Tíminn - 26.11.1994, Blaðsíða 4

4
Vfoitw
Laugardagur 26. nóvember 1994
ftelmii
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjóm og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Sáttmáli milli
kynslóbanna
í ræðu sinni á flokksþingi Framsóknarflokksins
vék formaður flokksins að grundvallarmarkmið-
um, og lét í ljós þá skoðun sína að um þjóðfé-
lagsmál giltu óskrifaðar reglur, en órjúfanlegar,
sátt á milli kynslóðanna. Þessi sáttmáli felst í því
að bera virðingu fyrir hinu liðna og sækja fram,
undir óskráðum grundvallarreglum. Sú kynslóð,
sem nú er komin til valda í þjóðfélaginu, fékk
góðan arf í hendur sem henni ber skylda til að
skila til þeirrar næstu og auka við hann. Hún er
hlekkur í keðju kynslóðanna.
Þetta má segja að sé hugsun hinnar óskráðu
skyldu, sáttmáli milli kynslóðanna. í ræðu sinni
á þingi Framsóknarflokksins sagði Halldór Ás-
grímsson meðal annars um þessi mál:
„Stjórnmálamenn eru gæslumenn þessa sátt-
mála og mega ekki hrófla við meginmarkmiðum
hans. Sú kynslóð, sem nú nýtir gögn og gæði
landsins sér til lífsafkomu, tók við ákveðnum
skyldum um leið og hún tók landið í arf. Henni
ber að sjá æskufólkinu fyrir betri menntun og
uppvaxtarskilyrðum en hún naut sjálf og að
skila landinu í hendur nýrrar kynslóðar í betra
ástandi en við var tekið."
Þó að það sem þótti sjálfsagt í gær sé úrelt á
morgun og breytingartímar kalli á umrót þá eru
ýmis grundvallargildi sem má ekki brjóta. Um-
hyggja fyrir þeim sem minna mega sín, að lifa í
sátt við umhverfi sitt, ab virða sátt og mann-
helgi einstaklinganna. Ekkert af þessu má bresta
í nútímanum þótt nútímafólk hafi höndlað
mikla möguleika og þykist fært í flestan sjó. Ein-
staklingshyggja hefur rutt sér til rúms, en hún
má aldrei leiða til þess að hinir minni máttar í
þjóðfélaginu séu trobnir undir eða skildir eftir
bjargarlausir.
Þab tilheyrir hinum óskráða sáttmála sem
stjórnmálamenn eiga að fara eftir að nota
ákveðinn skerf af verðmætasköpuninni í at-
vinnulífinu til velferðarmála. í íslensku þjóðfé-
lagi á ekki að vera rúm fyrir þá græðgi sem víða
birtist í himinhrópandi mun milli ríkra og fá-
tækra.
Einstaklingshyggjunni, sem vaxið hefur með
auknum möguleikum, verbur að beina í jákvæð-
an farveg. Sá farvegur verður að sameina þá
framsækni og þann metnað sem býr í duglegum
einstaklingi og vilja til þess ab taka þátt í því að
byggja upp samfélag fyrir alla, sjálfbjarga ein-
staklinga meb ábyrgbartilfinningu fyrir samfé-
laginu.
Stjórnmálamenn mega aldrei missa heildarsýn.
Sú sýn er meðal annars sú ab samfélagið er eitt
og á ábyrgð allra þar sem óskráðar grundvallar-
reglur gilda. Formaður Framsóknarflokksins
orðaði þessa hugsun þannig að hér sé um ab
ræba sáttmála milli kynslóðanna.
óskiljanlega kjarasamninga.
Hann er ávallt fús til að gera
samanburö á kaupi lágjauna-
hópa og sýna fram á. að ekki
megi sprengja einhverja launa-
ramma, sem á ab hafa einhverjar
hræðilegar afleiöingar ef bresta.
En er Þorsteinn reibubúinn að
gefa upp sínar eigin tekjur und-
anbragðalaust og kannski gera
samanburb á þeim og tekjum
annarra ráðuneytisstjóra og
starfssamningum?
Aubvitað er ósanngjarnt að
leggja þetta til, þar sem Þor-
steinn gegnir nú erfiðu starfi á
voðalegum tímum. En sitt hvað
er Jón og séra Jón.
Tímasprengja
Launamunur og misrétti til
tekjuöflunar er tímasprengja
sem tifar jafnt og þétt. Skattar af
eignum og fjármagni eru hverf-
andi, en þeim mun meiri af
launatekjum.
Þeir, sem eiga eignir og fjár-
magn, eru fleiri en almennt virð-
ist álitið. Það fólk vill ekkert af
hinum vita, sem lítiö eiga en
skulda mikið.
Mikill hluti vinnandi fólks
vinnur ekki fyrir sér og sínum,
þótt í föstu starfi sé. Það er ömur-
legasti vitnisburöurinn um þá öf-
ugþróun, sem orðin er í íslensku
samfélagi og getur riðib því að
fullu, ef grábug nómenklatúran
sér ekki aö sér í tæka tíð.
Stjórnkerfið er ekki spillt,
vegna þess að skilgreining á hug-
takinu spilling er mjög á reiki og
þab er flestum landsmönnum
óskiljanlegt.
Pólitíkusar og embættismenn
komast upp með útúrsnúninga
og að svara út í hött, þegar þeir
eru spurðir um óeðlilega samn-
ingagerb sín á milli, og svara ým-
ist meb skætingi eða glotti, nema
hvorutveggja sé.
Eitthvað eru sumir að múðra
um siðvæöingu og ab taka verbi
upp nýtt og betra siðgæöismat.
Eitthvað kann að vera til í því, en
þegar persónugervingur upphaf-
innar siðmenningar gefur upp
laun sín „eftir skatt", en almúg-
inn og vinnumarkaðurinn miðar
kaup sitt við umsamda taxta, á
siðbót langt í land. ■
Oddur Ólafsson skrifar
Fólk með hljóðnema og mynda-
vél sat fyrir Jóhönnu Sigurðar-
dóttur undir Alþingishússvegg í
vikunni og lagði fyrir hana „erf-
iða" spurningu, sem átti að
koma flatt upp á hana: „Er þab
satt, Jóhanna, ab þú þiggir bibla-
un sem rábherra þótt þú sért á
fullum launum sem alþingis-
maður?"
Nær tuttugu ára þingmennska
og sjö ára ráðherraferill gerbi Jó-
hönnu auðvelt ab snúa sér út úr
svona barnaskap. Kvað hún já
við og sagði að sér veitti ekkert af
kaupinu.
Hvað mikið?
Hundraðfjörutíuogfimmþús-
und eftir skatt, svaraði hin
strangheiðarlega Jóhanna, glotti
og hvarf inn í húsið þar sem lög-
in eru búin til.
145 þúsund eftir skatt eru sem
sagt launin sem Jóhanna Sigurð-
ardóttir gefur upp opinberlega
úti undir vegg Alþingis, en inn-
andyra mun ekki nokkrum
manni líbast að gefa upp launa-
tekjur með þessum hætti..
Samanburbarfræ&in
Þegar aöilar vinnumarkaðarins
deila og semja um laun, eru
gefnar upp þær tölur sem vinnu-
veitandinn þarf að greiða, en
ekki sú upphæð sem launþeginn
fær endanlega í hendur, sem nær
ávallt er miklum mun lægri er
umsamið kaup er.
Samanburður á launum er
mikið ágreiningsmál í þjóðfélag-
inu og stendur til að mynda nú
yfir strangt verkfall, þar sem
samanburðarfræðin eru notuð af
báðum samningsaðilum og
gengur hvorki né rekur.
Því er hiklaust haldib fram að
ef sjúkraliðar, sem ekki eru hálf-
drættingar á við Jóhönnu Sig-
urðardóttur í launum, hvorki
fyrir né eftir skatt, fá hina
minnstu kjarabót, muni allur
láglaunalýðurinn heimta hib
sama, efnahagskerfið kollsigla
sig og þjóðarskútan sökkva.
Sú hundalógík að alþingis-
maður komist upp með aö lækka
laun sín á þennan hátt skekkir
allan samanburð, og til þess eru
refirnir aubvitað skornir. Verið er
að fela eiginlegar tekjur og biðla-
unatöku meö vægast sagt hláleg-
um útúrsnúningi.
Herfangib
Síðustu vikurnar er verið að
draga fram í dagsljósið samninga
sem embættismenn og stjórn-
málamenn hafa gert hvorir við
aðra. Fyrir utan laun, hvort sem
nómenklatúran gefur þau upp
fyrir eða eftir skatt, eru greiddar
ómældar upphæðir fyrir störf
sem aldrei eru unnin, fríðinda-
peningar af ótrúlegasta tagi,
starfslokasamningar sem taka út
yfir allan þjófabálk og fleira og
fleira sem skattgreiðendur hljóta
að standa undir og þeir eru aldr-
ei spurðir um hvort þeir sam-
þykkja.
Auðvitab þarf ekki ab leita
samþykkis, þar sem herfang ís-
lensku nómenklatúrunnar hefur
ekki komib fram í dagsljósið fyrr
en nú á síbustu vikum, og sér
ekki enn nema í ofurlítinn topp
þess dimmleita ísjaka.
Þegar ábyrgur stjórnmálamað-
ur, eins og forsætisráðherrann
telst vera, er spurður um einstök
tilvik þar sem starfslokasamn-
ingar embættismanna eru með
slíkum ólíkindum að fólk er of
agndofa til að hneykslast þegar
þeir eru opinberaðir, svarar hann
ekki öðru en því að samningar
séu samningar, ekkert sé við því
að gera og það hljóti að verða að
standa vib þá.
Forseti Alþýðusambands ís-
lands bítur höfubið af skömm-
inni og telur sjálfsagt að staðið sé
við svona samninga, fyrst þeir
voru gerðir, og ekki orð meira
um það.
Duldar tekjur?
En spyrja má: Hverjir gera alla
þessa milljónasamninga vib ein-
staka starfsmenn og hvaöan eru
I
tímans
rás
heimildirnar, sem embættis-
menn og stjórnmálamenn taka
sér þegar þeir eru að gera vel við
hver annan?
Vanur maöur úr hópnum gef-
ur upp mánaðarlaun sín „eftir
skatt" og kemst upp með það. En
hvab hefur svona fólk í fríöu,
tekjur og sporslur sem ekki eru
skattskyldar né teljast til launa,
duldar tekjur?
Meballaun í landinu teljast
eitthvab undir 100 þúsund krón-
um á mánuði. Samkvæmt upp-
lýsingum frá ASÍ hafa skrifstofu-
konur á höfuðborgarsvæbi
99.500 krónur í mánabarlaun.
Hvab þær hafa „eftir skatt" kem-
ur hvergi fram. Enda eru laun
ekki gefin upp samkvæmt form-
úlu Jóhönnu, nema þegar hún
sjálf á í hlut.
Tekjúskipting og samanburbur
á launum er viðkvæmt mál og er
enginn þess eins mebvitandi í
dag og Þorsteinn Geirsson, for-
maður samninganefndar ríkis-
ins, sem er að semja við sjúkra-
liba og nefndin gefur upp að hafi
170 þúsund krónur á mánuði.
Væntanlega „fyrir skatt".
Þorsteinn er einn þeirra há-
embættismanna sem eru hafnir
yfir alla venjulega og öðru fólki
Glott siðbótarinnar