Tíminn - 12.10.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 12. október 1988
TLmlmi
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. í’rentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.- %
Sjóf rysting og hefð-
bundin fiskvinnsla
Eitt af táknum tímanna er gífurleg fjölgun
togara, sem hraðfrysta afla sinn um borð í stað þess
að ísa hann til vinnslu í fiskiðjuverum í landi.
Verksmiðjuskip eru að vísu ekki ný uppfinning,
því að ýmsar þjóðir gera út stór skip með
fullkomnum vinnslubúnaði og senda um öll höf til
þess að nýta fiskimið úthafanna eða strandmið,
sem þær taka á leigu hjá öðrum þjóðum.
Ekki er að efa að frystitogaraútgerð hefur ýmsa
kosti og þann helstan að fiskurinn er nýrri og
ferskari, þegar hann er unninn um borð heldur en
þegar hann er geymdur í ís til vinnslu í hraðfrysti-
húsum í landi. Það kemur einnig í ljós í rekstrar-
reikningum að ágóði af útgerð frystitogara er
verulegur og miklu meiri en gerist í útgerð
ísfisktogara út af fyrir sig.
Það er því ekki að undra þótt frystitogurum
fjölgi, enda kemur fram í skýrslum Fiskifélags
íslands að sjófrysting hafi aukist milli áranna 1986
og 1987 yfir 60%. Þótt ekki séu nema 4-5 ár síðan
verulegar tilraunir voru gerðar með útgerð örfárra
frystitogara, er fjöldi þeirra nú orðinn um 70.
Frystitogararnir eru síður en svo allir eins. Þeir
sinna mismunandi fisktegundum. M.a. er hér um
að ræða rúmlega 20 rækjutogara. Hitt virðist þó
ljóst, að mjög er eftir því sóst að togararnir séu
útbúnir og notaðir til frystingar á blönduðum
togaraafla, ekki síst þorski.
Þessi velgengni frystitogaraútgerðar er ánægju-
leg og lýsir framtaki og hugkvæmni í atvinnu-
rekstri, sem ber góðan árangur. Þarf engum
blöðum um það að fletta, að íslendingum er
nauðsyn að notfæra sér alla möguleika sem í boði
eru varðandi arðvænlega fiskiskipaútgerð og fjöl-
breytni í því sambandi.
Hins vegar er að ýmsu að hyggja í sambandi við
svo hraðar breytingar sem hér eiga sér stað, jafnvel
hvort frystitogaraútgerðin eigi ekki sín takmörk,
sem hafa verður í huga og taka ber tillit til. Það
væri óhyggilegt, ef sjófrystingunni væri beinlínis
stefnt með öfgafullum átrúnaði á þessa veiði- og
vinnslugrein gegn hefðbundnum veiði- og vinnslu-
aðferðum, sem byggjast á togaraútgerð í þágu
fiskvinnslunnar í landi.
Hér verður af sanngirni að bera saman kosti og
galla þessa tvenns konar skipulags sjávarútvegs-
greina. Það eru engar líkur til að sjófrystingin leysi
fiskvinnsluna í landi af hólmi. Það liggur ekkert
fyrir um það, að sjófrystingin sé þjóðhagslega
hagkvæmari en hin hefðbundna aðferð, sem felst í
því að veiðar og fjölbreytt úrvinnsla aflans í landi
sé ein og órofin vinnslukeðja. Reyndar tengjast
þessu einnig félagsleg sjónarmið* byggðastefna og
búsetumál, að ekki sé minnst á nýtingu atvinnu-
tækja, húseigna og annarrar fjárfestingar, sem
þjóðin hefur þegar yfir að ráða.
GARRI
Aðkunnaaðhlýða
Nýlega bárust fréttir af því að
lögreglan í Reykjavík teldi orðið
nauðsynlegt að láta lögregluþjóna
í ómerktum bflum vaka yfir um-
ferðarljósum borgarinnar. Ástæð-
an er sú að það færist nú stöðugt í
aukana að fólk virði ekki Ijósin og
aki yfir á rauðu.
Þetta eru í rauninni furðulegar
fréttir. Umferðarljósin eru ekki
sett til höfuðs einum né neinum,
heldur til þess eins að greiða fyrir
umferðinni. Þau eru til þess að
halda skipulagi á henni og gera
hana öruggari fyrir alla. Þau eru til
þess að allir komist sem fljótast
leiðar sinnar. Ökumaður, sem ekur
yfir á rauðu, er fyrst og fremst að
setja aðra ökumenn og farþega í
beina lifshættu. Athæfið er bæði
hættulegt og glæpsamlegt.
Þess vegna er það stórfurðulegt
að nokkur ökumaður skuli yfirleitt
láta sér detta í hug að aka yfir á
rauðu. Og ástæðan getur tæplega
verið nema ein. Menn kunna ekki
lengur að fara eftir settum reglum.
Menn kunna ekki lengur að hlýða.
Agaleysi
Það fer ekki á milli mála að
agaleysi hefur farið stórvaxandi
hér í þjóðfélaginu á síðustu áratug-
um. A heimilum alast börn ekki
lengur upp við að þurfa að hlýða
foreldrum sínum og fara eftir því
sem þau segja. I skólunum þurfa
börn heldur ekki lengur að hlýða
kennurum eins fortakslaust og
áður var.
f þessu öllu hefur orðið stór-
breyting. Agaleysi í þjóðfélaginu
fer vaxandi, og afleiðingin er sú að
hlýðni við settar reglur er ekki jafn
sjálfsagður hlutur og áður var.
Egóismi fer vaxandi og menn hugsa
fyrst um eigin þarfir áður en þeir
líta til þess hverju aðrir þurfa á að
halda, að ekki sé minnst á samfé-
lagið.
f þessum anda er það svo að
menn eru famir að aka yfir á
rauðum Ijósum. Ef mönnum liggur
á - og hverjum liggur ekki á í hraða
nútímans - þá hika þeir ekki lengur
við að brjóta settar umferðarreglur
til þess eins að komast fljótar
áfram en ella. Skítt með það þó að
þeir setji aðra vegfarendur í bráða
lifshættu með þessu atferli. „Ég“
við stýrið þarf að flýta mér og þá
varðar mig ekkert um hina. Hvað
þá hitt að einhverjum detti í hug að
menn eigi að hlýða og fara eftir því
sem þeim er sagt.
Hvaða máli skiptir svo sem þótt
einhverjir karlar og kerlingar úti í
bæ vilji alltaf vera að setja ein-
hverjar reglur og skipta sér af því
hvað aðrir gera? Þess háttar pípi
ansar enginn maður með viti. Mál-
ið er að komast áfram. Ef einhverj-
ar reglur eru fyrir manni þá er
barasta að brjóta þær. Svo sem um
rauð Ijós eða hámarkshraða. Aga-
leysið er með öðrum orðum að
verða algert.
Barid til hlýðni
Afleiðingin er svo sú að lögregl-
an hefur ekki nema eitt ráð, og það
er að berja menn til hlýðni með
sektum og ökuleyfissviptingum.
Með öðrum orðum að liggja í leyni
í umferðinni og beita fortakslaust
refsingum gegn þeim sem brjóta.
Þess háttar er auðvitað alltaf
vandræðaaðferð, en viðurkenna
verður þó að lögreglan á fárra
kosta völ. Og auðvitað er ekki
annað hægt en að standa með
lögreglunni í þessu. Ef hún stendur
sig ekki þá kostar athæfi eins og
þetta einfaldlega nokkra tugi
landsmanna lífið á hverju ári.
En hitt er Ijóst að í brotunum
gegn rauðu Ijósunum endurspegl-
ast verulegt þjóðfélagsmein. Lög
og reglur eru sett í landinu til þess
að auðvelda fólki iífið, en ekki til
höfuðs einum né neinum. Þetta
verður fólk að skilja. Boð og bönn
eru af hinu góða en ekki af hinu
illa.
°8 sé svo komið að stór hluti
þjóðarinnar skilji þetta ekki lengur
þá er aðgerða þörf. Hér þarf átak
til. Vissulega hljóta augu manna
að horfa upp á skólakerfið í þessu
sambandi. Þótt allir kennarar séu
gerðir að sprenglærðum uppeldis-
fræðingum, eins og helst sýnist
stefnt að í seinni tíð, þá dugar það
lítið ef í Ijós kemur að nemendur
þeirra kunna ekki lengur að hlýða
einföldum reglum um að stöðva
ökutæki sín á rauðu Ijósi. Þá er
eitthvað meira en lítið að.
Hér þarf því meiri aga og meiri
stjórnsemi. Ungt fólk þarf að fá
tækifæri til að læra að það er engin
minnkun í að fara eftir settum
reglum í þjóðfélaginu. Það þarf
með öðrum orðum að læra að
hlýða. Af þessu þurfa kennarar að
hafa meiri hliðsjón. Þeir verða að
gera sér grein fyrir því að nemend-
ur þurfa að venjast ungir við að
hlýða settum reglum og beygja sig
undir aga. Með öðru móti verður
ekki haldið uppi reglu hérí umferð-
inni. Né heldur í þjóðfélaginu
almennt. Garri.
VÍTTOG BREITT
Lífslíkur seldar
einsoggosdrykkkir
Oft er það þegar maður er að
vanda sig við að sjá hvorki né
heyra þegar sjónvörpin eru að
dæla auglýsingum inn í stofurnar
til manns, að einhverjir dynkir fara
í gang og tveir fagurlimaðir kropp-
ar fara að láta vel hver að öðrum.
Þeir eru af gagnstæðu kyni. Þessu
fer fram um stund og svo dettur
errið niður úr deyr og rödd djákn-
ans á Myrká þrumar í apparatinu
að fólk deyi af völdum alnæmis.
Þetta er það sem eftir er af
upplýsingaherferð heilbrigðisyfir-
valda um hættur kynlífsins. Þar
áður var mikið upplýst með mynd-
birtingum af frægðarfólki með
gúmmíverjur á nefi, fingrum og
eyrum, en um svipað leyti stundaði
starfsfólk sjónvarpa mikla sjálf-
boðavinnu með gengdarlausu tali
um smokka og auglýsti frjálslyndi
sitt og fordómaleysi af augljósri
mannúð.
Þetta er sem sagt skerfur hins
opinbera til varnar útbreiðslu al-
næmis og einhverjir pésar hafa
verið samdir og sendir einhverjum
aldurshópum.
Hugmyndafræði
auglýsinga
Dr. Sölvína Konráðs gerir þessa
svokölluðu fræðslu að umtalsefni í
grein í Morgunblaðinu í gær. Þar
bendir hún réttilega á að forvarnir
heilbrigðisyfirvalda gegn smitun
alnæmisveirunar byggist á hug-
myndafræði auglýsinga og hræðslu-
fræðslu, en yfirskrift greinar henn-
ar er Fjólubláar forvarnir, sem
vísar náttúrlega til þess að öll þessi
auglýsingastarfsemi hefur ekki ver-
ið laus við að vera klámkennd.
Sálfræðingurinn telur að þegar
best lætur hafi sá áróður sem svona
er staðið að engin áhrif.
Læknavísindin standa ráðalaus
gegnvart alnæmi og hafa ekkert til
mála að leggja annað en forvarnir.
Heilbrigðisyfirvöld eru álíka ráða-
laus um hvernig á að standa að
forvömum og leita til auglýsinga-
kontóra, sem kunna ráð við öllum
vanda, aðeins ef peningar eru í
boði. Og svo voru skaffaðar for-
vamarauglýsingar og enginn hefur
hugmynd um hvort nokkurt
minnsta gagn sé af öllu standinu.
Það hefur ítrekað komið fram í
könnunum að þrátt fyrir alla
„fræðsluna" er fólk almennt af-
skaplega fáfrótt um smitleiðir al-
næmis en það breytir engu um
fölbláu forvamirnar sem dynja á
heimilunum samkvæmt pöntunum.
Er hættan liðin hjá?
Fjölmiðlar eru ekki eins spenntir
fyrir umfjöllun um alnæmi eins og
þegar sjúkdómurinn var í hátfsku
og heilbrigðisyfirvöld virðast hafa
gleymt honum nema að láta auglýs-
ingastofu panta tíma í sjónvörpum
fyrir kroppasýningar.
Að öðm leyti virðist helst sem
sjúkdómurinn sé gleymdur og
grafinn. Engar nýjar upplýsingar
koma fram og forvarnimar hafa
ekkert breyst þrátt fyrir að sú
vitneskja liggur fyrir að fæstir hafa
hugmynd um smitleiðir þrátt fyrir
allar smokkasýningarnar og hmn
errsins eða gönguferðir á almanna-
færi með samfaramynd á plast-
poka.
Dr. Sölvína bendir á í grein sinni
að tilgangur auglýsinga sé að
stjóma neysluvenjum almennings
og viðhalda neysluhegðun, en að
sú tækni dugi engan veginn til að
stjóma kynhvöt manna eða kyn-
lífshegðun. Því sé verr af stað farið
en heima setið hvað hræðslu-
áróðurinn snertir.
Því verður ekki trúað að
óreyndu að heilbrigðisyfirvöld hafi
gefist upp við forvarnarstarf gegn
alnæmi. En hætt er við að það
verði gagnslítið ef það á ekki að
byggjast á öðru en fálmi og fumi
aðila sem reyna að selja lífslíkur
með sama hugarfari og aðferðum
og að pranga út gosdrykkjum.
OÓ