
ódýrari, og þá vöruna um leið.
En ekki veitir af að spara það
sem hægt.er þar, þegar flutnings-
kostnaðurinn einn er kominn upp
í 20 aura á hvert kíló.
Til áramóta
kostar Tíminn 4 kr. Er frágangs-
sök að setja verðið lægra, þegar
þess er gætt, að prentunarkostnað-
ur hefir tvöfaldast frá stríðsbyrj-
un, en pappírsverð fimmfaldast
siðan nokkru fyrir ófriðinn.
fhm orð
um landssjóðsverzlunina.
Síðan stríðið hófst, hefir lands-
stjórnin eftir fyrirmælum alþingis,
gert talsvert að því að byrgja land-
ið ýmsum nauðsynjavörum. Til-
gangurinn bæði sá, að hafa nokk-
urn vöruforða fyrirliggjandi í land-
inu, og líka hinn, að halda niðri
okurverði sem kaupsj7slumenn
kynnu að setja á nauðsynjavöru,
meðan siglingar væru óvissar.
Landssjóðsvörurnar áttu þannig
að vera varaforði þjóðarinnar, og
dýrtíðarhjálp fyrir almenning.
Undanfarið hefir þetta eigi þótt
ná tilgangi sínum vegna þess, að
mestar vörurnar voru látnar í
hendur manna sem höfðu verzlun-
arleyfi, og sem síðan seldu almenn-
ingi þær með því verði sem þeim
sjálfum þóknaðist, án nokkurar
ihlutunar af hálfu stjórnarvald-
anna. All víða, einkum á Aust-
fjörðum, var sáran kvartað um að
álagning ýmsra kaupmanna hefði
verið gifurleg, stundum alt að
helmingi þess verðs, sem þeir
keyptu vöruna við af landssjóði.
Nú virðist, sem hafinn sé and-
róður hér í bænum, gegn hr. Sig-
urði Jónssyni ráðherra, fyrir breyt-
ingar þær sem haun hefir gert á
sölu landssjóðsvörunnar. En með
því að undirróður þessi virðist
ærið óverðskuldaður, en hinsvegar
lævislega af stað komið, þá verður
tilefni hans athugað nokkru nánar.
Andróðurinn er hafin út af því,
að sveitafélögum eru seldar lands-
sjóðsvörurnar. Að vísu skal það
játað, að sumir kaupsýslumenn
missa nokkurs í við þetta, meðan
þessir neyðartímar standa yfir. Þjóð-
in fær landssjóðsvörurnar við sann-
virði, og kostnaður við skiftingu
þeirra verður áreiðanlega sáralítill
borinn saman við milliliðagjöld
eins og þau gerast nú. Það mun
jafnvel óhætt að fullyrða, að þessi
skifting á landssjóðsvörunum muni
á einu ári spara almenningi útgjöld
sem nemi hundruðum þúsunda.
En svo misjafnt er lypdið, að
fyrir þessa sjálfsögðu og eðlilegu
ráðstöfun er reynt að koma fram
hefndum, og þá leiðina, sem fæsta
hefði grunað.
Óánægðu mennirnir halda því
fram, að þessi þátttaka sveitarfé-
laganna í verzluninni gangi of
nærri atvinnu kaupmanna. En
þeir gæta ekki að því, að landsjóður
verzlar með tiltölulega fáar vöru-
tegundir, og af þeim eru sumar
hinar halztu áður í höndum ein-
okunarhringa, svo sem kol og stein-
olía. Og á þeim sviðum mun mega
kalla að nærri stappi skyldu fyrir
stjórnina að taka verzlunina á sín-
ar hendur.
Enn fremur má líta svo á, að
nauðsyn brjóti lög. Hefir líka kom-
ið að því i ýmsum löndum, að
vegna ófriðarins hefir orðið að
gera ráðstafanir, sem sumar stéltir
kalla að gangi nærri hagsmunum
sínum, og þó eigi möglað um. Þjóð-
arheill verður að ganga fyrir gróða-
vonum einstaklinga. Og sé rýnt
betur ofan í kjölinn, virðast ástæð-
ur almennings, bæði til lands og
sjávar, ekki svo glæsilegar, að það'
geti talist ámælisvert, þótt stjórnin
spari mönnum fé á nauðsynja-
lcaupum.
Rétt er að geta þess, ag margir
kaupsýslumenn, bæði kaupmenn
og kaupfélagsstjórar, álíta söluna
til sveitarfélaga sjálfsagða dýrtiðar-
ráðstöfun.
Og væntanlega mun allur þorri
landsmanna, sem nýtur stórmikils
hagnaðar af landsverzluninni, ekki
lála á sig fá blekkingatilraunir
þeirra raanna, sem taka sér nærri
að geta ekki gert sér neyð almenn-
ings að féþúfu.
Andbanningar hafa nú í seinni
tíð fullyrt að þjóðin sé búin að
missa trúna á bannlögin. Almenn-
ingsálitið sé snúið á móti þeim^
Og um þetta hefir verið deilt.
Um þjóðmál, sem alkunn eru
orðin og fullrædd i blöðum og.
á mannfundum er sjaldan mjög
erfitt að komast að því, hver vilji
þjóðarinnar er. Hann kemur fram
í þvi, hvernig þjóðin kýs sér full-
trúa, einkum ef litið er yfir all
langt ára bil.
Nú er það alkunnugt að and-
banningar gerðu með sér félag
stuttu eftir að bannlögin voru sam-
þykt. Tilgangur þess félags var að
hnekkja lögunum. En innan stund-
ar dó það félag.
Blað gáfu andbanningar út um
skeið. Það dó lika, af því að þjóö—
in vildi ekki styðja það.
Þá reyndu annbanningar að
koma sínum eigin mönnum á þing.
En i það eina skifti sem það var
reynt, biðu þau fulltrúaefni eftir-
minnilegan ósigur, og voru þó
mætir menn að öðru leyti.
Síðan hefir engin alvarleg krafa
komið fram um að afnema bann-
lögin. Enginn hefir treyst sér tit
að koma fram með þá kröfu í
von um að hún yrði tekin til
greina. Allir hafa vitað að eyru
þjóðarinnar hafa verið lokuð gagn-
vart slikum röddum. Aftur á
móti hefir bannstefnan lyft mörg-
um frammbjóðandanum upp i
þingsæti, og það ekki sist nú i
haust. Og um engan frambjóðanda
er kunnugt, sem ekki hefir haft.
óhag af því við kosningar að vera
á móti banninu, enda eru nú flest-
ir fallnir í valinn þjóðmálamenn-
irnir, sem mest hafa beitt sér fyrir
málstað andbanninga.
Almenningsálitið sannar vitan-
lega ekki > mikið um það, hvor
málstaðurinn áé réttari. En um
það geta ekki verið skiftar skoð-
anir, að síðan bannlögin voru
gerð, og alt til þessa dags, er al-
menningsálitið í landinu móti and--
banningum. Dagur.