Tíminn - 11.11.1994, Blaðsíða 5

Tíminn - 11.11.1994, Blaðsíða 5
Föstudagur 11. nóvember 1994 ijítt 5 Cunnlaugur M. Sigmundsson: Landbúnabur á Vestfjörðum Það fer vart framhjá neinum að íslenskur landbúnaður hef- ur gengið í gegnum gífurlega erfiðleika undanfarin ár, auk þess að sæta stöðugu aðkasti og aðdróttunum fólks í þétt- býli. Landbúnaður á Vest- fjörðum stendur og fellur með sauðfjárbúskap og er algjört lífsspursmál að tekið sé tillit til þess að bændur á þessu svæði hafa ekki að neinu öðru að hverfa. Sauðfjárbúskapur á Vestfjörðum má ekki halda á- fram ab dragast svo mikið saman að ógerlegt verði að lifa af þeim rekstri. En hvað er til úrbóta? í fyrsta lagi hníga öll lögmál hagfræbinnar að því að at- vinnugrein skuli stunda þar sem hagkvæmast er. Flestar byggðir á Vestfjörðum þar sem sauöfjárbúskapur er stundaður, eru með sam- felldasta gróna svæðið á öllu landinu og aldrei orðib vart ofbeitar. Öll rök hníga að því að sauðfjárbúskap þeim, sem fram fer á íslandi, sé í auknu mæli beint inn á þetta svæði í stað þess að stunda slíkan bú- skap á jaðarsvæðum þar sem vart hefur orðið ofbeitar, sem átt hefur sinn þátt í því að skapa andstöðu þá við land- búnaðinn sem nú gætir meðal sumra þéttbýlisbúa. En fleira þarf til að koma. Núverandi búvörusamningur hefur brugðist að sumu leyti. Við gerð samningsins var gengið út frá því að birgða- VETTVANCUR „Þá er sú staða afar erfið fyrir sauðfjárbúskap að aðrar kjötframleiðslu- greinar takmarka ekki framboð sitt, heldur bjóða miskunnarlaust niður verð til að auka markaðshlutdeild sína á kostnað kindakjöts, sem býr við framleiðslustýr- ingu. Mér virðist Ijóst að eitt verði yfir alla að ganga íþessum efnum." hald væri sameiginlegt, en sú hefur ekki orðið raunin á. Slát- urleyfishafar standa misvel að vígi hvað varðar heimamark- að og dæmi eru um að sumir hafi verið búnir að selja allt upp í byrjun ágúst á s.l. ári, meðan aörir voru að selja sín- ar birgðir langt fram yfir ára- mót. Sláturleyfishafar, sem eiga heimamarkað í Reykjavík eða á Akureyrarsvæbinu, standa þannig margfalt betur ab vígi en sláturleyfishafi t.d. í Strandasýslu. Nálægð við markað, án tillits til þess hvort hagkvæmt sé að stunda sauð- fjárrækt á viðkomandi svæbi, mismunar sláturleyfishöfum og hvetur til tortryggni. Verð- skerbingargjaldib var, eins og ég hef skilið það, ætlað til jöfnunar birgða, en hefur í reynd aldrei gert annað en kosta afslætti og tilboð og þá ekki síst fyrir þá sem búa að stærsta heimamarkaðinum. Þá er sú staða afar erfið fyrir sauðfjárbúskap að aðrar kjöt- framleiðslugreinar takmarka ekki frambob sitt, heldur bjóða miskunnarlaust niður verð til ab auka markaðshlut- deild sína á kostnað kinda- kjöts, sem býr við framleiðslu- stýringu. Mér viröist ljóst að eitt verði yfir alla að ganga í þessum efnum. Sú von hefur að undanförnu vaknað, að unnt verði að selja svonefnt vistvænt kindakjöt á erlenda markabi. í Colorado í Bandaríkjunum sá ég nýverið fjallalamb, sem ræktað er í fjöllum Colorado, selt fyrir þrefalt þab verb sem sett er á kjöt frá Nýja-Sjálandi, og það sem meira er, fjallalambið kemst inn á matseðla veit- ingahúsa, sem nýsjálenska kjötið gerir ekki. Nú verður að láta reyna á það til fullnustu hvort ekki er unnt að selja ís- lenskt kindakjöt á erlenda markaði. Næðist skilaverð á umtalsverðu magni upp á 180 til 200 krónur á kíló, mundi slíkt bjarga nokkru. í þessu efni eiga menn ekki að vera feimnir við að ráða færustu er- lendu markaðsskrifstofur til starfa og vera óhræddir við að semja við slíka aðila á þeim grundvelli að greitt sé næstu fimm ár þóknun á grundvelli þess árangurs sem næst auk útlagðs kostnaðar. Stuðningsmenn íslensks landbúnaðar verða að vinda bráðan bug að því að stofnað- ur verði útflutningssjóður, sem taki að sér það hlutverk að efla útflutning á kinda- kjöti. Reynsla undangenginna ára sýnir að íslenskir markaðs- fræbingar hafa ekki náð ár- angri á þessu sviði og því meg- um við ekki vera hrædd vib ab kalla til erlenda fagmenn til aðstoðar. Hér er einfaldlega of mikið í húfi. Það, sem gildir nú, er að ná árangri og það fljótt. Höfundur er framkvæmdastjóri í fyrir- tæki á erlendum markabi og þátttak- andi í prófkjöri Framsóknarflokksins á Vestfjöröum. Magnús Sigurösson: Frístundir og slys Eftirfarandi grein er rituð í til- efni af „Landsfundi um slysa- varnir' 1994", sem haldinn er á vegum Slysavarnarábs íslands þ. 11.11. 1994 á Hótel Loftleiðum, þar sem rætt verbur um ýmsar tegundir slysa. Frístundir em nauðsynlegar al- veg eins og vinnan eöa starfið. Mannslíkaminn getur ekki þrif- ist án vinnu og hvíldar til skipt- is. Helgi- og hvíldardagahald er viturlega hugsað með tilliti til al- mennrar heilbrigði. Þeir, sem hafa reglulegan vinnutíma, geta gert áætlanir fram í tímann, hvernig þeir verja frístundum sínum. En hinir, sem vinna vaktavinnu eða hafa óreglulegan vinnutíma, eiga ekki eins gott með að skipuleggja frístundir sínar. Þeim, sem vinna kyrr- stæða vinnu, er nauðsynlegt að fá hreyfingu og vera úti utan vinnutíma. En hinum, sem sí- fellt eru á þönum við vinnu sína, er kyrrstaða og afslöppun nauð- synleg. Veljum því og verjum frí- stundum okkar skynsamlega með tilliti til heilsu, fjármála og í samskiptum við aðra. Þeir, sem geta samhæft vinnu og hvíld, veröur það að list. List hvíldar- innar er svo einn þáttur vinnu- listarinnar. Maður, sem er þreyttur og þarfnast hvíldar, á erfitt meb að leysa starf sitt af hendi svo vel sé. Hvíld á að vera auðfengin, ef þreytan stafar af líkamlegu erfiði. En hvíld eftir andlega áreynslu og þreytu er stundum torsóttari, þó brýn sé. Heilbrigður starfsmaður, hlað- inn orku, er ekki í rónni nema ab hafa eitthvað að starfa. Hann þarf því ab finna sér tómstunda- starf eða -verkefni, sem gefur innibyrgðri orku hans útrás. Nú- tímamenning, með öllum upp- finningum sínum og vélum, hef-. ur aukib fjölda slíkra stunda. Leikir eru ein mynd tóm- stundastarfs. Þar er ekki um neina lausn raunverulegra verk- efna ab ræba, heldur verba þátt- takendur að hlíta ákveðnum reglum. Leikir geta veriö íþróttir, þar sem mikillar hreyfingar er • þörf, eða kyrrseta vib spil eða skák, þar sem þátttakendur verba að beita skynsemi sinni í leikn- um. Það er hvíld í því að fara ab heiman. Ekki af því að erfiði fylgi ekki ferðalögum, heldur hinu, ab það léttir af okkur ábyrgb og striti hversdagslífsins. Ferbamaðurinn er einn og frjáls, laus við fjölskyldu og samfélag- ið. Erlent ríki er aðeins nýr heim- ur, girnilegur til fróbleiks, þar er- um við laus við viðjar hinnar stöðugu ábyrgðar heima fyrir. Öll þurfum við á frelsi og nýj- ungum ab halda, við og vib, því að eftir á fögnum við því að hefja dagleg störf ab nýju. Leyfi eiga ab vera stutt, en það er furðulegt hve fáeinir leyfisdagar, sem varið er til ferðalaga, geta hresst og lífgab sálarlífið. Nú er ekki alltaf naubsynlegt ab ferbast langt til þess ab fá afþrey- ingu. Hér innanlands er um margskonar afþreyingu að ræða. Þeir, sem eru kjarkmiklir og sækjast eftir spennu utan vinnu- tíma, velja sér þá tegund tóm- stunda, sem hafa ýmsar hættur í för með sér. Reiðmennska hefur verið stunduð frá því að land byggðist og hefur leitt til slysa, bæði minni- og meiriháttar. Nú á tímum eru hins vegar slys á mönnum, sem stunda eba stýra ökutækjum, algengari, t.d. bif- reiðaslys, bifhjólaslys og vél- sleðaslys. Ekki verða neinar tölur nefndar hér, en sífellt berast fréttir af slysum á mönnum í sambandi við þessi ökutæki. Oft berast fréttir af mönnum, sem fariö hafa inn í óbyggbir landsins fáliðaðir (einbíla) og illa útbúnir. í sumum tilfellum hafa verið vélarbilanir, en í öðrum til- fellum slys á mönnum. í flestum tilfellum hafa þessar ferðir endað vel, vegna þess ab um allt land eru til hjálpar- og björgunar- sveitir, sem hafa verið kvaddar til hjálpar. En stundum hefur þetta líka endaö illa með alvar- legum meiðslum og jafnvel dauða. Það ætti því að vera skylda allra þeirra, sem ætla ab ferðast um óbyggbir og hálendi, að vera þannig útbúnir að þeir geti bjargað sér sem best, ef eitt- hvað kemur fyrir, eða séu þann- ig útbúnir að geta gert hjálparaö- ilum viðvart sem fyrst eftir að slys hefur átt sér stað. Ferðamenn geta auðveldlega fengib leibbeiningar um útbún- að og aörar nauðsynjar hjá hjálparsveitum áður en haldið er af stað í ferðalög um óbyggðir og hálendi. Ferðamenn verða að hafa það í huga, að það kostar ærið fé og tíma þeirra, er til hjálpar eru kallaðir. Nokkuð áhyggjuefni hefur það verið mönnum, að oft reynast ökumenn farartækja í óbyggð- um ekki alltaf án áhrifa áfengis og fara ef til vill af þeim sökum ekki eins varlega og æskilegt væri. Vélsleðamenn eru orðlagð- ir fyrir of hraban akstur (100-180 km eða meir á klst.) og þar sem ekki er alltaf hægt að greina vel misfellur í landslagi verða þeir fyrir skakkaföllum, er þeir hafa ekki fulla eða missa stjórn á öku- tækjum sínum. Flestöll slys or- sakast af mannlegum mistökum. Það er því hvatning til allra, er hafa ökuleikni sem tómstunda- gaman, að fara að öllu með gát og hafa eftirfarandi heilræði í huga: „Aktu varlega, drekktu spar- lega, því armars kemur dauðitm snarlega." Höfundur er læknir og fulltrúi í Slysavarnarábi íslands. FOSTUDAGS PISTILL ÁSGEIR HANNES PRÓFKJÖRUM NAUÐGAÐ Prófkjörin ab undanförnu hafa vakib margar spurningar hjá þeim fáu kjósendum sem kusu og þeim fjölmörgu sem heima sátu. Próf- kjör eru hluti af kosningarétti manna og því er jafn sjálfsagt að nota prófkjörsréttinn og sjálfan kjörsebilinn. Að vísu er búib að fara illa meb prófkjörin og misnota þau alvarlega. Kjósendur eiga því miður ekki greiban aðgang að prófkjörum og flestir þeirra verða að leggja lykkju á leið sína til að velja fólk á framboðslista. Prófkjörin hafa aldrei verið vett- vangur kjósenda, heldur stjórn- málaflokka og flokkshesta. Kjós- endur hafa aðeins einu sinni getað boðið sig fram í prófkjöri af sjálfs- dáðum: Prófkjörið á Nýjum vett- vangi fyrir byggðakosningarnar 1990 í Reykjavík er eina prófkjör sögunnar sem var opib öllum kjós- endum í höfuðborginni. Ekki bara til að kjósa, heldur líka til ab bjóða sig fram. íslendingar hafa því aldr- ei komist nær lýbræðinu í landi sínu en á Nýjum vettvangi. En flokkarnir hafa ekki látið sér nægja að binda framboð í próf- kjörum viö flokkshesta og hafa nú bundið kosningu í prófkjörum við þá líka. Aðrir en flokksbundnir kjósendur fá ekki að velja fram- bjóðendur á lista flokkanna, jafn- vel þótt þeir hafi keypt happ- drættismiða þeirra í áratugi. Kjós- endur verba því ab leggja lykkju á leið sína og ganga í stjórnmála- flokk, ef þeir vilja nota allan kosn- ingaréttinn. Á kjördegi standa kjósendurframmi fyrir mótuðum frambobslistum og fá aldrei að kjósa fólk, heldur abeins flokka. Þannig var aðeins innan vib tvö- þúsund flokkshestum treyst til að velja frambjóbendur R-listans í síb- ustu kosningum til borgarstjórnar. Sum svokölluð prófkjör eiga lítið skylt vib orbið prófkjör, og lokab val Framsóknarflokksins í Reykjavík er afar fjarskylt raunverulegu próf- kjöri. Miklu frekar er þab einhvers konar samkomulag eða jafnvel tólf manna kviðdómur. Þannig mis- nota flokkarnir prófkjörin og laska merkingu þeirra í vitund kjósenda. Dregin er burst úr nefi prófkjara þegar flokksbroddar taka frá sæti á toppi listans og óbreyttir liðsmenn fá ekki að keppa um þau nema eiga á hættu að falla í ævilanga ónáb. Allir eiga ab vera jafnir í prófkjörum og sæti hvorki númer- uð né frátekin. Fjöldi fólks skilur ekki ennþá próf- kjörin og í þeim hópi eru margir frambjóðendur. Menn eiga ekki vís sæti í byggbastjórn eba á Al- þingi og enginn frambjóbandi er áskrifandi að framboðssæti, þó hann hafi setib þar ábur. Ef svo væri, þyrfti ekki ab kjósa oftar. Fylkingarnar eru leystar upp í próf- kjörum og liðinu fylkt á nýjan leik. Allir frambjóbendur eru jafnir þar til atkvæði eru talin, og frambjóð- endur eru líka kjósendur: Þeir mega því velja og hafna öbrum frambjóbendum ab eigin vild. Fólk fellur ekki í prófkjörum og er allra síst fellt. Þab fær einungis misjafn- lega mörg atkvæði og hlýtur sæti samkvæmt því. Punktur. Raunverulegt lýðræði gengur ekki í garb hér á landi fyrr en kjós- endurfá að slá saman prófkjöri og kosningum í eina athöfn.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.