Tíminn - 12.10.1988, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 12. október 1988
Tíminn 9
Þjóðleikhúsið: HVAR ER HAM-
ARINN? Höfundur: Njörður P.
Njarðvík. Tónlist: Hjálmar H. Ragnars-
son. Leikmynd og búningar: Sigurjón
Jóhannsson. Lýsing: Björn Bergsteinn
Guðmundsson. Leikstjóri: Brynja
Benediktsdóttir. Sýnt í Gamla bíói.
Maður hefði getað haldið að nú
væri að hefjast kennsluleikrit um
fornnorræna goðafræði þegar kom-
ið var í Gamla bíó á laugardaginn.
Loki Laufeyjarson, í froskmanns-
búningi, stígur fram og segir áhorf-
endum frá „gömlu goðunum
ykkar“. Hann syngur:
Með einu auga Óðinn
allan heiminn sér.
Heimdallur heyrir
er grasið gróa fer.
Njörður lœtur vindana
vaða út á haf.
Freyr lœtur rigninguna
fœra allt í kaf.
Og Freyja -
hún er fegurst allra meyja.
f>að er auðvitað gott og gilt
verkefni: að kynna ungum íslend-
ingum fornan menningarheim með
leikrænum hætti. En sýningin er
ekki beint þess eðlis. Hún er nokk-
uð litskrúðugur ærslaleikur út af
Þrymskviðu, byggður á klassískum
grunni eins og leikstjóri lýsir í
leikskrá: „Auðvitað hefur Þryms-
kviða verið leikin í gamla daga.
Hvað gerum við ekki enn í dag á
öllum þorrablótum, í átthagaveisl-
um, árshátíðum og skólaskemmt-
unum. Hvað er grínið með karl-
þjóðina í kvenfötum, klæðskipti
karlanna hlægilegu, átið, drykkjan
og ofbeldið í lokin annað en upp-
suða og leifar af Þrymskviðunni
gömlu? En hún hvílir sjálfsagt á
sömu undirstöðu og Commedia
dell’Arte, en hana má rekja til
fornaldar í gegnum Róm og alla
leið til Grikklands".
Hvað sem þessum sögulega fróð-
leik líður þá er Ijóst að Brynja
Benediktsdóttir hefur skapað
skemmtilega og lifandi sýningu úr
þeim efniviði sem hér liggur fyrir.
Ég nefni leikstjórann með vilja á
undan höfundum texta og tónlist-
ar. Ekki lasta ég á neinn hátt verk
þeirra manna, það virðist snyrti-
lega af hendi leyst, texti Njarðar
lipur en ekki sérlega persónulegur,
tónlistin létt og glaðleg. En öllu
þessu skipar leikstjórinn í heildar-
mynd sem var ánægjuleg fyrir
skilningarvitin. Enda var ekki ann-
að að sjá en bæði ungir og aldnir
leikhúsgestir skemmtu sér hið
besta.
Leikmyndin er hæfilega einföld,
en ljósabeiting og litaspil notað til
að aðgreina þá tvo heima þar sem
leikurinn fer fram. Annars vegar
er Ásgaður, bjartur, hins vegar
hinir dökku Jötunheimar. Vissu-
lega býður Þrymskviöa upp á grót-
eskan leik með sínu groddalega
skopi þar sem dregið er dár að
goðunum, þau gædd svo mannleg-
um eiginleikum. Persónusköpunin
er blátt áfram lögð upp í hendurnar
á séðum leikstjóra: Þór, einfaldur
og máttlaus án hamarsins, Freyja
hin stórláta, Loki lævísi og hinn
gírugi Þrymur. Með dálitlum sjón-
brögðum tekst að gefa þessu sjón-
arspili svip, samanber hið kostu-
lega atriði þegar Freyja reiðist sem
mest eftir að henni hafa verið borin
þau tíðindi að Þrymur vilji fá hana
fyrir konu: þá stækkar hún upp í
tröllastærð og sprautar úr brjóstum
sínum yfir Loka og Þór! Hér er
vissulega hið gróteska teygt til hins
ítrasta en fór einkar vel í samhengi
sýningarinnar.
Eiginleg leikhlutverk eru ekki
nema fjögur: Æsirnir Freyja, Þór
og Loki og jötunninn Þrymur. Sá
síðastnefndi hefur tvö höfuð, og sá
ég ekki að mikil bót væri að því
uppátæki enda hverfur annað
höfuðið þegar til tíðinda dregur.
En Erlingur Gíslason fór á kostum
í hlutverki Þryms. Hann er auðvit-
að reyndastur leikaranna, og sann-
aði þá kenningu að til að skila
verulega góðum skopleik þarf
mikla og langvinna reynslu. Að
minnsta kosti bar hann af leikend-
unum.
Hin þrjú, Örn Árnason, Þór,
Randver Þorláksson, Loki og Lilja
Þórisdóttir, Freyja, stóðu sig öll
vel og réttilega valin í hlutverkin.
- Umhverfis er skipað liði söngvara
og hljóðfæraleikara sem bregða
sér í gervi ása og jötna eftir því sem
þarf. Lítt reynir þar á leik en
trúðleikur þeirra cr vitaskuld þátt-
ur í að skapa unrgerð sýningarinn-
ar. Mér þóttu reyndar Þór og Loki
nokkuð úr annarri átt en hinir að
gervi til: Þeir falla ekki inn í þá
sirkuskenndu trúðamynd sem að
öðru leyti er upp brugðið. Þetta
misræmi truflaði þó lítið á sýning-
unni.
Lengi hefur mátt bíða þessarar
sýningar enda átti hún að koma á
fjalirnar í fyrravetur þótt ekki yrði
af. Fyrir bragðið var þá engin
barnasýning í Þjóðleikhúsinu. Nú
hefur verið bætt l'yrir það með
myndarlegum hætti.
Eftirmáli
um leiklistarþing
Frá því var sagt í fjölmiðlum á
dögunum að leiklistarþing hefði
verið haldið í Þjóðleikhúskjallar-
anum 1. og 2. okt. Nokkuð ítarleg
frásögn af þingi þessu er í Morgun-
blaðinu 6. okt. Það kemur kynlega
fyrir sjónir að þingið átti einkum
að fjalla um samskipti fjölmiðla og
leikhúss, en forráðamenn þess
höfðu ekki fyrir því að kalla til þá
sem einkum fjalla um leikhús í
fjölmiðlum! Hvorki var boðið
gagnrýnendum né stjórnendum
þeirra útvarpsþátta sem taka leik-
sýningar til meðferðar. Og reyndar
virðast öll „fjölmiðlatengsl" vegna
þinghaldsins hafa verið með
endemum: engum fulltrúa þessa
blaðs var boðið þangað!
Ástæða er til að spyrja hvað
vinnubrögð af þessu tagi eiga að
þýða. Vilja þeir leikhúsmenn sem
að samkomunni stóðu aðeins nota
fjölmiðla til að auglýsa leikstarf-
semi? Svo er að sjá að fréttastjórar
hafi þar verið um það beðnir að sjá
nú til þess að fréttaflutningur sé í
lagi - sem hann virðist raunar vera
yfirleitt. Gagnrýnin umfjöllun er
ekki neitt sem þarf að ræða - eða
hvað?
„Markaðssetning" er tískuorð
neysluþjóðfélagsins. Leikhús þurfa
auðvitað að „markaðssetja“ sína
vöru eins og aðrir. Gagnrýnendur
líta ekki á sig sem sölustjóra. Vart
verður því trúað að sú sé ástæða
þess að þeim var haldið utan við
þetta leiklistarþing.
Gunnar Stcfánsson.
BÆKUR

lllllllll!!
Bókaútgáfan Örn og Örlygur:
13 jólabækur í ár
Eins og greint var frá hér í Tíman-
um í fyrri viku er nú unnið hörðum
höndum að vinnslu jólabókanna í
prentsmiðjum landsins. Svo virðist
sem flóðið sé um 20% minna en fyrir
sl. jól. Stóru rótgrónu forlögin draga
þó lítið sem ekkert saman seglin og
gefa sem fyrr út veglegar bækur,
íslenskar og þýddar erlendar.
Frá Erni og Örlygi koma 13 jóla-
bækur í ár, sem rétt er að greina hér
stuttlega frá.
Fyrst skal nefna bókina Fegurð
íslands og forna sögustaði, ritaða af
W.G. Collingwood árið 1897. í
henni er greint frá afrakstri ferðar
Collingwoods til íslands í máli og
myndum. Meðal annars eru sýndur
fjöldi vatnslitamynda sem hann mál-
aði á ferð sinni um ísland.
Formála ritar Haraldur Hannes-
son, Björn Th. Björnsson og Janet
Collingwood Gnosspelius. Bókin er
á fjórða hundrað blaðsíður í
skreyttri öskju.
Þriðja bindi bókarinnar Reykja-
vík - sögustaður við Sund kemur nú
út. Textahöfundur er sem fyrr Páll
Líndal en ritstjóri Einar Arnalds.
Myndaritstjóri er Örlygur Hálfdán-
arson. Eins og nafn bókarinnar gefur
til kynna er viðfangsefni hennar
höfuðborg landsins. Efninu er skip-
að í stafrófsröð líkt og í bókinni
Landið þitt ísland. Þessi bók spann-
ar síðasta hluta stafrófsins. Auk
texta er í henni mikill fjöldi gamalla
og nýrra ljósmynda, málverka,
teikninga, korta og uppdrátta.
Þjóðhættir og þjóðtrú heitir bók
sem Þórður Tómasson safnstjóri á
Skógum skráði eftir Sigurði Þórðar-
syni frá Brunnhól. Greint er frá lífi
og starfi, þjóðsiðum og þjóðtrú í
afskekktri byggð.
Undirheimar íslenskra stjórnmála
er nafn á bók sem Þorleifur Friðriks-
son, sagnfræðingur ritar. Um er að
ræða sjálfstætt framhald bókarinnar
Gullna flugan sem kom út í fyrra.
Þorleifur fjallar m.a. um það
mikla umrót í Alþýðuflokknum á
árunum 1952-1956 í kjölfar hallar-
byltingar Hannibals Valdimarsson-
ar. Fram kemur að erlendir andstæð-
ingar „hannibalisma", bæði austan
hafs og vestan, tóku höndum saman
við hægri krata hér heima og beittu
fyrir sig reyfarakenndum aðferðum.
Slík leynd lá yfir aðgerðunum að
sumir þeirra sem stóðu mitt í hring-
iðunni höfðu ekki hugmynd hvað
átti sér stað, hvaða launráð voru
brugguð að tjaldabaki.
Skúli Helgason hefur ritað Sögu
Þorlákshafnar sem er þriggja binda
verk, ríkulega skreytt myndum.
Skúli getur þjóðsagna frá Þorláks-
höfn, rekur útgerðarsögu staðarins í
þaula og segir frá nokkrum sögu-
frægum bændum og sjómönnum.
Auk þess er í Sögu Þorlákshafnar
birt ýmislegt efni um þennan merka
útgerðarstað sem birst hefur í blöð-
um og bókum eða varðveist í hand-
ritum.
Lokabindi Minninga Huldu Á.
Stefánsdóttur kemur út fyrir jólin.
Undirtitill bókarinnar er Skólastarf
og efri ár og skiptist hún í tvo hluta;
„Tveir skólar“ og „Við gluggann
minn“.
í fyrri hluta. bókarinnar segir
Hulda frá Kvennaskólanum á
Blönduósi, þar sem hún var tvisvar
skólastjóri, og Húsmæðraskóla
Reykjavíkur. í síðari hluta bókar-
innar situr Hulda við gluggann sinn
í Reykjavík, háöldruð kona, og
lætur hugann reika.
Nítjánda bindi bókaflokksins
Þrautgóðir á raunastund, eftir Stein-
ar J. Lúðvíksson, verður gefið út
fyrir jólin. Að þessu sinni fjallar
Steinar um björgunar- og sjóslysa-
sögu áranna 1972, 1973 og 1974.
Þessi bók er sú síðasta í nefndum
bókaflokki, að því undanskyldu að
áformað er á næstunni að gefa út
lykilbók með ítarlegum nafnaskrám.
Lækningahandbókin er nafn á
væntanlegri bók frá Erni og Örlygi
eftir Erik Bostrup í þýðingu Ólafs
Halldórssonar líffræðings. Formála
ritar Guðjón Magnússon, landlækn-
ir. Bókin er í sama broti og Vega-
handbókin. Auk almennra upplýs-
inga um sjúkdóma og meðferð þeirra
er í bókinni að finna ýmsar greinar
sem ætlað er að auðvelda fólki að
glöggva sig á ýmsu því er snertir
sjúkdóma beint eða óbeint.
í bókinni Himinn og hel-undur
lífsins eftir dauðann, eftir Emanúel
Swedenborg í þýðingu Sveins Ólafs-
sonar er fjallað um framhaldslífið.
Bókin fjallar um upplifun og reynslu
Swedenborgs í lífi annars heims um
árabil.
David Williams hefur skrifað bók
sem ber heitið Mývatn - A Paradise
for Nature Lovers. Bókin er rituð á
ensku og eru í henni 133 litmyndir
og kort sem tengjast efni bókarinn-
ar.
Fyrir unnendur reyfara kemur nú
út bók eftir hinn kunna höfund
Colin Forbes í þýðingu Snjólaugar
Bragadóttur. Þessi bók ber heitið
Ógnir alpakastalans og er njósna- og
átakasaga sem gerist að mestu leyti
í Sviss.
Fyrir börnin gefur Örn og Örlygur
út tvær bækur, annarsvegar Gólf-
leikjabók Arnar og Örlygs eftir Car-
oline og John Astrop í þýðingu Jóns
Skaptasonar og hinsvegar Lítill ís-
björn einn í vanda, sögu með mynd-
um eftir Hans de Beer í þýðingu
Helgu Einarsdóttur bókavarðar.
óþh