Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1950, Blaðsíða 60

Kolbeinsey
Eftir Bvrg Jónsson Hornfjör'ð.
VfKINGNUM hefur borizt ritið „Almanak Ólafs Thorgeirssonar 1949“. Þetta er
merkilegt ársrit, sem Vestur-fslendingar gefa út. Eru nú komnir af því 55 árgangar.
Rit þetta hefur jafnan flutt margvíslegan fróðleik um íslendinga í Vesturheimi, þætti
úr landnámssögu þeirra, frásagnir af atvinnuháttmm, sagt minnisverð tíðindi o. fl. í
höndum próf. Richards Beck, sem nú er ritstjórinn, hefur þetta gamla og virðulega
rit enn aukizt að fjölbreytni og gildi. Þessi síðasti árgangur hefur að geyma margar
fróðlegar og skemmtilegar greinar, þótt ekki verði þær hér taldar. Er gaman að sjá
hve mannfræði, ættfræði og annar þjóðlegur fróðleikur stendur enn traustum fótum
vestra, einkum að sjálfsögðu meðal eldri kynslóðarinnar. — Víkingurinn leyfir sér að
endurprenta eina greinina úr þessu eigulega riti, þáttinn um Kolbeinsey. Þess má
geta, þeim til leiðbeiningar, sem eignazt vilja „Almanak Ólafs Thorgeirssonar", að
þrír síðustu árgangar þess munu fást hjá Bókadeild Menningarsjóðs og Þjóðvina-
félagsins.
Kolbeinsey er í Norður-íshafinu 107 kíló-
metra eða tæpar 58 sjómílur í hánorður frá
Siglunesi á íslandi. Þetta er einstök klettaeyja.
Annað nafn ber hún, sem er: „Mevenklint", en
óvíst hvenær hún hefur hlotið það.1) Eftir hnatt-
stöðu liggur hún á 67° 10' norðurbreiddar og
18° 44' vestlægrar lengdar. Frá Grímey er
stefna hennar N.N.V., og vegalengdin milli eyj-
anna 97 kílómetrar eða kortar 43 sjómílur.
Kolbeinsey er nyrsti oddi grynningar þeirrar,
er rekja má til Víkurhöfða á Flateyjardal,
standa því Flatey á Skjálfanda og Grímsey á
sama neðansjávarhrygg. Alla leið er hryggur
þessi óslitinn, fer hvergi sjávardýpi yfir 30
faðma, þá fylgt er háhryggnum, en djúpir álar
liggja að honum báðum megin.
1 jöðrum hryggjar þessa er botninn ósléttur,
(hraun). Næstum miðja vegu milli Grímseyjar^
og Kolbeinseyjar er grynning mjög fiskisæl, en
lítil ummáls.2) Botn er þar með afbrigðum ó-
hreinn.3) Fiskur sá, sem þar veiðist, er rauður
mjög (þaralitaður). Þykir einkennilegt að draga
þarafisk úti á reginhafi, öðruvísi en þaraleginn
1) En kringum árið 1580 var hún þekkt undir báðum
ofangreindum nöfnum.
2) Heitir „Groves Bank".
8) Færeyingar hafa fundið þar tind, eða nibbu, þar
sem aðeins er 5 faðma dýpi, hættulegt veiðiskipum í
stórsjó vegna brotsjóa. En dýpið á aðalgrynningunni er
12—30 faðma.
grunnfisk, einnig er hann misjafn að stærð.
Heilagfiskis verður oft vart á þessum slóðum.
Kolbeinsey virðist vera að minnka, af völd-
um ísreks og sjávargangs, og líkindi eru til, að
eftir 2—3 hundruð ár verði hún algerlega úr
sögunni. Margt bendir til, að eyjan hafi mynd-
azt við eldgos. I henni er eingöngu basalthraun,
mjög eldbrunnið, með óteljandi hellum og skor-
um. Jarðvegur er þar enginn, né jurtagróður
af nokkru tagi. Að austan og vestan er eyjan
afar brött, svo það mætti heita veggur.
Gamlir hákarlamenn, sem veiði hafa stundað
í nánd við Kolbeinsey, telja misdýpi þar geipi-
legt í nána við hana, eins og skiptist á kletta-
fjöll og djúpir dalir.4) Grunnsævispallur sá, er
eyjan stendur á, nær alllangt til suðurs, og
breikkar eftir því sem fjær dregur, en til norð-
urs skerst hann í odda, sem er aðeins nokkur
hundruð faðma frá eyjunni, en þá snardýpkar
á þrjá vegu, eins og þar væri klettafjall eða
annes.
I þann tíma, sem Island byggðist, hefur eyj-
an verið miklu stærri ummáls en nú er. Og sök-
um þess, að hún er einstakur klettur úr hafinu,
og hennar ér snemma í sögum getið, er ekki úr
vegi að greina frá henni, eftir þeim sagnaheim-
ildum, sem fyrir hendi eru, og frásögnum sjón-
arvotta frá yngri tímum.
4) Mælt hefur verið og sett á sjókort 395 metra dýpi
rétt vestur af eyjunni.
196
V I K I N G U R