Náttúrufræðingurinn - 2000, Blaðsíða 39

Rauðberjalyng
NÆR GÓÐUM
ÞROSKA
HJÖRLEIFUR GUTTORMSSON
Sumarið 2000 verður lengi í minnum haft fyrir veðursœld og góða berjasprettu
vfðast hvar á landinu. Vorið var fremur svalt, en áfallalaust, og mánuðimir júlí-
september voru hlýir, fremur sólríkir og þurrviðrasamir nyrðra og eystra. A
Austurlandi slapp berjalyng við næturfrost á blómgunartíma og skordýr gátu sinnt
sínu hlutverki við frœvun óhindrað. Niðurstaðan birtist okkur sem svignandi
greinar af bláberjum er leið á sumar og móar svartir af krœkiberjum. Hrútaber
náðu góðum þroska annað árið í röð eystra, en það sem mestum tíðindum sœtti
var að rauðberjalyng skartaði þroskuðum berjum á þeim fáu stöðum þar sem
það vex á Austfjörðum (1. mynd). Hér verður sjónum beint að þessari tegund
sem fáir veita athygli, jafnvel í sveitum þar sem hún hefur að líkindum vaxið
frá því fyrir landnám. Astœðan er einkum sú að aðeins í hagstœðu árferði ná
rauðber þroska og fljótt á litið geta menn haldið að um sé að rœða sortulyng.
Rauðberjalyng, sem er af lyngætt,
heitir á latínu Vaccinium vitis-
idaea og er þannig af sömu
ættkvísl og blaberjalyng (V.
uliginosum) og aðalbláberjalyng (V.
myrtillus). Sortulyng (Arctostapliylos uva-
ursi) er af sömu ætt og rauðberjalyng en af
annarri ættkvísl. Tegundum þessum svipar
saman fljótt á litið en við nánari skoðun ber
þó margt á milli. Blöð sortulyngs eru
heilrend en á rauðberjalyngi eru jaðrar
blaðanna oftast örlítið tenntir og með
Hjörleifur Gutlormsson (f. 1935) lauk námi í
líffræði með diplóm-gráðu frá háskólanum í
Leipzig 1963. Búsettur í Neskaupstað frá 1963 og
starfaði við kennslu og rannsóknir, forstöðumaður
Náttúrugripasafnsins í Ncskaupstað 1971-1978, í
Náttúruverndarráði 1972-1978 og alþingismaður
1978-1999. Hjörleifur hefur ritað fjölda greina
um náttúrufræði, stjórnmál og umhverfisvernd og
nokkrar bækur. Hann er nú sjálfstætt starfandi
náttúrufræðingur.
niðurorpnum röndum. Blöð beggja eru
sígræn, á sorlulynginu þó meira gljáandi og
að jafnaði dökkgrænni en á rauðberjalyngi.
Greinar sortulyngs eru lengri og plantan
breiðir meira úr sér en rauðberjalyng, sem
myndar oft staka, nær upprétta stöngla sem
tengjast skriðulum jarðrenglum. Krónur
rauðberjalyngs eru bjöllulaga og mun
opnari en á sortulyngi. Blómskipunin er
stuttur, drúpandi klasi.
Rauðberjalyng er algengt víða á norður-
hveli og er getið um tvær aðgreindar
deilitegundir (Hultén 1986, Mossberg 1994).
Vex lyngið meðal annars í Færeyjum,
Skandinavíu og Mið-Evrópu, á Bretlands-
eyjum og Vestur-Grænlandi. A norsku og
dönsku kallast það tyttebær, á sænsku
lingon og á þýsku PreiBelbeere. A ensku er
algengasta heitið cowberry. A meginlandi
Evrópu er rauðberjalyng algengt í gisnu
skóglendi, í deiglendi, á lyngheiðum og til
Náttúrufræðingurinn 70 (1), bls. 37^10, 2000.
37