Tíminn - 05.10.1988, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Miðvikudagur 5. október 1988
AÐ UTAN

Vestur-þýski forset-
inn vill náða afturbata
hryðjuverkamenn
- % hlutar þjóðarinnar andvígir
Richard von Weizsácker, forseti Vestur-Þýskalands,
sem hefur notið álits sem friðsamur maður, stendur nú í
miklum ófriði við ýmsa valdamikla stjórnmálamenn í landi
sínu og skoðanakannanir hafa leitt í Ijós að tveir þriðju
hlutar þjóðarinnar eru annarrar skoðunar en hann. Málið
sem öllum þessum styr hefur valdið er sú yfirlýsing
forsetans að hann hyggist nýta sér þann náðunarrétt sem
forsetaembættið ráði yfir og náða tvo fyrrum hryðjuverka-
menn sem áttu aðild að hinum alræmdu Rauðu hersveitum
fyrr á árum en hafa snúið við blaðinu og afneita nú ofbeldi.

Dómsmála-
ráðherrann vill líka ráða
yfir náðunarréttinum
Richard von Weizsácker ætlar
að nýta náðunarréttinn og það
ekki síðar en á næsta ári. Hann vill
náða fyrrum hryðjuverkamennina
Angeliku Speitel og Peter-Jiirgen
Boock, sem bæði sitja í fangclsi.
En fyrirætlun forsetans mætir
mikilli andstöðu Franz Josefs
Strauss, foringja kristilegra demó-
krata í Bayern, og Hans A. Engel-
hard dómsmálaráðherra. Hans-
Dictrich Genschcr utanríkisráð-
herra og stjórnarandstaða sósíal-
dcmókrata er meðmælt fyrirætlun
forsetans, innanríkisráðuneytið
veitir leynda andstöðu, Helmut
Kohl kanslari og aðstoðarmenn
hans hafa enn sem komið er ekki
látið uppi sitt álit.
En forsetinn stendur lastur fyrir
og hefur opinberlega lýst því yfir
að hann láti engin pólitísk öfl telja
sig ofan af því að nýta sér náðunar-
réttinn. Embætti hans fylgi réttur-
inn til náðunar samkvæmt lögum
og þessa ábyrgð geti hann ekki
látið neinn taka frá sér, ekki einu
sinni dómsmálaráðherrann. En
Engelhard dómsmálaráðherra vill
áskilja sér rétt til að undirrita,
ásamt forsetanum, sérhverja veit-
ingu náðunar, annars öðlist hún
ekki gildi. Það er mjög umdeilt
meðal lögfræðinga hvort þetta til-
kall dómsmálaráðherrans eigi sér
lagalega stoð.
Dómsmálaráðherrann, sem er
af flokki Frjálslyndra demókrata,
er að vísu á sama máli og forsetinn
um endanlega aflausn fanganna,
en álítur að fangarnir hafi ekki enn
afplánað nógu langan tíma af dóm-
um sínum til að náðun komi til
greina. Embættismenn í dóms-
málaráðuneytinu segja óhjá-
kvæmilegt að fangarnir sitji a.m.k.
2-3 ár í viðbót í fangelsi áður en
náðun komi til álita. Peter-Júrgen
Boock hefur nú setið í fangelsi
næstum 8 ár og skrifað bók í
fangavistinni. Angelika Speitel
hefur afplánað 10 ár.
Ákvörðun forsetans
gæti haft áhrif á gengi
ríkisstjórnarinnar
Forsetinn hefur ákveðið að inn-
an tveggja ára ætli hann að beita
náðunarréttinum, að sögn tals-
manns forsetaembættisins. Að
baki þeirri ákvörðun sé sannfæring
forsetans um að báðir fangarnir
hafi fyrir fullt og allt orðið afhuga
ofbeldi og hafi orðið að sýna fram
á það í einkasamtölum við forset-
ann. Forsetinn fullyrðir að við
náðunina ráði ákvörðun hans eins,
dómsmálaráðherrann hafi ekki
annað til málanna að leggja en að
staöfcsta skoðun forsetans, svo að
forminu verði fullnægt.
í herbúðum stjórnarinnar ríkir
nokkur titringur vegna áforma
forsctans, þar sem þau gætu orðið
til þcss að stjórnin biði ósigur í
kosningunum að ári, eða yrði jafn-
vel að segja af sér. Pað veltur sem
sagt mikið á tímasetningu náðunar-
innar, en samt sem áður veigrar
Helmut Kohl sér við því að hafa
bein afskipti af forsetanum, sem er
alræmdur fyrir þrjósku.
Skoðanir innan
stjórnarinnar skiptar
En þess ber líka að gæta að
skoðanir eru mjög skiptar innan
stjórnarinnar og fara þær ekki eftir
hreinum flokkslínum. Þannig
standa frjálsir demókratar ekki
allir að baki innanríkisráðherran-
um. Hans-Dietrich Genscher utan-
ríkisráöherra virðist styðja von
Weizsácker að málum og Irmgard
Adam-Schwaetzer, sem sækist eftir
formannsembættinu í flokki
Frjálsra demókrata er eindreginn
stuðningsmaður forsetans. Hún
spyr hvort dómar séu ekki að hluta
til frcmur hugsaðir sem hefnd en
refsing.
Innanríkisráðu-
neytið breiðir út ósannar
sögusagnir
Það er hins vegar innanríkisráð-
herrann, Friedrich Zimmermann,
flokksbróðir Franz Josefs Strauss,
sem þykir leika tveim skjöldum í
afstöðu sinni. Hann hefur til þessa
ekki viljað taka opinberlega af-
stöðu gegn ákvörðun forsetans, en
lætur óspart í Ijós andstöðu sína
þegar lítið ber á. Og starfsmenn

Richard von Weizsácker, forseti
Vestur-Þýskalands segist staðráð-
inn í að náða tvo dæmda hryðju-
verkamenn og þar með sett stjórn-
málamenn og þjóðina í uppnám.
innanríkisráðuneytisins breiða út
þá sögu að Boock hafi átt þann þátt
í afdrifum Hanns Schleyers (hann
var auðugur iðnjöfur sem Rauðu
herdeildirnar rændu og myrtu
1977) að keyra bílinn sem notaður
var við ránið og þar með verið
beinn þátttakandi í ráninu og
morðinu. Hvorug þessara fullyrð-
inga er sönn. Né heldur var hægt
að sanna á Angeliku Speitel að hún
hefði hleypt af skotinu sem varð
lögregluþjóni að bana og hún var
dæmd fyrir.
Angelika Speitel hefur setið í fang-
elsi í 10 ár og Peter-Júrgen Boock
■ tæp 8 ár. Sannað er að hvorugt
þeirra framdi þann glæp sem þau
voru dæmd fyrir og nú vill forsetinn
náða þau.
Umdeild lög réðu dómum
í réttarhöldum yfir hryðjuverka-
mönnum var í mörgum tilfellum
dæmt eftir líkum, og dómarnir
byggðust framar öðru á umdeildri
lagasetningu um sameiginlega
ábyrgð hryðjuverkamannanna.
Boock hefur aldrei mótmælt því að
hann hafi verið félagi í Rauðu
herdeildunum og þar hafði hann
það verkefni -sem tæknimenntað-
ur maður - ásamt öðrum að um-
breyta bílum sem notaðir voru við
morðið á bankajöfrinum Júrgen
Ponto og við ránið á Hanns Martin
Schleyer.
í hvorugu þessara tilfella var
Boock þó á vettvangi þegar atburð-
urinn átti sér stað, og er það líka
niðurstaða dómarans. Þegar
Schleyer var drepinn 18. október
1977 var Boock staddur í Bagdad
og hafði dvalist þar undanfarandi 3
vikur. Á þessu hafa verið færðar
sönnur.
Það hefði legið beint við að
dæma hann til refsingar fyrir að
hafa veitt hjálpandi hönd. En,
a.m.k. á tímum hinna miklu réttar-
halda yfir hryðjuverkamönnum,
var afstaða saksóknara og dómara
sú að hver og einn meðlimur hóps-
ins hefði upplýsingar um allar árás-
aráætlanir, hefðu lagt blessun sína
yfir öll hryðjuverk og yrðu þess
vegna að bera fulla ábyrgð á þeim
í gagnvart lögunum. Þannig var í
öllum réttarhöldunum á þessum
tíma litið svo á að hver einstakling-
ur bæri fullan hluta sektarinnar
fyrir hryðjuverk sem Rauðu her-
deildirnar sem heild hefðu framið.
í skýrslum frá réttarhöldunum
segir Boock: „Aldrei á ævi minni
hcf ég skotið á nokkurn mann og
hef heldur aldrei verið viðstaddur
þegar það hefur gerst.“ Þessum
orðum Boocks mótmælti enginn.
Dómsúrskurðurinn yfir Boock var
líka umdeildur þarsem hann leit út
fyrir að vera hefndaraðgerð.
Boock virtist vera að fá það launað
að hann hafði neitað, þrátt fyrir
geysilegan þrýsting, að gerast vitni
ríkisins gegn fyrrverandi vinum í
Rauðu herdeildunum.
Öðru máli gegnir
um þá sem hafa gerst
vitni saksóknara!
Að áliti Zimmermanns innanrík-
isráðherra, svo og ríkissaksóknar-
ans, er náðun einungis veitt sem
endurgjald fyrir að snúast gegn
fyrrverandi félögum sínum, eins
og gerðist í máli Karl-Heinz Ruh-
land (1973).
En þetta dæmi er engin fyrir-
mynd í augum von Weizsáckers.
Hann vildi langtum heldur setja
nýja fyrirmynd, þ.e. að í vestur-
þýska ríkinu eigi þeir líka kost á
náðun sem ekki hafa látið snúa sér
gegn félögum sínum. Boðskapur
hans til þeirra sem nú lifa í felum
vegna fortíðarinnar er sá að hver
sá sem reiðubúinn er að taka upp
betra líf skuli engan veginn þurfa
að líða það að líf hans verði
eyðilagt vegna þess að enga náð sé
að finna.
Nákvæmlega þetta sjónarmið er
í andstöðu við afstöðu innanríkis-
ráðuneytisins. Þar er skoðunin sú
að sá sem sé viljugur til að gerast
vitni ákæranda sýni svo ekki verði
um villst að hann hafi snúið frá
villu síns vegar, en ekki ómerkileg-
ar yfirlýsingar um að hann segi
skilið við ofbeldið og skrifi um það
bækur.
Strauss og aðrir hægrisinnaðir
gagnrýnendur forsetans geta stuðst
við skoðanir meirihluta þjóðarinn-
ar. Áður en von Weizsácker kast-
aði bombunni leiddi skoðanakönn-
un í ljós að tveir þriðju hlutar
Vestur-Þjóðverja væru andvígir
náðun hryðjuverkamanna. Ekkja
Schleyers er í þeim hópi sem er
andsnúinn náðun þeirra og segist
ekki skilja önnur sjónarmið. Hins
vegar er ekkja stjórnarerindrekans
Gerold von Braunmúhl, sem skot-
inn var til bana í október 1986,
þeirrar skoðunar að stuðla verði að
því að leysa upp Rauðu herdeild-
Hvað eru Rauðu
herdeildirnar nú að
aðhafast?
Hinir ósáttfúsu vinir réttar og
laga benda líka á að tímasetningin
á aðgerðum forsetans sé út í hött.
Öryggismálasérfræðingar þykjast
hafa vissu fyrir því að Rauðu
herdeildirnar, sem nú eru með
12-14 manna harðan kjarna innan
sinna vébanda og u.þ.b. 200 manns
þeim vinveittar, séu nú að byggja
upp nýja hryðjuverkaöldu. Þær
hafi komið sér upp samböndum á
Ítalíu, Spáni og við írska lýðveldis-
herinn.
Vestur-Þjóðverjar biðu í ofvæni
eftir því hvort þær létu til skarar
skríða á meðan fundur Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins stóð í Berlín í
septemberlok og fremdu eitthvert
voðaverk. Hefði það gerst væri úti
um áætlun Richards von Weizsáck-
ers um að gefa iðrandi hryðju-
verkamönnum grið.
Fundurinn er nú afstaðinn og
þrátt fyrir óróa og mótmæli var
ekkert skelfingarverk framið.
Hvort afstaða vestur-þýsku þjóðar-
innar til náðunar hryðjuverka-
manna hefur breyst við þau þægi-
legu fundarlok er nú eftir að sjá.