Morgunblaðið - 10.09.2006, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 2006 57
MINNINGAR
E
ftirfarandi orð, sem
er að finna í ævi-
sögu Steins Jóns-
sonar (1660–1739)
biskups, ritaðri af
Jóni Þorkelssyni (1697–1759), lýsa
því, hvernig þriðja biblíuútgáfa
okkar varð til:
„Margir menn á Íslandi höfðu kvartað um
það, bæði við biskupinn og við Peter Raben
sjóliðsforingja, þá er hann var þar sem
stiptamtmaður 1720, að biblían væri orðin
mjög torfeing og dýr; notaði biskupinn þá
tækifærið og sótti um leyfi konungs til að
láta prenta hana af nýju, og fékk hann það
og þar með þá skipun, að semja nýja útlegg-
ingu eptir þeirri nýjustu dönsku trúboðara
biblíu, er þá var til.“
Leyfisbréfið barst hingað 1723,
og fimm árum síðar hófst prent-
unin. Titilsíða Steinsbiblíu ber
það ártal, 1728, en verkinu lauk
reyndar ekki fyrr en 1734. Ástæð-
an mun vera sú, að hlé þurfti að
gera annað slagið til að prenta
önnur rit. En út kom hún sumsé
loksins, og með þessu heiti: Biblia
Þad er øll Heiløg Ritning / Fyrer
Hans Kongl: Majest: / Vors Allr-
anaadugasta ARFA-HERRA
KONUNGS FREDErichs
FJORda / Christelege Umsorgun.
Þessi útgáfa var í ýmsu frá-
brugðin Guðbrandsbiblíu og Þor-
láksbiblíu; brotið var t.d. minna
og bókin þykkari en hinar tvær af
þeim sökum. Auk þess var hún
prentuð tvídálka, ólíkt hinum sem
voru eindálka. Oftast er hún talin
vera fyrirrennurunum síðri, öll út-
gerð hennar lakari. Sumir taka
þar djúpt í árinni. Einn heldur því
t.a.m. fram, að „málið sé stórkost-
lega spillt“ frá því sem áður hafi
verið, og „óíslenzkulegast og
óvandaðast allra prentaðra bibl-
íugerða okkar“. Og annar full-
yrðir, að þvílík „kynstur af
dönskuslettum“ sé þar að finna,
að þeir sem aðeins kunni íslensku
ráði ekki fram úr. Og þannig
mætti lengi telja. En til eru líka
fræðimenn, sem þykir téð gagn-
rýni um margt ósanngjörn.
Hitt er þó ljóst, að Steinsbiblía
náði ekki vinsældum, og ætlar áð-
urnefndur Jón Þorkelsson, Skál-
holtsrektor, „… að meiri hluti af
þessari útgáfu biblíunnar fúni nið-
ur eða sé seldur fyrir gjafvirði, ef
nokkur vill þiggja“. Eru erfingjar
biskups jafnvel sagðir hafa notað
mörg eintakanna sem umbúða-
pappír. Upphaflega kostaði hún
þó 7 ríkisdali, sem var feiknaverð
og hefur eflaust dregið úr sölu-
möguleikunum og ýmislegt lagst
þannig á eitt við að torvelda mál-
ið.
Ekki var þýtt úr frumtung-
unum, þótt á titilblaði segi, að
Biblían sé „ … Med Kostgiæfne /
og epter Høfud-Textunum / meir
enn fyrrum athugud …“ E.t.v. er
hér verið að skírskota til þýðinga
sr. Páls Björnssonar (1620–1706),
sem um og eftir 1680 mun hafa
snúið ýmsum bókum Gamla testa-
mentisins úr hebresku (a.m.k.
Davíðssálmum, Jesaja, Jobsbók
og Orðskviðum Salómons), og að
auki Nýja testamentinu öllu úr
grísku, fyrstur Íslendinga, sem og
þýðingar Jóns Vídalíns (1666–
1720) á Nýja testamentinu úr
grísku, sem hann lauk við í kring-
um 1710, en vitað er að Steinn
naut góðs af hvoru tveggja, beint
eða óbeint. Hafa þýðingar Páls
fengið þann dóm, að málið „virðist
allgott eftir þeirra tíma hætti“. Þó
mun Nýja testamenti Steinsbiblíu
betur þýtt en Gamla testamentið,
og er það oftast rakið til áhrifa
Jóns Vídalíns. Að hinu ber þó að
gæta, að sjálfur virðist hann
byggja á Páli, einkum í guðspjöll-
unum, en þeir voru systkinasynir,
og Jón í læri hjá frænda sínum
vestra um hríð.
Til að fara nú ekki í bága við orð
konungs er Steinn jafnframt tal-
inn hafa notast við einhverja
danska útgáfu ritningarinnar,
annaðhvort frá 1633 eða þá sem út
kom 1647 og er kennd við Hans
Svanes, og þrætt textann allná-
kvæmlega, eða svo, að hann fellur
í þá gryfju að þýða rangt, í leit
sinni að orðum í íslenskunni, sem
líkjast hinni erlendu fyrirmynd.
Einnig kann þýsk útgáfa að hafa
verið notuð í bland.
Þá eru formálar Lúthers, sem
verið höfðu í Guðbrandsbiblíu og
Þorláksbiblíu, nú felldir niður.
Um upplag Steinsbiblíu er ekki
vitað, en á árunum 1824–1825 voru
546 eintök hennar til í landinu,
samkvæmt könnun Hins íslenska
Biblíufélags. Á Handritadeild
Landsbókasafns-Háskóla-
bókasafns (Lbs. 313, 4to) er auk-
inheldur varðveitt „Tafla yfir Bibl-
íur, Nya-Testamenti og
Harmoníur a Íslandi árið 1827“,
og þar eru 542 eintök sögð til í fór-
um landsmanna.
Að endingu skulum við líta á 23.
Davíðssálm. En hann er á þessa
leið:
Drottenn er minn hyrder / mig mun ecke
bresta.
Hann mun laata mig liggia i føgrum
grashøgum / hann mun reka mig (hægt)
til hægt rennande vatns.
Hann vill vidsnua minne saalu / reka mig a
riettlætesens stigum / fyrer sijns nafns
saker.
Nær eg jafnvel skyllde ganga i daudans
skugga dal / vil eg ecke ottast fyrer illu
þvi þu ert med mier / þinn sprote og
þinn stafur þeir munu hugga mig.
Þu reider eitt bord fyrer mier moote
mijnum fiendmønnum / þu smyr mitt
høfud med oleo / minn bikar er fullur.
Giæska og myskunseme mun þo fylgia
mier alla mijna lijfdaga / og eg mun
vera i Drottens huuse marga daga.
Af samanburði við fyrri útgáf-
urnar tvær, 1584 og 1644, sést, að
þessi texti er ekki runninn þaðan,
heldur úr annarri átt; þó ekki frá
klerkinum í Selárdal, nema e.t.v.
brotabrot. Þýðing hans er nefni-
lega til á enn öðrum stað (Lbs. 2,
4to) og er mjög frábrugðin öllum
hinum þremur.
Fyrir ekki löngu var eitt eintak
Steinsbiblíu falt á markaði. Það
var í upphaflegu bandi og seldist á
180.000 krónur.
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Á árunum 1728–1734
var unnið að prentun
þriðju biblíuútgáfu
Íslendinga. Aðaldrif-
fjöðrin í því var Steinn
Jónsson, þáverandi
Hólabiskup, og er bók-
in því jafnan við hann
kennd. Sigurður
Ægisson rekur í pistli
dagsins sögu hennar.
Steinsbiblía ✝ Regína Svein-bjarnardóttir
fæddist á Hvítanesi í
Kjós 25. júní 1915.
Hún lést á Hrafnistu í
Reykjavík 21. ágúst
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Sveinbjörn Jón Ein-
arsson, f. 16. apríl
1874, d. 26. apríl
1963, og Sigrún Jó-
hannesdóttir, f. 25.
apríl 1878, d. 12. júlí
1927. Þau bjuggu
fyrst í Reykjavík, síð-
an á Hvítanesi í Kjós og loks á Heið-
arbæ í Þingvallasveit. Systkini
Regínu voru Kristbjörg, f. 13. ágúst
1903, d. 16. maí 1987, Jóhannes, f.
22. júní 1905, d. 19. desember 1992,
Halldóra Þórdís, f. 22. júlí 1906, d.
1. október 1944, Ásta (tvíburi), f.
25. júní 1915, d. 11. nóvember 1916,
og Einar, f. 10. september 1917, d.
14. nóvember 1974. Eina fóst-
ursystur á hún, Sigríði Kjart-
ansdóttur, f. 15. febrúar 1926.
Regína ólst upp á Hvítanesi og á
Heiðarbæ. Hún giftist Guðmanni
ir, f. 7. janúar 1961, kvæntur Hrönn
Ægisdóttur, f. 15. janúar 1961.
Börn þeirra eru Hilmar, f. 10. júlí
1980, og Þórey Erna, f. 28. apríl
1984. Ásthildur Fríða giftist síðar
Eggerti Andréssyni, f. 17. ágúst
1933, d. 26. júní 2004. Börn þeirra
eru Salóme Inga, f. 17. júní 1963,
og Eggert Bjarki, f. 8. mars 1969.
2) Hörður, f. 23. nóvember 1941,
sambýliskona Jónína Þorbjörg S.
Pálsdóttir, f. 31. janúar 1959, d. 8.
mars 2005. 3) Guðrún Þóra, f. 11.
febrúar 1950, maður hennar var
Ólafur J. Bjarnason, f. 9. apríl 1947.
Þau skildu. Synir þeirra eru: a)
Guðmann, f. 5. janúar 1976, kvænt-
ur Kristjönu Knudsen, f. 17. janúar
1976, sonur þeirra er Kristjón Karl,
f. 26. október 2005. Dóttir Krist-
jönu er Guðrún Rósa, f. 28. júní
2001. b) Jón Ólafur, f. 11. nóvember
1977, var í sambúð með Guðlaugu
Þóru Kristinsdóttur, f. 21. janúar
1978. Þau skildu. Sonur þeirra er
Ólafur Kristinn, f. 4. apríl 2002.
Dóttir Guðlaugar er Sigríður
Ragna, f. 20. október 1995. Útför
Regínu var gerð í kyrrþey að eigin
ósk. Hún var jarðsett á Þingvöllum.
Ólafssyni frá Hagavík
í Grafningi, f. 13. nóv-
ember 1909, d. 12. maí
1993. Þau bjuggu nær
allan sinn búskap á
Skálabrekku í Þing-
vallasveit og stunduðu
þar aðallega fjárbú-
skap. Þau eiga þrjú
börn, þau eru: 1) Hilm-
ar, f. 18. janúar 1938,
d. 26. desember 1961,
var kvæntur Ásthildi
Fríðu Sigurgeirs-
dóttur, f. 28. október
1937. Synir þeirra eru:
a) Óskar Arnar, f. 9. maí 1958,
kvæntur Guðlaugu Margréti Chris-
tensen, f. 16. apríl 1962. Sonur Ósk-
ars Arnars og fyrri konu hans, Ás-
gerðar Hlinadóttur, f. 30. maí 1957,
er Hilmar Geir, f. 1. september
1978, sambýliskona Anna Fjóla
Helgadóttir, f. 24. júní 1981. Börn
hans eru Andri Þór, f. 6. ágúst
2003, og Elísa Rós, f. 21. janúar
2005. Dætur Guðlaugar eru Jó-
hanna, f. 4. nóvember 1978, Guð-
rún, f. 14. ágúst 1981, og Katrín, f.
9. október 1986. b) Guðmann Reyn-
Ef til vill færðu aftur að hvílast í grasi
örskammt frá blessuðum læknum, rétt eins
og forðum,
og hlusta á vingjarnlegt raul hans renna
saman
við reyrmýrarþyt og skrjáf í snarrótarpunti,
finna á vöngum þér ylgeisla sumarsólar
og silkimjúka andvarakveðju í hári,
er angan af jurtum og járnroðakeldum
þyngist
og jaðraki vinur þinn hættir að skrafa við
stelkinn.
Ef til vill færðu aftur að hvílast í grasi
með amboðin hjá þér sem forðum, og
titrandi hjarta
mæla í hljóði fram þakkir til lækjar og ljóss,
til lífsins á þessu hnattkorni voru í geimnum,
til gátunnar miklu, til höfundar alls sem er.
(Ólafur Jóhann Sigurðsson.)
Allt frá æskuárum hefur föður-
systir okkar hún Regína á Skála-
brekku verið okkur kær. Fjölskyld-
urnar á Heiðarbæ og Skálabrekku
voru samhentar og það er bjart yfir
öllum minningunum sem við eigum,
til dæmis jólaboðin sem voru haldin
til skiptis á bæjunum þremur Heið-
arbæjunum og Skálabrekku. Oft var
farið í kaffi og pönnukökur að Skála-
brekku þegar við vorum á vatninu í
góðu veðri. Það var líka gott að vita
til þess að Regína fylgdist grannt
með okkur eins og sínum mönnum
þegar veður var slæmt.
Regína var hamhleypa til vinnu og
það lék allt í höndunum á henni.
Fengum við systkinin að njóta þess,
dúkkuföt, peysur og sokkar voru
meðal gjafa frá henni. Ekki gleymdi
hún okkur heldur þegar við fórum í
heimavistarskóla. Þá var mikil hátíð
þegar Regína sendi okkur pakka og í
honum reyndust vera hennar frægu
smákökur.
Kvenfélagið í sveitinni fór ekki
varhluta af myndarskap hennar.
Fyrir utan að vera formaður þess um
árabil stóð hún fyrir kaffisölu í Þing-
vallaréttum á réttardaginn og það
var enginn svikinn af veitingunum í
kaffitjaldinu. Síðustu árin dvaldi
Regína á hjúkrunarheimilinu Hrafn-
istu í Reykjavík. Hugur hennar var
samt alltaf í sveitinni hennar og hún
fylgdist með öllum þar og vissi hvað
þar var að gerast. Við þökkum fyrir
allar góðar stundir og biðjum Guð að
blessa minningu hennar.
Systkinin á Heiðarbæ II,
Anna María, Ásta Sigrún og
Sveinbjörn Frímann.
Hin langa þraut er liðin,
nú loksins hlauztu friðinn,
og allt er orðið rótt,
nú sæll er sigur unninn,
og sólin björt upp runnin
á bak við dimma dauðans nótt.
(Valdimar Briem.)
Við kveðjum hjartkæra Regínu
móðursystur okkar með söknuði og
þökk fyrir allar velgjörðir og um-
hyggju fyrir okkur frá fyrstu tíð.
Guð geymi elsku frænku okkar.
Sigrún, Þórunn og fjölskylda.
Kær sveitungi og fjölskylduvinur,
Regína Sveinbjarnardóttir, f.v. hús-
freyja á Skálabrekku í Þingvalla-
sveit, hefur kvatt þessa jarðvist eftir
langa og viðburðaríka ævi.
Það er alltaf eftirsjá að kveðja
góða nágranna til margra ára, þótt
heilsubrestur hafi verið farinn að
hrjá Regínu. Hún var mikil heiðurs-
kona í alla staði eins og fjölskyldan
öll og afar góð heim að sækja.
Mikill vinskapur var alla tíð milli
fjölskyldnanna á Skálabrekku og
Nesjavalla og samskiptin mikil á
ýmsum sviðum. Regína og maður
hennar, Guðmann Ólafsson bóndi,
sem lést 1993 voru tákn sveitanna
umhverfis Þingvallavatn varðandi
hjálpsemi og samheldni, en Guð-
mann var afburða hagleiks-, fræði-
og veiðimaður. Stundirnar eru því
margar og ógleymanlegar sem við
höfum átt gegnum árin með Regínu
og fjölskyldu.
Það var alltaf glatt á hjalla þegar
hist var á Skálabrekku og Nesjavöll-
um sem og á öðrum bæjum í Þing-
vallasveit hvort sem var til verka eða
yfir kaffibolla og góðgerðum. Margt
var skrafað bæði í gríni og alvöru svo
Regínu fannst stundum nóg um enda
orðvör kona.
Regína undi sér afar vel á Skála-
brekku við bústörf, handverk og
garðrækt með ægifegurð Þingvalla
til allra átta og þar áður í Hagavík í
Grafningi. Sú stund er mér kær
hversu vel hún tók á móti okkur hjá
Þingvallavatnssiglingum með að-
stöðu á Skálabrekku. Gaf jafnframt
bátnum nafn „Himbriminn“ teinrétt
og keik á fallegu sumarkvöldi við
bakka Þingvallavatns. Hún var
verndari báts og fyrirtækis, enda
kom báturinn síðar að góðum notum
við björgun manna á Þingvallavatni.
Nesjavallafjölskyldan kveður
heiðurskonuna úr Þingvallasveit með
virðingu og þökk fyrir ógleymanleg-
ar samverustundir sem við áttum
bæði fyrr og síðar.
Guð verndi þig, kæra Regína, og
minningu þína með þökk fyrir allt.
Við vottum aðstandendum samúð
okkar.
F.h. fjölskyldunnar á Nesjavöll-
um,
Ómar G. Jónsson.
Í hartnær áttatíu ár bjó Regína
Sveinbjarnardóttir á bökkum Þing-
vallavatns. Sex ára gömul flutti hún
með foreldrum sínum, Sigrúnu Jó-
hannesdóttur og Sveinbirni Jóni Ein-
arssyni, og systkinunum Krist-
björgu, Jóhannesi, Halldóru Þórdísi
og Einari frá Hvítanesi í Kjós austur
að Heiðarbæ í Þingvallasveit. Regína
var dökkhærð og dökkeygð en tví-
burasystir hennar, Ásta, ljóshærð og
bláeygð, en hún dó á öðru ári. Árið
1926 bættist fóstursystir í hópinn,
Sigríður Kjartansdóttir. Árið eftir
varð fjölskyldan fyrir því áfalli að
húsmóðirin Sigrún dó eftir uppskurð,
aðeins 49 ára að aldri. Sveinbjörn
hélt áfram búskap með börnum sín-
um en þau elstu voru þá uppkomin.
Regína giftist Guðmanni Ólafssyni
frá Hagavík í Grafningi og bjuggu
þau þar í eitt ár en síðan að Skála-
brekku í Þingvallasveit þar sem þau
bjuggu sauðfjárbúi með kýr til heim-
ilisnota og veiði í Þingvallavatni.
Guðmann vann nokkuð utan heimilis
en hann var eftirsóttur hagleiksmað-
ur og smiður. Einkum var hann snjall
í útskurði en til þess hafði hann lært í
Reykjavík. Enginn var heldur fróð-
ari honum um Þingvallavatn og þess
aðskiljanlegu náttúrur. Regína var
hamhleypa til vinnu, mikil húsmóðir
og afar vel verki farin. Hún vann
mikið heima við vélprjón og ótaldar
eru húfurnar og lambhúshetturnar
sem hún framleiddi og seldi. Hún var
stórglæsileg kona, heil og sterk, ætt-
rækin, vinföst, gestrisin og glöð heim
að sækja, og tók ekki síður vel börn-
um en fullorðnum. Hún lét sér annt
um fólk, ekki síst fjölskylduna, og var
dugleg að halda sambandi við ætt-
ingja og vini.
Regína og Guðmann settust að á
Skálabrekku í stríðsbyrjun. Þau voru
afar samgróin umhverfi sínu, hún al-
in upp í Þingvallasveit en hann í
Grafningi. Á hverjum bæ umhverfis
vatnið biðu vinir í varpa, einnig bjó
Magnús bróðir Guðmanns í Mjóanesi
og Jóhannes og Einar bræður Reg-
ínu á Heiðarbæ. Á þessum tíma var
Þingvallasveitin tiltölulega afskekkt
en fólk gaf sér jafnvel meiri tíma til
heimsókna og samskipta en seinna,
eftir að samgöngur bötnuðu.
Börn þeirra Regínu og Guðmanns
urðu þrjú, Hilmar, Hörður og Guð-
rún Þóra. Árið 1961 dó Hilmar aðeins
21 árs gamall frá konu og tveim son-
um. Var það mikið áfall. Eftir að Guð-
mann lést árið 1993 voru þau Regína
og Hörður enn nokkur ár á Skála-
brekku en allt frá árinu 1980 bjó
Regína við versnandi heilsu. Árið
2000 flutti hún að Hrafnistu í Reykja-
vík en örskömmu síðar brann íbúðar-
húsið á Skálabrekku til grunna og má
segja að þar hafi hún missti aleiguna.
Fórust þar mörg útskurðarverk
Guðmanns og var það mikill missir
fyrir fjölskylduna. Þessu tók Regína
af mikilli karlmennsku og heyrðist
aldrei æðrast. Enn versnaði heilsan
og síðustu tvö árin var Regína að
mestu rúmföst eftir beinbrot. Eftir
níutíu og eins árs ævigöngu mátti
segja að dauðinn væri að lokum vel-
kominn gestur.
Mikill samgangur var á milli Heið-
arbæjar og Skálabrekku og fólkið á
þessum þrem heimilum var sem ein
fjölskylda. Að lokum skulu þakkir
færðar fyrir frændsemi og ævilanga
vináttu.
Þórdís, Sigrún og Sveinbjörn
Jóhannesarbörn.
Regína Sveinbjarnardóttir
HUGVEKJA