Tíminn - 26.05.1988, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Fimmtudagur26. maí 1988
Litið til baka í kjölfar atburðanna í Amritsar á dögunum:
Kynþáttaátök á Indlandi
fastur liður í rúma öld
Atburðirnir í Gullna hofinu í Amritsar á dögunum þegar
öfgafullir Shíkar tóku hofið herskildi og gáfust ekki upp
fyrr en indverskar sérsveitir höfðu gert árás á hofið, minna
menn á svipaða atburði sem áttu sér stað á sama stað fyrir
fjórum árum. Þá koma upp í hugann tíð átök milli kynþátta
á Indlandi, bæði í Punjabhéraði og annars staðar á
Indlandi. Þetta er engin nýlunda. Það er því ekki úr vegi
nú að líta yfir farinn veg og rifja upp fyrri átök.
Breskir liðsforingjar berjast hér við indverska hermenn í uppreisninni árið 1857. Shíkar og Gúrkar studdu Breta
gegn múslímum og hindúum. Þá kom skýrt fram stefna Breta, deildu og drottnaðu.
1 gegnum aldirnar hafa hundruð
þjóðarbrota og trúarhópa á Ind-
landi lagt út í óeirðir, uppreisnir og
fjöldamorð í baráttu sinni fyrir
sjálfræði í eigin málum. Allt frá því
Bretar hófu afskipti af málefnum
Indlands í byrjun 18.aldar þar til
þeir yfirgáfu landið árið 1947 ýttu
þeir undir þessi átök frekar en að
draga úr þeim, enda fylgdu þeir
ákaft þeirri stjórnunarstefnu að
deila og drottna yfir kynþáttunum
á Indlandi. Þegar Bretar gáfust
upp fyrir sjálfstæðishreyfingu Ind-,
verja og yfirgáfu landið beið erfitt
hlutskipti hinnar nýju indversku
stjórnar í Nýju Delhi. Það var að
koma í veg fyrir að þjóðarbrot og
trúarhópar á Indlandi rifu þjóðina
í tætlur. Það vandamál er langt frá
leyst. Það hafa síðustu atburðir
sýnt okkur. Það er því ekki úr vegi
nú að rifja upp þessháttar atburði
sem sett hafa mark sitt á indverska
sögu.
1845-6
Fyrsta Shíkastyrjöldin
Shíkar í Punjab lögðust gegn
aukinni drottnun Breta á Indlands-
skaganum og réðust á breskar
hersveitir. Þó Shíkarnir hafi haft
60 þúsund bardagafúsa menn undir
vopnum, þá brutu hersveitir breska
heimsveldisins þessa andstöðu á
bak aftur og náðu Punjab héraði á
vald sitt. Síðasti gimsteinn hins
frjálsa Indlands var kominn í krúnu
breska ljónsins.
1857
Uppreisnin
Orðrómur um að Bretar smyrðu
skothylkin í Enfield riffla sína með
feiti unna úr svínafitu og fitu úr
hinum heilögu kúm varð til þess að
bæði hindúar og múslímar sem
þjónuðu í her Breta fannst þeir
svívirtir, enda var það brot gegn
trúarbrögðum þeirra. Nokkrir her-
menn í Meerut neituðu að nota
skothylkin og voru fangelsaðir fvrir
vikið. Félagar þeirra leystu þá úr
haldi, slátruðu liðsmönnum
breskra hersveita á staðnum, og
héldu í átt að Delhi og drápu alla
Evrópumenn sem þeir rákust á á
leiðinni. Uppreisnin breiddist út
um allt Indland þar til breskar
hersveitir, dyggilega studdar af
hermönnum af kynþáttum Shíka
og Gúrka, náðu að fylkja liði og
■brutu uppreisnina á bak aftur.
1919
Fjöldamorðin í Amritsar
Tíu þúsund óvopnaðir menn,
konur og börn söfnuðust saman í
Amritsar til að mótmæla harkaleg-
um lögum gegn niðurrifsstarfsemi
sem Bretar settu til að berja niður
sívaxandi kröfur um sjálfsstjórn.
R.E.H. Dyer hershöfðingi í her
Breta fór með níutíu hermönnum
sínum í almenningsgarð þann er
mótmælafundurinn var haldinn.
Hermennirnir hófu skothríð á
mannfjöldann og eftir tíu mínútur
lágu 379 manns dauðir í valnum og
1208 voru særðir.
1946
„Drápin miklu“
Með loforð það að leiðarljósi, er
Bretar gáfu um að þeir myndu
yfirgefa Indland, hvatti leiðtogi
múslíma, Mohammed Ali Jinnah,
alla múslíma til að taka þátt í
kröfugöngum til stuðnings við hug-
myndina um stofnum íslamsks ríkis
á norður Indlandi, svokallað Pak-
istan. f Kalkútta snerist dagur sá er
mótmælin fóru fram upp í „drápin
miklu“ þegar hópar múslíma og
hindúa lentu saman og drápu mann
og annan úr liði andstæðinganna.
Innan 72 klukkustunda höfðu rúm-
lega 5 þúsund manns af báðum
trúarhópum verið drepnir, 20 þús-
und manns slasast og 100 þúsund
sátu uppi heimilislausir.
1947
Skiptingin
Þann 14. og 15. ágúst lýstu
Bretar yfir sjálfstæði tveggja ríkja
á Indlandi, Annars vegar Indland
þar sem flestir íbúarnir eru hindúar
og hins vegar Pakistan þar sem
meirihluti íbúa eru múslímar. Tíu
milljónir hindúa, múslíma og
Shíka flúðu heimili sín og leituðu
hælis innan þeirra landamæra sem
þeir töldu sig óhulta. Hindúar í
Pakistan til Indlands og múslímar
á Indlandi til Pakistan. Fólksflutn-
ingarnir leiddu til mikillar óaldar
og fjöldamorða þegar hópar
, óeirðaseggja beggja kynþátta slátr-
uðu, pyntuðu og nauðguðu föru-
fólki af andstæðum kynþætti. Á
fáum mánuðum höfðu að minnsta
kosfi milljón manns verið drepnir.
1971
Þriðja styrjöld Indverja
og Pakistana.
Þegar aðskilnaðarsinnar í svo-
kölluðu Austur-Pakistan risu upp
gegn stjórnvöldum í Pakistan, sem
sátu í Islamabad í Vestur-Pakistan,
reyndu pakistönsk stjórnvöld að
berja niður uppreisnina. í ofbeldis-
öldunni sem reið þá yfir Austur-
Pakistan flúðu milljónir Bengala,
flestir hindúar, til Indlands. Ind-
verskar hersveitir réðust þá gegn
Pakistönum og studdu við bak
sjálfstæðishreyfingarinnar í Aust-
ur-Pakistan. f tveggja vikna stríði
ríkjanna tveggja féllu rúmlega 100
þúsund manns. Upp úr átökunum
reis nýtt ríki í Áustur-Pakistan,
Bangladesh.
1983
Fjöldamorðin í Assam
í kjölfar neyðarástands í Bangla-
desh lögðu stórir hópar múslíma
land undir fót og tóku sér búsetu í
Assamríki sem er á norðaustur
Indlandi.'Hindúum sem áttu hefð-
bundin heimkynni sín í Assam
líkaði ekki sú þróun og tóku að
ofsækja múslímana, skutu á þá
með byssum og bogum og hjuggu
þá til bana með sveðjum sínum.
Múslímarnir svöruðu fyrir sig með
því að myrða hindúa. í ofbeldisöld-
unni sem reið yfir Assam voru 5
þúsund manns drepnir og fjöldi
þorpa lagður í rúst svo hundruð
þúsunda íbúa héraðsins misstu
heimili sín.
1984
Árásin á Gullna hofið
500 öfgafullir Shíkar undir leið-
sögn trúarleiðtogans Bhind-
ranwale settust að í Gullna hofinu
í Amritsar sem er helgasti staður
14 milljóna Shíka á Indlandi, og
kröfðust sjálfstæðis Punjab héraðs.
Indverskir hermenn réðust til inn-
göngu í Gullna hofið og í átökun-
um féllu 350 Shíkar og 70 indversk-
ir hermenn. Þessir atburðir urðu
tveimur vikum eftir að ein verstu
átök sem orðið hafa milli hindúa
og múslíma í Bombey eftir sjálf-
stæði Indlands kostuðu 200 manns
lífið. í kjölfar átakanna brutust út
óeirðir víða um Indland.
1988
Enn átök um Gullna hofið
Öfgafullir Shíkar sem krefjast
sjálfstæðis Punjabhéraðs voru ekki
af baki dottnir þó illa hafi farið
fyrir fjórum árum. Eftir tíð átök
milli Shíka og hindúa í Punjab
héldu um 100 Shíkar inn í Gullna
hofið í Amritsar, sem þeir telja
heilagt vígi sitt, og hófu skothríð á
lögreglumenn. Shíkarnir sögðust
ekki yfirgefa hofið fyrr en Punjab
fengi sjálfsstjórn. Indverskar sér-
sveitir héldu enn á ný inn í hofið
og eftir nokkur átök gáfust Shík-
arnir upp. Hins vegar myrtu Shíkar
hindúa víðs vegar um Punjab í
hefndarskyni fyrir árás Indverja
inn í hofið, en Shíkarnir telja það
hin verstu helgispjöll.
1988
Framtíðin
Ekkert bendir til að úr kynþátta-
átökum dragi á Indlandi á næst-
unni. Öfgafullir Shíkar munu án
efa halda áfram blóðugri baráttu
sinni fyrir sjálfstæði Punjab og
annars staðar á Indlandi eru værur
milli kynþátta. Sem dæmi um það
bárust fréttir af átökunt milli mús-
líma og hindúa á austur Indlandi,
nú í síðustu viku.
Átök miUi hindúa og múslíma, jafnt sem Shíka og hindúa hafa alla tíð
verið algeng á Indlandi, því miður. Árin 1947 og 1948 þegar Indland og
Pakistan voru um það bil að fá sjálfstæði voru milljónir manna myrtir í
kynþáttaátökum. Síðan þá hafa kynþáttaóeirðir kostað fjölda manns lífið
og lítið lát virðist á ofbeldinu.
Gullna hofið í Amritsar. Þar er helgasti staður 14 milljóna Shíka er búa
í Punjab og annars staðar á Indlandi. Tvisvar á fjórum árum hafa öfgafullir
Shíkar tekið hofið herskildi og krafist sjálfstæðis Punjab. I bæði skiptin
brutu indverskir hermenn andstöðuna á bak aftur. Blóðið hefur oftar
runnið um stræti Amritsar. Árið 1919 skutu breskir hermenn á óvopnaðan
mannfjölda þar og drápu hátt á fjórða hundrað manns, þar af fjölda
kvenna og barna.