Vikan


Vikan - 28.09.1939, Blaðsíða 18

Vikan - 28.09.1939, Blaðsíða 18
18 VIKAN Nr. 39, 1939 Ef maður þekkir einhvern, sagði Petersen við mig um daginn, — þá þekkir maður sjálfan sig. Hann var svo sannfærandi — það er hann alltaf, ef hann segir eitthvað —, að það var ómögulegt að bifa honum. Ég segi þetta ekki af því, að ég hafi reynt það. Ég þekki hann. Við höfum unnið á sömu skrifstofunni í mörg ár. Við höfum talað um flest á milli himins og jarðar. — Petersen er greindur maður um sextugt, en ég hefi ekki getað munninn horfði einu sinni alvarlega á mig og hvíslaði eins og það væri leyndarmál: — Þér skuluð krydda stíl yðar. Þér skuluð skjóta hér og þar inn þýzku, frönsku eða ensku. Það hefir áhrif á lesendurna. Þeir hugsa, þetta er vitur maður. Og hann bætti við: Þannig hugsa hlust- endurnir þegar þeir heyra veðurfræðing- ana lesa veðurfregnirnar á útlenzku — -—. Ef til vill hefir hann rétt fyrir sér. Andreasen las söguna mína: Maðurinn í ullarjakkanum. Ég hafði lýst honum lít- hnitmiðuð. fengið hann til að lesa eina einustu af smá- sögum mínum, sem ég hefi skrifað að gamni mínu í vikublöðin. — Það er víst ágætt þetta, sem þér skrifið, sagði hann. — En ég les aldrei svoleiðis-----. — Nei, sagði hann, rétt eins og ég hefði maldað eitthvað í móinn, — ef maður þekkir sjálfan sig, þá er allt í lagi. — Gerir maður það? — Já, sagði Petersen ákveðið. — Þekki maður einhvern, þekkir mað- ur sjálfan sig. Það voru þessar samræður, sem gáfu mér hugmyndina að því að reyna, hvort Petersen hefði á réttu að standa. Ég skrif- aði smásögu, sem hét: Maðurinn í ullar- jakkanum, og aðalpersónan í henni var gamall skrifstofumaður, sem var eins líkur Petersen og hægt er að hugsa sér. Ég sá það ekki fyrr en sagan hafði verið prentuð — þannig er það oft — og varð dálítið hugsandi. Þetta var alls engin skopsaga. Gamla skrifstofumanninum var lýst með samúð og meðaumkun, þó að gallar hans sæust greinilega. Guð minn góður, galla höf- um við öll. Það, sem ég hugsaði mest um, var, að ég hafði lýst — ég sá það ekki fyrr en eftir á — ýmsu smávegis, sem enginn gerði nema Petersen. Eins og til dæmis það, að hann strauk alltaf með vísifingrinum um nefbroddinn (ekki nefið), ef hann lagði áherzlu á eitthvað. Eða það, að hann sat stundum tímunum saman og hreyfði blýantinn fram og aft- ur fyrir framan augun á sér. Yngstu skrif- stofumennirnir á skrifstofunni hentu mik- ið gaman að þessu sín á milli. En þessa petersensku tilburði hafði ég sem sagt notað, þó að sagan færi að öðru leyti sínar leiðir. Það eru aðrir af mínum mörgu starfs- bræðrum hér á þessari stóru skrifstofu, sem fara ekki eins að ráði sínu og Peter- sen, en lesa það, sem ég skrifa og tala meira að segja um það við mig. Nokkrir þeirra hafa gefið mér góð ráð. Andreasen með rauða andlitið og stóra ið eitt í sögunni. Ekki tók hann eftir því. Aftur á móti sagði hann: — Þetta er Petersen ljóslifandi--------. Ég var hræddur við það, hve glaður hann virtist vera. Allir, sem lásu söguna, sögðu: Þetta er Petersen! Petersen, sem situr beint á móti mér, sagði ekki neitt. Hann var þögull eins og gröfin. Hafði hann heyrt eitthvað eða lesið sög- una sjálfur? Um hádegið sagði Petersen við mig. — Hem, má ég tala við yður snöggvast frammi á gangi. Frammi á gangi — ég varð dálítið ótta- sleginn, vegna þess að hann var svo al- varlegur. Nú þegar ég hefi lokið samtalinu við hann frammi á gangi, get ég ekki sagt, hvernig svipurinn var á Petersen, þegar hann bað mig að finna sig, hvort hann var nokkuð öðru vísi en ella ... Ef til vill hefir það bara verið ég. Petersen dró mig alla leið út að glugg- anum í ganginum, horfði beint í augun á mér og sagði: — Ég las síðustu sögu yðar .. . — Einmitt það, stamaði ég. — Annars er ég ekki vanur að lesa þess háttar, sagði Petersen alvarlegur, — en nú gerði ég það ... Hann horfði á mig og spurði: — Á ég að segja yður hvers vegna? Ég varð að biðja hann um það. — Jæja, sagði Petersen og talaði hæg- ara en venjulega, lagði áherzlu á hvert orð og horfði alltaf í augun á mér, aum- ingjanum. — Það var eitthvað, sem sagði: Þessa skaltu lesa. Vitið þér hvers vegna? — Nei, sagði ég, — nei ... — Það var titillinn! sagði Petersen hátt. — Einmitt, sagði ég. — Sko ullarjakkinn, sem við göngum allir í hér á skrifstofunni .. . Eftir þessar upplýsingar þagnaði Peter- sen. Mér fannst hann blátt áfram mæla mig út frá hvirfli til ilja og leita eftir ein- hverju, sem ég gæti sagt. Þögnin kvaldi mig. Ég varð þrumu lostinn af undrun, þeg- ar ég heyrði sjálfan mig spyrja: — Hvemig fannst yður sagan? Petersen svaraði ekki strax, en þegar hann gerði það, var það með spurningu: — Munið þér, hvað ég sagði um dag- inn? Petersen er þannig, að hann heldur, að maður muni hvert einasta orð, sem hann hefir sagt ,,um daginn“. Eitthvað í mér sagði, að ég vissi það, þó að ég kæmi því alls ekki fyrir mig. — Já, sagði ég þess vegna. — Hvað eruð þér að hugsa um? — Þetta, að þekki maður einhvern, þekkir maður sjálfan sig, sagði Petersen og horfði á mig. Það var bersýnilegt, að hann hafði sagt það, sem hahn ætlaði sér, svo að ég varð að geta í eyðurnar. Samt sem áður sagði ég: — Ég skil yður ekki almennilega. Ég hafði líka misskilið hann. Að minnsta kosti gerði hann mig undrandi með því að segja rólega: — En nú er ég ekki viss um, að þetta Smásaga eftir HARALD HERDAL. standi heima ... Hefir Hansen lesið sög- una? Petersen leit spyrjandi á mig. Hansen situr við dyrnar, vakir yfir sím- anum og tekur á móti fólki. Hann er góð- ur maður, hefir klyngjandi rödd og kann sögu skrifstofunnar frá upphafi. Hann kom hvergi við sögu mína. — Hansen? sagði ég undrandi. — Ég veit ekki. Hvers vegna spyrjið þér? — Hvers vegna? hrópaði Petersen og horfði glaðlega á mig um leið og hann ljómaði allur upp. — Hvers vegna, spyrjið þér, ha, ha ... Hann hló enn. — Já, ég skil ekki ... — Jú, sagði Petersen og beygði sig yfir mig. — Jú, hann hefir lesið söguna ... Hann hló aftur. Hann endurtók hrifinn og hlæjandi: — Jú, hann hefir lesið söguna . .. Því næst varð Petersen jafn alvarlegur og ég. Hann horfði athugandi á mig. Ef til vill hefir hann séð, að ég botnaði ekki neitt í neinu. Hann var eins og maður, sem hefir tekið ákvörðun, og það hafði hann einmitt gert. Þess vegna varð hann alvar- legur, horfði aftur athugandi á mig — og þagði dálitla stund viljandi ... svo að ég gæti hugsað mig um? Að lokum aumkaðist hann yfir mig og hrópaði hálf hlæjandi, þrátt fyrir alvöru- gefnina: — Hann hefir lesið hana .. . Augu hans leiftruðu. — En hann hefir alls ekki skilið hana! Hann horfði sigri hrósandi á mig. — Sko, sagði hann og talaði lítið eitt

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.