Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1998, Blaðsíða 60

Karl Gunnarsson Gunnar Jónsson og Ólafur Karvel Pálsson
hafa nýverið sent frá sér bókina Sjávarnytjar við ísland. Ekki er minnsti vafi á
að sjómenn hafa gagn og gaman af lestri bókarinnar. Með leyfi
höfunda birtist hér einn kafli bókarinnar. Hana prýðir fjöldi Ijósmynda
Humarinn greinist í frambol og hala.
Frambolurinn er hulinn einni skel, en halinn
er liðskiptur með skel yfir hverjum lið. Undir
halanum er skelin fremur lin, en harðir hrygg-
ir með þykkari skel liggja þven á halann undir
hverjum lið og halda löguninni. Fram úr
frambolnum, ofan til, gengur tennt trjóna
sem sveigir lítið eitt upp á við fremst og er um
það bil helmingur af lengd frambols. Augun
eru nýrnalaga (sbr. fræðiheiti tegundarinnar
nephrops sem þýðir nýrnaaugu) og sitja á
stuttum stilkum í krika fremst við rætur trjón-
unnar sitt hvoru megin. Fram undan trjón-
unni vaxa fjórir fálmarar. Tveir þeirra eru
nærri jafn langir og dýrið allt en tveir eru
styttri og eru tvískiptir, þannig að í raun
standa 6 fálmarar fram úr dýrinu. Halinn er
gerður úr 6 liðum sem hver um sig er hulinn
hörðum skildi. Mynstur er í halaskjöldunum
líkt og letrað sé í þá og er íslenska nafnið letur-
humar dregið af því. Undir hverjum lið á hala
eru tveir sundfætur sem hvor endar í tveimur
blöðkum. Aftast á halanum eru 5 breiðar skel-
blöðkur og er afturrönd þeirra hærð.
Niður undan frambolnum ganga fjögur
fótapör og enda fjórir fremstu fæturnir í lítilli
gripkló. Fram úr dýrinu ganga tveir sterklegir
griparmar sem enda í aflangri kló. Tenntir
hryggir liggja eftir gripklónni endilangri og
einnig eru efri liðir griparmanna flestir tenntir.
Griparmarnir eru nærri jafnlangir og dýrið
allt. Stundum er stærðarmunur á hægri og
vinstri griparmi og einnig eru tennurnar inn-
an í gripklónum misgrófar, öðru megin fáar og
grófar en hinum megin er klóin fíntennt.
Humarinn er rauðgulur eða rauður á lit, oft-
ast þó hvítleitur að neðan. Fullvaxinn er hann
20 til 25 cm á lengd frá augnkrikum aftur fýr-
ir hala. Kvendýrin eru að jafnaði minni en
karldýrin og verða stærstu kvendýrin sjaldan
meira en 18 cm á lengd. Humarinn verður
kynþroska þegar hann hefúr náð um 8-9 cm
lengd. Kynin má greina í sundur á mismun í
lögun fremstu halafóta. Hjá kvendýrunum
eru þeir þráðlaga og sveigjanlegir en hjá karl-
60
Sjómannablaðið Víkingur