Fálkinn - 24.03.1944, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
BERTEL Gottskálksson Thorvald-
sen er sá listamaður af ís-
lensku bergi brotinn, sem mestri
frægð liefir náð um viða veröld.
Faðir hans var fæddur og uppalinn
á íslandi, en móðir hans ættuð frá
Jótlandi. Og danskur hefir hann að
jafnaði verið talinn, nema af ís-
lendingum og ýmsum Dönum, en
vel má við það una að hann sje
sameign Dana og íslendinga, því
að þótt faðernið sje íslenskt og iist-
gáfa þessa snillings verði rakin tii
föðurættar hans fremur en til móð-
ur, þá voru það Danir sem fóstruðu
hann. Þeirra en ekki okkar var að-
stáðan til þess að gefa Thorvald-
sen færi á að þroska liæfileika sína,
íslendingar hafa lengstum verið
furðu fáskiftir um þennan mikla
mann, sem i nær liálfa aðra öld
naut aðdáunar a’llra menningar-
þjóða og var tignaður sem þjóð-
liöfðingi. Við vitum lítið um hann
nem.a það að faðir hans var íslensk-
ur og þekkjum ekki nema fá af
verkum lians. Dæmi eru til þess,
að íslenskt fólk, sem átt liefir Krists-
myndina frægu i litilli útgáfu, vissi
ekki eftir livern hún var, og er þetta
þó sú mynd hans, sem flestar eftir-
líkingar hafa verið gerðar af i
veröidinni. Hinsvegar munu flest-
ir vita, að myndin, sem löngum
stóð á Austurvelii og nú í Skemti-
garðinum, er eftir Thorvaldsen,
enda er erfitt hjá þvi að komast,
úr því að myndin er af honum
sjáifuni. Og hjer á landi er — auk
skírnarfontsins í Dómkirkjunni, sem
er gjöf frá Thorvaldsen sjálfum —
sú eina frummynd, sem ísland á af
hinum kunnari myndum hans, —
fíanymedes, næsta lítið kunn, en hún
var, gefin landinu af danska list-
vininum Johs. Hansen konsúl. En
hina myndina, í eir gáfu Khafnar-
búar íslandi í minningu 1000 ára
afmælis íslandsbyggðar, 1874. —
Enn má nefna, að i eigu þjóðminja-
safnsins er andlitsmynd, sennilega
Gröf Thorvaldsens i gardinum i Thorvaldsens Museum.
Til hægri: Brjóstlíkan af Thorvaldsen miðaldra. Til vinstri: Standmynd
Thorvaldsens, sem er í bronce í skemtigarðinum í Rcykjavík, gerð af
honum sjálfum á efri árum hans\ Hann styðst við „Vonina.“
100 ára dánardægur í dag.
Fróða menn hefir löngum greint á um það, hvenær Bertel Thorvald
sen sje fæddur, og hvar. Sumir telja hann fæddan á skipsfjöl a
leið til Danmerkur 19. nóv. 1770, og munnmæli eru um það nyrðra,
að hann hafi fæðst við íslandsströnd og sje skírður á íslandi. —
Aðrir telja hann fæddan 13. nóv. 1768, í Danmörku. En hvað sem
því viðvíkur, þá er það víst, að dánardægur hans er 24. mars 1844,
og að hann dó í Kgl. Leikhúsinu í Kaupmannahöfn.
af Jóni Eirikssyni, samtíðarmanni
Thorvaldsens, sem gefin var safn-
inu af sonardóttur Bjarna Tlior-
steinsonar amtmanns, og var eign
Iians og síðar Steingríms sonar
hans, rektors.
Um Bertel Thorvaldsen hefir og
minna verið ritað á íslensku, en
við hefði mátt búast. Matthías Þórð-
arson fornmenjavörður hefir skráð
það merkasta (í „íslenskir iista-
menn“) en svo er iitlu öðru til að
dreifa en stuttuin ritgerðum í blöð-
um og tímaritum. En nú á þessu
ári er væntanlegt stórt og itarlegt rit
um Thorvaldsen, eftir sjera Helga
Konráðsson, sem lengi hefir lagt
stund á að kynna sjer sögu iista-
mannsins og mun hafa kynnt sjer
þær heimildir um hann, sem máli
skifta. En þær eru einkum að fiima
í ritum þéirra Thiele pröfessors,
Thienemanns og dr. Louis Bobé,
sem dregið hafa saman heimildir
samtíðarmanna Thorvaldsens, en
þó eru rit þeirra ekki æfisögur
i eiginlegum skilningi. Þorleifur
Gunnarsson gefur rit sjera IJelga
út og verður það prýtt fjölda mynda
og frágangur hinn vandaðasti. Er
það síst of snemt, að bók komi út
á íslensku um Thorvaldsen, og hefðu
ýms stórmenni, sem nú hafa eignast
æfisögur sínar á íslensku i þýddum
skrautútgáfum, gjarnan mátt þoka
fyrir íslendingnum.
Það mun ísiendingum kunnast
um Bertel Thorvaldsen, að föður-
afi hans var Þorvaldur Gottskálks-
son, sem fæddur var á Möðruvöllum
í Eyjafirði árið 1712, Útskrifaðist
haiin úr Hólaskóla 1735 og gerðisl
djákni á Reynistað i Skagafirði ár-
ið eftir en varð prestur i Miklabæ
1747 og bjó þar til dauðadags. En
á Reynistað fæddust börn lians
þrjú: Ólöf, Ari og Gottskálk. Var
Gottskálk yngstur, fæddur árið 1741.
Móðir þeirra var Guðrún Ásgríms-
T.h. Venus nicð eplið. — Að neðan:
dóttir frá Hráunum í Fljótum og
dó liún ung frá manni sínum og börn
um. Var sjera Þorvaldur hinn mesti
hagleiksmaður, þ. á. m. á trjeskurð.
Iín Bertel Thorvaldsen var 8. mað-
ur frá Guðbrandi Hólabiskupij sem
sjálfur skar skrautstafi í biblíu sína.
Talið er að börn sjera Þorvalds
ö)l hafi siglt til mennta til Káup-
mannaliafnar liaustið 1757, og hefir
Gottskálk þá verið aðeins 16 ára
er hann fór utan. Ari gerðist gull-
smiður og stundaði þá iðn í Kaup-
mannahöfn. Þótti hann hinn mesti
Náttin.
Bertel Thorvaldsen