Vikan - 21.10.1993, Blaðsíða 9

TEXTI: VALGERÐUR KATRÍN JÓNSDÓHIR
^ UÓSM.: BRAGIÞ. JÓSEFSSON
EG LEITAÐI
STUÐNINGS
ITRÚNNI
/
SEGIR MARGRET
ÁKADÓTTIR
i VIKUVIÐTALI
Hann átti ekki aö geta lifað
þetta af en fékk lungnalyf
sem gefið er fyrirburum og
það gengur vel með hann
núna þótt maöur viti aldrei
hvort hann komi til með að
ná sér algjörlega.
etta er óskaplega vel
skrifað leikrit og þykir
með bestu verkum Ib-
sens, dramatískt og skemmti-
legt. Það er skrifað af svo
miklu innsæi og mannlegum
skilningi, segir Margrét Aka-
dóttir sem leikur frú Alving í
leikritinu Afturgöngur eftir Ib-
sen sem sýnt er í leikhúsinu
Frú Emilíu í nýju húsnæði
sem leikhúsið hefur fengið í
Héðinshúsinu. Margrét er
komin á fulla ferð aftur í leik-
húsinu eftir að hafa dregið sig
í hlé um tíma vegna barns-
burðar. Hún leikur í barnaleik-
ritinu Ronju ræningjadóttur í
Borgarleikhúsinu, leikur hlut-
verk Ingibjargar, konu Jóns
Sigurðssonar, í kvikmynd um
þann fræga stjórnmálamann
og tekur þátt í leikgerð Eddu
Björgvinsdótttur um Gúmmí-
endurnar sem synda ekki eftir
Súsönnu Svavarsdóttur.
„Menn hafa verið að fást
við sömu vandamálin á tímum
Ibsens og nú,“ segir hún, „svo
sem kynsjúkdóma, sifjaspell,
líknarmorð og fleira."
Margrét hefur lengi verið í
röð bestu leikkvenna landsins
og túlkað margar ógleyman-
legar persónur. Undanfarin ár
hefur hún fengið að glíma við
eitt erfiðasta hlutverk lífs síns.
„Ég eignaðist dreng fyrir tæp-
um þremur árum. Hann fædd-
ist á 23.-24. meðgönguviku,
var 669 grömm og rúmlega
33 sentímetra langur. Hann
átti ekki að geta lifað þetta af
en fékk lungnalyf sem gefið er
fyrirburum og það gengur vel
með hann núna þó maður viti
aldrei hvort hann komi til með
að ná sér algjörlega. Það eru
ákveðnar líkur á að fyrirburar,
sem fæðast undir 1000
grömmum, geti orðið fyrir al-
varlegri fötlun. Hann var á
spítala fyrstu níu mánuðina
en þá fékk ég hann í hendur.
Ég hef unnið mikið hjá Leik-
félagi Reykjavíkur en aldrei
verið fastráðin. Ég var því
ekki með neinar tekjur á
þessu tímabili en maður ýtti
öllum slíkum veraldlegum
áhyggjum frá sér og hugsaði
bara um einn dag í einu.“
Hún segir að barnsfaðir
sinn og fjölskylda hans hafi
tekið virkan þátt í því að
hugsa um drenginn en fyrir
átti Margrét ellefu ára gamla
stúlku. Þessi reynsla hennar
hefur vakið upp ýmsar spurn-
ingar um stöðu kvenna og
barna í íslensku samfélagi. „í
flestum löndum er einhver
eðlisskilningur á því hvernig
fólk býr í borg. Menn hafa
einnig allt annan skilning á
þörfum fjölskyldunnar og mik-
ilvægi fjölskyldulífs. Hér virð-
umst við vera með dreifbýlis-
þankagang í þéttbýli, gerum
ráð fyrir að börnin okkar bjargi
sér sjálf. Það er enginn staður
fyrir þau. Börnin eru á hrak-
hólum og þar af leiðandi erum
við til dæmis með hæstu
slysatíðni á sveinbörnum.
Það hefur eitthvað neikvætt
gerst varðandi stöðu kvenna
og fjölskyldunnar undanfarna
áratugi. Málið með börnin er
enn óleyst, það gerir enginn
ráð fyrir þeim lengur - hvar
eiga þau að vera? Og aðskiln-
aðarstefna kynslóðanna er
svo skelfilega mannfjandsam-
leg. Það er tiltölulega stutt
síðan við bjuggum í stórfjöl-
skyldu en nú er búið að draga
alla í dilka, gamla fólkið, börn-
in og þá sem eru á vinnu-
markaðinum. Vinnustaðir
þyrftu að gera ráð fyrir að
starfsfólkið ætti börn. Þannig
ætttum við að geta tekið börn-
in okkar með okkur í vinnuna.
Ég sé fyrir mér framtíðina
þar sem það yrði lögbundið
að hafa aðstöðu fyrir börn á
vinnustað. Leikhúsið er um
margt óvenjulegur vinnustað-
ur, óreglulegur vinnutími og
skilningsríkt fólk þar. Þegar
stelpan mín var lítil fór ég
stundum með hana með mér í
leikhúsið. Hún var á barna-
heimili en stundum langaði
hana meira til að koma með
mér. Hún fékk þá að ráða því
með þeim skilyrðum að ef hún
kæmi með mér þyrfti hún að
vera mjög stillt og góð. Hún
var ótrúlega fljót að tileinka'
sér þær reglur sem voru í gildi
í leikhúsinu en fann að það
var miklu skemmtilegra á
barnaheimilinu. Ég hef mjög
góða reynslu af barnaheimil-
um en það á ekki við öll börn
að vera þar. Ég held líka að
aðskilnaðurinn við börnin sé
ekki af hinu góða.
Það er erfitt fyrir konur að
sameina það að vera mæður
og taka þátt í atvinnulífi. Kon-
ur á framabraut þurfa þannig
til dæmis að taka þátt í fund-
um og sitja í stjórnum og það
er lítill skilningur á því að
börnin þurfi að vera einhvers
staðar á meðan og það helst
með foreldrunum. Konur geta
ekki leyst jafnrétttismál án
þess að leysa „hvað á að
gera við börnin“ málið.
Við búum við eitt fullkomn-
asta heilbrigðiskerfi í heimin-
um en því miður situr að-
hlynning aðstandenda sjúk-
linga á hakanum því við sjá-
um eftir fjárfestingu í fjölskyld-
unni. Veikt barn hefur því
miklar afleiðingar fyrir alla fjöl-
skylduna en ekki er gert ráð
fyrir því í kerfinu því það kem-
ur enginn félagsráðgjafi og
talar við mann, það er of
kostnaðarsamt. Ef fólk lendir í
svona krísu í Danmörku, eins
og við lentum í þegar við
eignuðumst strákinn, þá kem-
ur félagsráðgjafi og talar við
aðstandendur en það gerist
ekki hér.
Þeir sem eiga barn sem er
milli heims og helju fá ekki
hefðbundnar gjafir því fólk veit
ekki hvernig það á að bregð-
ast við, barnið lifir ef til vill
ekki. Og það er mikil sálar-
angist fyrir aðstandendur að
lifa í óvissunni um hvort barn-
ið lifir eða deyr. Jafnvel sím-
hringingar verða ógnvænleg-
ar. Það er svo hræðilegt að
sjá barnið sitt hjálparvana og
geta ekkert gert fyrir það. For-
eldrar vilja ganga í gegnum
eld og reyk til að losa barnið
við þjáningar en í svona tilfell-
um getur maður ekkert nema
vonað hið besta.
Fólk er eitt með þessa lífs-
reynslu þvl foreldrafélag fyrir-
bura er til en starfar ekki
vegna þess að vökudeild hef-
ur hvorki vilja, fjármagn né
aðstöðu til að sinna slíku. Ég
leitaði stuðnings í trúnni og
það hjálpaði mér mjög mikið.“
21.TBL. 1993 VIKAN 9
BARNEIGNIR