Tíminn - 17.08.1989, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 17. ágúst 1989
Tíminn 3
Stærsta hvalatalningarverkef ni sögunnar lokiö. Samvinna sex þjóða með f immtán skip og tvær f lugvélar:
Fjögur skip sigldu
framál0.000hvali
„Það er merkilegt að þjóðir sem hafa beitt sér gegn
íslendingum í hvalamálinu og alltaf hafa verið að rífa kjaft,
skuli hafa hafnað þátttöku í talningunni þó svo að þær hafi
áður verið að halda því fram að hið eina rétta væri að talning
færi fram til að hið sanna kæmi í ljós um ástand hvalastofn-
anna,“ sagði Jakob Jakobsson forstjóri Hafrannsóknarstofn-
unar meðal annars þegar hann kynnti í gær fyrstu bráðabirgð-
aniðurstöður hvalatalningarinnar sem staðið hefur yfír á
N-Atlantshafínu að frumkvæði íslendinga að undanförnu.
Jakob Jakobsson sagði að ljóst
væri að þessar fyrstu niðurstöður
bentu eindregið til að hvalir almennt
væru ekki í útrýmingarhættu í N-
Atlantshafinu. Ýmis náttúruvemd-
arsamtök hefðu komið hvölum á
skrár yfir dýr sem væru í útrýmingar-
hættu en það væri álíka rökrænt og
að halda því fram að mannkynið í
heild liði hungur af því að það væri
hungursneyð á svæðum í Eþíópíu.
Rétt væri að sumir stofnar sums
staðar væru í hættu en það virtist
almennt iangt í frá raunin á því stóra
svæði sem athugunin náði til.
í talningunni tóku þátt 15 skip frá
íslandi, Noregi Færeyjum og Græn-
landi og voru íslensku skipin fjögur
samtals 100 daga á sjó en hver
sjódagur hefur kostað rúmar 200
þúsund krónur að sögn Jakobs.
Jóhann Sigurjónsson hafði með
höndum yfirstjóm hvalatalningar-
innar en honum til aðstoðar var
Þorvaldur Gunnlaugsson. Jóhann
sagði að leiðangurinn hefði í flestu
gengið að óskum og alls hefðu í
leiðangrinum sést frá íslensku leið-
angursskipunum hvorki meira né
minna en tíu þúsund hvalir.
íslensku skipin sem þátt tóku í
talningunni vom Hvalur 9 sem kann-
aði svæði í vestsuðvestur allt að
strönd Grænlands en það er alþekkt
stórhvelaslóð. Hvalur 8 kannaði
svæði suður og suðaustur af landinu.
Þá könnuðu rannsóknaskipið Ámi
Friðriksson og Barðinn stórt svæði
mjög langt suður og suðvestur af
landinu allt suður á fimmtugustu
breiddargráðu og milli 16. og 44.
lengdargráðu.
Jóhann sagði að mjög hefði komið
á óvart hversu mikil hvalagengd
hefði verið allt suður undir 50.
breiddargráðu en þangað náði leitar-
svæðið. Mikið hefði sést af sandreyði
og langreyði, eða svipað og sást í
talningunni 1987 og talningin nú
virtist staðfesta niðurstöður hennar
hvað varðaði þessar tegundir.
Af þeim tíu þúsund hvölum sem
leiðangursmenn í fslensku skipunum
komu auga á munaði mestu um
fjögur þúsund smáhveli en algeng-
astar þeirra vom fjórar tegundir
höfmnga og um 3.500 grindhvalir.
Af stærri hvölum sáust 36 steypi-
reyðar, 25 hnúfubakar, 156 búrhval-
ir, um 100 hrefnur og álíka margir
svínhvalir, en þeir hafa aldrei áður
sést í jafn miklum mæli. Þá hefði það
gleðilega gerst að tveir sléttbakar,
trúlega kýr með kálf, hefðu sést.
Sléttbakur sást einnig f talningunni
1987 og bendir nú allt til að hann
haldi fótfestu og sé jafnvel að rétta
úr kútnum en sléttbakur var svo stíft
veiddur af erlendum þjóðum fyrr á
öldum að við lá að honum væri
útrýmt undir lok 18. aldar. Einnig
hefðu menn séð sæskjaldbökur.
Hvalarannsóknamenn vildu í gær
ekki nefna neinar tölur um hugsan-
legan veiðikvóta á helstu hvalateg-
undum miðað við þann fjölda hvala
sem sást meðan á talningunni stóð.
Eftir væri að vinna úr þeim gögnum
sem söfnuðust nú og bera saman við
önnur gögn sem tengjast ýmsum
lífsþáttum hvala. Því starfi ætti að
ljúka á næsta vetri en að því loknu
væri hægt að gera skynsamlegar
tillögur um nýtingu stofnanna.
Jóhann Sigurjónsson var verkefnisstjóri stærstu hvalatalningar sögunnar. Hann kynnti f gær fyrstu niðurstöður
hennar en í vetur verður unnið að fullu úr þeim gögnum sem söfnuðust. Jóhanni á hægri hönd sitja tveir erlendir
menn sem störfuðu að verkefninu með íslendingunum, þeir Poul Ensor frá Nýja-Sjálandi og lengst til vinstri Michael
Newcomer frá BNA. Tímamynd; Ami Bjama.
Fram kom þó að með hæfilegu
ábyrgðarleysi mætti gefa sér að mið-
að við fjöida grindhvala sem sást
gæti stofninn verið 185 þúsund dýr.
Jóhann Sigurjónsson sagði þó að
mjög óvarlegt væri að gefa sér þessa
niðurstöðu fyrirfram áður en unnið
hefur verið úr gögnunum. Þó benti
fjöldinn sem sást til þess að stofninn
þyldi vel veiðar Færeyinga sem hafa
verið kringum 2 þúsund dýr árlega.
Undirbúningur fyrir talninguna
tók um eitt og hálft ár og fyllstu
nákvæmni í vinnubrögðum var beitt
og farið að stöðlum Alþjóðahval-
veiðiráðsins.
Leiðangursstjórar um borð í
skipunum voru þeir Jóhann Sigur-
jónsson, Þorvaldur Gunnlaugsson
og Gísli Víkingsson frá Hafrann-
sóknarstofnun. Þá tóku þátt í taln-
ingunni tveir erlendir menn, þaul-
vanir hvalatalningum í S-íshafi og
N-Kyrrahafi. Þeir eru Michael
Newcomer frá BNA og Poul Ensor
frá Nýja-Sjálandi. Alls voru rúmlega
sextíu manns um borð í skipunum
þegar þeir voru flestir.
Auk íslendinga tóku þátt í talning-
unni Danir, Grænlendingar, Færey-
ingar, Norðmenn og Spánverjar og
voru skipin alls fimmtán auk tveggja
flugvéla. Farið var samtímis um
hafsvæðið frá Barentshafi og Sval-
barða í norðri að Spánarströndum í
suðri og frá ströndum V-Grænlands
að Noregsströndum.
Þetta er talið langstærsta talning-
arverkefni fyrr og síðar og vonir
standa til að árangur verði þar eftir.
Talningarsvæðið sunnan 60. breidd-
argráðu var áður nánast óþekkt með
tilliti til göngu hvala. Jóhann Sigur-
jónsson sagði að það yrði athygl-
isvert að bera saman útbreiðslu og
fjölda tegunda við það sem fram
kom við talningarnar 1987, einkum
hvað varðaði árstíðabundnar göngur
tegundanna.
Langreyðurin hefði nú virst
dreifðari en hún var 1987 en fjöldinn
sem sást hefði verið svipaður nú en
eftir talninguna 1987 hefði langreyð-
arstofninn verið talinn milli 11 og 12
þúsund dýr. -sá
Utanríkisráðherrar Norðurlanda:
Ospart ályktað á Isafirði
Norrænir utanríkisráðherrar þing-
uðu sér til sveita í fundarsal bæjar-
stjómar á ísaiirði, síðdegis á þríðju-
dag. Lá fyrir 10 síðna ályktun eftir
fund þennan, og má af því ráða að
fundarmenn hafi unnið bærilega fyr-
ir hýru sinni.
Sér til andlegrar og líkamlegrar
uppörvunar lagði svo rjómi hinnar
virðulegu samkundu út á hið bláa
haf, um hálf-fimm leytið í morgun,
á hraðbáti ísfirskum. Gæftir vom
hinni norrænu áhöfn óvilhallar, 6-7
vindstiga strekkingur, handfæri öll
lágu flöt fyrir vindi og andlitsfarfi
tekinn að gulna á hafsins hetjum. Er
skemmst frá því að segja, að ekki
gekk á kvóta vestfirskra í það
skiptið.
Með sanni má segja að í ályktun
fundarins láta hinir norrænu starfs-
bræður sér ekkert mannlegt óvið-
komandi. Lýstu þeir ánægju sinni
með jákvæðan gang mála í samskipt-
um risaveldanna og Austur- og Vest-
ur-Evrópu. Þá röktu þeir áhyggjur
sínar yfir seinagangi í mannréttinda-
málum nokkurra A-Evrópuríkja,
sem og í Kína. Einnig ályktuðu
ráðherramir um gang mála á Örygg-
ismálaráðstefnu Evrópu, afvopnun-
arviðræður stórveldanna, SA-Asíu,
mannréttindamál, og fleira. Sérstak-
lega var fjallað um málefni S.Þ. og
lýst vilja Norðurlanda til að efla starf
samtakanna að friðargæslu sem og á
sviði fjármála og félagslegs starfs. Þá
var ítarlega rætt ástand mála í Mið-
Austurlöndum og settar fram hug-
myndir fundarins að lausn deilu-
mála. Á fundinum var einnig gerð
grein fyrir margra ára undirbúningi
tillagna um kjamorkuvopnalaus
Norðurlönd og viðraðar áhyggjur
sökum mengunar í Eystrasalti. Þá
vom rædd málefni Namibíu og S-
Afríku og ákveðið að aflétta við-
skiptahömlum á Namibíu jafnskjótt
og sjálfstæði væri í höfn.
Kjarnorkulaust svæði
ekki í augsýn
í stuttu spjalli við Tímann lýsti
Jón Baldvin Hannibalsson ánægju
sinni með fundinn og taldi helst til
tíðinda að samstaða hefði náðst um
að afvopnunartillögur næðu einnig
til hafsvæða. Aðspurður um hvað
liði framgangi tillagna um kjam-
orkuvopnalaus Norðurlönd sagði
utanríkisráðherra hægt miða í þeim
málum, enda hefði margt breyst frá
því hugmyndum þessum var hreyft,
um miðjan sjötta áratuginn. Þíða
væri í samskiptum risaveldanna og
mikilsverður árangur hefði náðst í
afvopnunarviðræðum. „Spuming-
una um hvaða þýðingu kjamorku-
laus svæði á Norðurlöndum hafi, í
ljósi þessarar þróunar, hana þarf
nánast að endurskoða", sagði Jón
Baldvin.
Hækkun framlaga
ekki á dagskrá
Þrátt fyrir ályktanir fundarins kvað
ráðherra ekki vera í ráði að ísland
auki framlög sín til S.Þ. Reyndar
hefðum við stutt fjárhagslega við
bakið á friðargæslusveitum í Nam-
ibíu, en hér kæmi fyrst og fremst til
kasta Finna, Dana og Norðmanna er
fremstir hefðu verið í flokki í þessu
efni.
Norrænar friðardúfur
ekki til Mið-Austurlanda
í yfirlýsingu fundarins viðra ráð-
herrar allítarlegar skoðanir á deilu-
málum Mið-Austurlanda. M.a. lýsa
þeir áhyggjum sínum vegna fram-
ferðis ísraelskra yfirvalda á her-
numdu svæðunum og telja málefn-
um þeirra best borgið með lýðræðis-
legum kosningum, við aðstæður er
Palestínumenn fái sætt sig við. Jón
Baldvin kvað þó ekki á dagskrá að
norræn yfirvöld hafi samráð um
milligöngu þar eystra. Norðurlönd
lýsi hins vegar stuðningi sfnum við
hugmyndir um frjálsar kosningar á
hemumdu svæðunum, í því skyni að
taka af allan vafa um lögmæti full-
trúa Palestínumanna við samninga-
borðið. Verði afstaða þessi kynnt á
vettvangi S.Þ..
1 lok samþykktar fimmmenning-
anna lýsa þeir eftirvæntingu sinni
vegna væntanlegrar ráðstefnu S.Þ.
um réttindi bama í haust, sem og
tillögu er færð skal fram á Allsherjar-
þingi S.Þ. um afnám dauðarefsinga.
Lokanótur yfirlýsingar ráðherra-
fundarins em slegnar um umhverf-
ismál. Fundarmenn líta vonaraugum
til ráðstefnu S.Þ. um umhverfi og
þróun 1992 og hvetja til að raunhæf-
ar og bindandi ákvarðanir verði
teknar um þá þætti umhverfismála
er brýnastir em. Þeir benda einnig
á, að nauðsyn beri til að iðnvæddar
þjóðir hlaupi undir bagga með þró-
unarlöndum í því skyni að efla
umhverfisvemd. Að sögn Jóns
Baldvins er að vænta aukins sam-
starfs Norðurlandaþjóðanna á þessu
sviði, og einnig eflingar á samstarfi
Eystrasaltsþjóðanna, Svíþjóðar og
Finnlands, við ríkin austan tjalds er
land eiga að Eystrasalti, þar sem
mengunarvandi sé orðinn risavax-
inn. Lýsi norrænu ríkin sig reiðubúin
að ljá “perestrojku" lið á sviði
mengunarvama, er vera munu í
algjörum ólestri þar eystra. í haust
mun sérstök Umhverfismálastofnun
Evrópu taka til starfa í Strasbourg,
í samstarfi EBE og EFTA-ríkjanna.
Er henni ætlað að sameina krafta
Evrópuríkja á sviði mengunarvama
og umvenda orðum í athafnir.
Finnar verða gestgjafar næsta
utanríkisráðherrafundar Norður-
landa, er haldinn verður f Abo
dagana6.-7. marsánæstaári. JBG.