Vikan - 26.09.1957, Blaðsíða 6
Alþjóölegi samningasnillingurinn
DAG HAMMARSKJÖLD
„TTIKI jafnvel englar við að halda þangað,
Xl sendið Hammarskjöld“, varð einhverjum
að orði. Páum mönnum er gefið tækifæri til að
efla eða rjúfa frið í heiminum. Samt er Dag
Hammarskjöld, hinum sænska framkvæmdastjóra
Sameinuðu þjóðanna, trúað fyrir erindum í þágu
friðarins, sem venjulega eru aðeins falin voldug-
um forsætisráðherrum og prinsum. Á sviði al-
þjóðamála er hann nú orðinn samningasnilling-
ur nr. 1.
Enginn veit í rauninni neitt að ráði um hann.
„Einkalíf manns ætti ekki að koma fram á opin-
berum vettvangi", segir hann. Og vinir hans fást
ekki til að leysa frá skjóðunni.
Hann trúir þeim þó fyrir því, að hann líti á
sjálfan sig bæði sem dulspeking og efnishyggju-
mann, rómantíker og raunsæismann. Hann er
með öðrum orðum fullur af andstæðum -— ein-
mitt það sem starf hans krefst.
Sem aðalritari Sameinuðu þjóðanna er hann
aðalframkvæmdastjóri félagsskapar, sem telur
80 meðlimi og hefur nálægt 900 milj. króna fjár-
hagsáætlun. Laun hans eru yfir 300 þús. krónur
á ári, og auk þess hefur hann aðrar 300 þús.
krónur í risnu og 200 þús. fyrir húsnæði. Hann
hefur sænska ráðskonu og þjón og ekur loft-
kældum kátilják.
1 starfi sínu þarf hann að hafa afskipti af
ótal hagnýtum smámunum, sem mundu gera
hvern meðal fulltrúa alveg ringlaðan. Það er Dag
Hammarskjöld sjálfur, sem á við New York borg
um bílasvæði fyrir Sameinuðu þjóðirnar og sam-
þykkir reikninga fyrir hundrað tonn af pappír,
200,000 símtöl og hreinsun á meira en hálfri
milljón fermetra gólffleti og 11 km. af teppum.
Og milli þess sem hann ræðir við hlnn þvera
Nasser, hefur honum tekist að lækka útgjöldin
um 130.000 með því að stjórna „heimilinu" sínu,
eins og hann kallar það, eins og þjálfuð sænsk
húsmóðir.
Þessum manni er heimilað í sáttmála Sam-
einuðu þjóðanna að blanda sér í hvaða alþjóðadeilu
sem er, ef hann álítur að hann geti orðið til að-
stoðar við að leysa hana. Fyrir hans tilstilli er
hægt að leggja hvers konar ógnun við friðinn
fyrir Sameinuðu þjóðirnar. Sjálfur gerir hann
frumdrög að um 30% af samþykktunum, sem
lagðar eru fyrir Allsherjarþingið. Og oft hefur
hann hönd í bagga með öllum undirbúningsskjöl-
um, sem stuðla að lokaákvörðun fulltrúanna
sjálfra.
Árið 1952 lét Tryggve Lie, þáverandi aðalrit-
ari, af störfum, til að hjálpa til við að draga úr
ólgunni, sem þá var með versta móti milli aust-
urs og vesturs. 1 fimm mánuði deildu stórveldin
fimm um eftirmann hans. Að lokum komu þau
sér saman um að heppilegt væri að hann kæmi
frá hinni hlutlausu Svíþjóð. Frakkland og Bret-
land stungu þá upp á hinum litt þekkta for-
manni sænsku sendinefndarinnar hjá Sameinuðu
þjóðunum, sem hafði vakið athygli þeirra með
hlédrægni sinni og skörpum gáfum.
Dag Hammarskjöld hefur til að bera djúpstæða
tilfinningu fyrir siðgæði, í hvaða aðstöðu sem er.
I hinni nýafstöðnu Súezdeilu stóð hann frammi
fyrir agndofa og áhyggjufullu þingi. Þrátt fyrir
sín 52 ár, minnti hann á mjög ungan, harmi
lostinn mann. Með óbeinum orðum, sem ekki var
þó hægt að misskilja, bauðst hann til að segja
af sér. Án þess að láta það í ljós, viðurkenndi
hann þá staðreynd, að vinir hans og stuðnings-
menn, Bretar og Frakkar, hefðu þverbrotið und-
irstöðureglur Sameinuðu þjóðanna.
Þjóðir heimsins svöruðu umsvifalaust og í einu
hljóði með traustyfirlýsingu. Og með þingið að
baki sér, leitaði Hammarskjöld þegar í stað
skjótrar lausnar. Hann og fulltrúi hans, Ralph
Bunehe, stungu upp á alþjóðlegri löggæzlu. Inn-
an tveggja sólarhringa var hann á leiðinni aust-
ur, til að leggja tillöguna fyrir Nasser.
Hvort hann hefur valið beztu leiðina, er mats-
atriði, en heillyndi Hammarskjölds var aldrei
dregið í efa.
Sáttmáli Sameinuðu þjóðanna krefst starfsliðs,
sem hefur til að bera alþjóðlega víðsýni, en enga
þjóðlega hleypidóma eða samúð með þjóðlegum
sérhagsmunum. Hammarskjöld uppfyllir þau
skilyrði. Hann aðhyllist enga sérstaka stjórn-
málastefnu. Hann virðir erfðavenjur eins og góð-
ur íhaldsmaður og trúir á þjóðfélagslegt jafn-
rétti, eins og góður sosíalisti. Sem góður alheims-
sinni stefnir hann að heimssamfélagi.
Hammarskjöld er einlægur aðdáandi dr. Alberts
Schweitzers og hefur orðið fyrir miklum áhrifum
frá honum. Hann er Schweitzer innilega sammála
um að virðingu eigi að bera fyrir öllu lífi og um
mörg önnur velferðarmál. „Ekkert líf er meira
fullnægjandi en það, sem eytt er í eigingjarna
þjónustu við land sitt eða mannkynið," segir
hann. „Sú þjónusta krefst þess að öllum persónu-
legum hagsmunum sé fórnað."
Þessi óeigingjarna hollusta við starfið (hann
er piparsveinn) hefur sett svip sinn á feril hans
frá upphafi. Þegar hann var ráðuneytisstjóri
fjármálaráðuneytisins í Stokkhólmi, logaði iðulega
ljós í fjármálaráðuneytinu alla nóttina. „Hann er
enn að telja," sagði þá lögregluþjónninn fyrir
utan. Oft var klukkan orðin sjö að morgni áður
en hann fór og kom þá við hjá rakaranum sín-
um á heimleiðinni. Styrkur Hammarskjölds ligg-
ur í rökvísi hans. Höfuðið stjórnar hjartanu. Þeg-
ar hann er að reyna að samræma gagnstæðar
skoðanir, verður hann ekki æstur eða lætur
draga sig inn í deilurnar. Hann lætur sér nægja
stuttort heildaryfirlit. Þegar hann var að reyna
að leysa deilu Israelsmanna og Araba árið 1956,
neitaði hann að blanda sér í umræðurnar um
nokkuð annað en „vopnahlé".
„Maður verður að gera ráð fyrir að hinn að-
ilinn geti haft á réttu að standa,“ segir hann.
„1 sjálfs síns augum hefur hann góðan málstað.
Það hlýtur að vera eitthvert atriði í röksemda-
færslu hans, sem hægt er að fallast á."
Hann kveður tilganginn með samningaviðræðum
alls ekki að leika á hinn aðilann. „Það má aldrei
gleyma því, að hver sem niðurstaðan verður, þá
verða allir aðilar að halda áfram að búa saman,"
hefur hann hvað eftir annað sagt. Snemma var
augljóst að Hammarskjöld mundi ná frama. Þeg-
ar hann var fjórtán ára gamall og átti heima i
400 ára gömlum kastala í Uppsölum, á faðir hans
að hafa sagt: „Ef ég væri eins vel gefinn og
Dag, þá hefði ég kannski getað orðið eitthvað."
Faðir hans var forsætisráðherra á árum fyrri
heimsstyrjaldarinnar.
Vinir Dags orðuðu þetta öðru visi. „Gallinn við
Dag, er að hann er svo fjári fær,“ sögðu þeir.
Seinna sagði Sten bróðir hans um hann. „Yngri
bróðir minn nær alltaf góðum árangri, rólega
og án nokkurs fyrirgangs. Hann er fæddur sátta-
semjari."
Við háskólanámið kom í ljós þessi hæfileiki
Hammarskjölds til að einbeita sér að verkefninu,
sem fyrir hendi liggur, og sökkva sér niður í það.
Hann gaf sér lítinn tíma til hverskonar hégóma,
og útskrifaðist með heiðri og sóma eftir tvo-
þriðju af venjulegum námstíma.
Þegar hann lauk ritgerð sinni um „Stefnu í
markaðsmálum", lét hann undan duttlungum sín-
um, sem ekki kemur oft fyrir. Undirtitill ritgerð-
arinnar var úr Llsa t Vndralandi: „Ég gæti sagt
miklu meira, ef ég vildi, sagði hertogafrúin
ánægjulega.“
Snemma á æfinni tók Hammarskjöld upp rit-
störf (hann skrifar ennþó rómantísk ljóð), en um
fertugt var hann viðurkenndur aðalfjármálaspek-
ingur Svíþjóðar sem formaður bankaráðs Sví-
þjóðarbanlta. Nú kallar hann sig aðeins „tækni-
legan hagfræðing."
Hlédrægni Hammarskjölds er ákaflega einkenn-
andi fyrir hann. Hann forðast allt opinbert um-
stang og fer ekki fram á neina sérstaka tillits-
Hammarskjöld er framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna, félags-
skapar, sem telur yfir 80 meðlimi
og hefur nálægt 900 milj. króna
fjárhagsáæthm.
... Myndin er af fimdi í gæzlu-
verndarráðinu.
fi
VIKAN