Atuagagdliutit

Árgangur
Tölublað

Atuagagdliutit - 17.10.1996, Blaðsíða 13

Atuagagdliutit - 17.10.1996, Blaðsíða 13
Nr. 81 • 1996 13 Peter Egede er død En af Grønlands farvestrålende skikkelser er borte PETER EGEDE er død i en alder af 88 år. Det er svært at hæfte en titel på den gamle, stolte mand, for han har gjort så meget og har været fore- gangsmand på utallige områ- der. Han var en af de meget markante grønlandske per- sonligheder, som man omgik- kes med stor respekt og ærbø- dighed. Han var ikke nogen hr. hvem-som-helst, men en ener, der aldrig stod tilbage for at. vise, hvordan tingene skulle gøres. Peter Egede var de seneste år en sjælden gæst i bybille- det, som han ellers prægede siden pensionen. Da havde han tid til at sludre, og han gav altid sit besyv med om de samfundsspørgsmål, der op- tog sindene. Nogle minder husker man bedre end andre. Undertiden er det småting, men dog alli- gevel noget, der har rodfæstet sig og som har fået betydning. Da jeg for mange år siden skulle afsted på rypejagt for første gang, og Peter Egede hørte om planerne, forklarede han, hvor farligt det kunne være at træde på sneen i nærheden af store sten. Der kunne være hult nedenunder, og hvis man havde god fart på, kunne man brække benet. Det var ikke, fordi Peter Egede opfattede sine nye be- kendte som idioter, men ønskede blot at give et venligt og enkelt råd til en uvidende lavlandsdansker, som ville friste skæbnen i den grøn- landske natur. GRØNLANDSPOSTEN Peter Egede februarip tallimaani 88-nik ukioqalerpoq. Peter Egede blev 88 år 5. februar. PETER EGEDE blev født 5. februar 1908. Hans far var storfanger og pukkelhvals- leder fra båd fra den tid, hvor man i et spidsgattet konebåds- lignende fartøj roede hen til den sovende hval for at har- punere den med håndholdt spyd, mens den sov. Roerne sad klar til at ro væk, så snart bådchefen havde plantet har- punen i det store dyr. Fra 1924 til 1930 gik Peter Egede på Ilinniarfissuaq, hvor hans søn Ingmar meget sene- re blev rektor. Efter uddan- nelsen blev han ansat på landsfogedkontoret, men flyt- tede senere til kolonikontoret og kom derfra til Qeqertar- suaq. I Qeqertarsuaq arbejde han tillige som timelønnet dansk- lærer i børneskolen og som bogholder på telegrafstatio- nen og ved Arktisk Station. I 1933 blev han udstedsbesty- rer og var handelsforvalter fra 1946 til 1952. Så blev han fiskerileder og fortsatte med det indtil 1963, hvorefter han i endnu 10 år beskæftigede sig med forskelligt arbejde. Som fiskerileder skrev han i grundlovsåret 1953 publika- tionen Fiskeri med Bundgarn. Mange husker Peter Ege- des buslignende skib, som han sejlede rundt med i sin tid som fiskerileder, og det er ik- ke så mange år siden, den sta- dig kunne ses ved kutterkajen i Nuuk. MEN PETER EGEDE var ikke kun embedsmand. Han var også politiker. Fra 1948 til 1951 var han'sysselrådsmed- lem og medlem af den såkald- te blandede domstol i Maniit- soq. 1951-1955 var han med- lem af Grønlands Landsråd, var i den forbindelse med i mange udvalg og havde for- skellige ombud. Han var medlem af befolkningskom- missionen, erhvervstøtteud- valget, boligstøtteudvalget, ankeudvalget vedrørende byggeri, museumsudvalget og Styrelsesrådet for Tjene- stemænd i Grønland. I 1971- 1973 var han formand for tje- nestemændene ved Kongelige Grønlandske Handel. Peter Egede blev tildelt Den kongelige Belønnings- medalje med krone, og han blev hædret af den grønland- ske forfatterforening i 1982 og modtog Nuup Kommune- as hæderspris i 1987 og Nuna Fondens Hæderspris i 1988. Som mange ældre menne- sker, der ikke tåler for megen tumult omkring sig, blev han lidt ensom i de sidste år, men interesserede sig på sin egen efterhånden lidt giftigt humo- ristiske facon fortsat for, hvad der rørte sig i samfundet og diskuterede gerne, når lejlig- hed bød sig. Æret være Peter Egedes minde. Jens Brønden Peter Egede toquvoq Kalaallit Nunaanni inuk malunnaateqarluartoq peeruppoq PETER EGEDE 88-inik uki- oqarluni toquvoq. Angutito- qaq usorsisimaartoq taaguu- sissallugu ajomakusoorpoq, suliaqarsimaqaarmi sorpassu- artigullu maligassiuisarluni. Kalaallit akornanni malun- naateqarluartut ilagaat, ataq- qillugu maniguuffigalugulu najugassaalluni. Kinaannaan- ngilaq, immikkooruteqarluin- narpoq, ajoqersuussissalluni tunuarsimaartanngitsoq. Peter Egede ukiuni kingul- lemi illoqarfimmi takussaa- vallaarunnaarpoq, naak pensi- oneramili malunnaateqarlua- raluarluni. Oqaloqateqarusa- arnissaminut piffissaqartar- poq, inuiaqatigiinnilu pissut- sit eqqarsaasersuutigineqar- tamerinut tapertaasarluni. Eqqaamasassat ilaat allanit eqqaamanamerusarput. Uaan- nikkooriarlutik annikitsun- nguugaluarlutik qaratsamut nipputtarput pingaaruteqaler- lutillu. Ukiorpassuit matuma siorna aqisserniaqqaarlunga aallamialersunga pilersaaru- tiga Peter Egede-p tusarami- uk nassuiaappaanga ujaras- suit eqqaanni aput ingerlaffi- galugu qanoq ulorianartigi- sinnaanersoq. Ataat itersaa- sinnaapput, sukkalisaarpal- laaraannilu nissumik napisi- soqarsinnaalluni. Imaanngikkaluarpoq Peter Egede-p ilisarisimalikkani si- aniitsutut isigigamigit, taa- maallaalliuna qallunaamik pukkitsormiumik Kalaallit Nunaanni pinngortitami sa- piiserusuttumik ilisimasaqan- ngitsumik inussiamisaarluni siunnersuinissani kissaatigi- gaa. PETER EGEDE 5. februar 1908-mi inunngorpoq. Angu- taa piniartorsuusimavoq, taa- manilu angallammit umiatut isikkulimmit nuugissumit ar- fernik sinittunik assaannar- mik naalinniartamerup nalaa- ni qipoqqamiartartunut siut- tuusarsimalluni. Angallatip naalagaata uumasorsuaq naal- iinnaraa anguartai qimaariar- nissaminnut piareersimasar- put. 1924-imit 1930-imut Peter Egede Ilinniarfissuarmi ilin- niartuuvoq, ukiorpassuillu qaangiummata emera Ingmar tassani rektorinngorpoq. Ilin- niarnini naammassigamiuk naalakkat allaffianni atorfi- nippoq, kingusinnerusukkulli niuertoqarfiup allaffianut nuussinnarluni Qeqertarsuar- mut ingerlaqqillunik. Qeqertarsuarmiinnermini nalunaaquttap akunnermusi- aqarluni meeqqat atuarfianni qallunaatut ilinniartitsisuu- voq, aammalu radioqarfimmi Arktisk Station-imilu naat- sorsuuserisuulluni. 1933-mi niuertorusinngorpoq kiisalu 1946-mit 1952-mut niuerto- qarfimmi niuertorusiulluni. Kingorna aalisakkerinermi pisortanngorpoq 1963 tikillu- gu taanna atorfigalugu, tama- tumalu kingorna ukiuni qulini tulliuttuni assigiinngitsunik suliaqarluni. Aalisakkeriner- mi pisortatut atorfeqamermi nalaani ukiumi inatsisitaarfi- usumi 1953-mi bundgamer- sorluni aalisameq pillugu al- laaserisaqarpoq. Peter Egede-p aalisakkeri- nermi pisortatut atorfeqamer- mi nalaani umiarsuaaraa bus- situt isikkulik amerlaqisut eq- qaamavaat, ukiorpassUunngi- tsullu matuma siorna tikillugu Nuummi umi- arsuaaqqat talit- tarfianni taanna takussaavoq. PETER EGEDE- LI atorfiliinnaan- ngilaq. Aam- mattaarmi poli- tikeriuvoq. 1948- mit 1951-imut nunap immik- koortuani pisor- tanut ilaasortaa- voq, Maniitsu- milu eqqar- tuussisunut a- kuleriinnik taa- neqartartunut i- laasortaalluni. 1951-imit 1995-imut Lands- rådimut ilaasortaavoq, tama- tumunngalu atatillugu ataatsi- miititaliarpassuamut ilaasor- taalluni assigiinngitsunillu atuuffeqarluni. Innutaasut a- taatsimiititaliaanni, inuussu- tissarsiornermut ataatsimiiti- taliami, boligstøttemut ataat- simiititaliami, sanaartomeq pillugu maalaamteqartarfim- mi, katersugaasiveqamermut ataatsimiititaliami aammalu Kalaallit Nunaanni Atorfilin- nut Styrelsesrådimi ilaasor- taavoq. 1971-imit 1973-imut KGH-mi (Kongelige Grøn- landske Handel) atorfilinnut siulittaasuuvoq. Peter Egede kunngikkormi- ut nersomaasiuttagaannik ni- aqorutitalimmik nersornaa- semeqarpoq aammalu 1982- imi kalaallit atuakkiortut pe- qatigiiffiannit nersornaaser- neqarluni, 1987-imi Nuup Kommuneanit nersomaaser- neqarluni kiisalu 1988-imi Nuna Fonden-ip nersomaasi- uttagaanik tunineqarluni. Utoqqarpassuartulli allatut avatangiisimini uivertunik sa- pigaqalersutut ukiuni kingul- lemi inuufftgisamini kiserliu- kujulerpoq, kisiannili periar- fissarsitilluni quiasaartamini ukiut ingerlanerini ninngaasa- kujuttutut pissuseqalersima- soq atorlugu inuiaqatigiinni pisunik oqalliseqamissani or- nigisorujussuusarlugu. Peter Egede-p eqqaaneqar- nera ataqqinartuuli. Jens Brønden 5. februar 1908 PETER EGEDE 10. oktober 1996 Inuuneqaat pingaarteqaat kulturilu ataqqeqaat, - imarnagit oqaatigisarakkit siaruartingaamiartarakkit Kalaallisut Oqaatsigut - inuuneqaatigut. Inuunerit imartoqisoq maanna isulittoq - uanni suli uumasoq - ilunni nipeqartuarpoq, katannanimi avilortuarpoq. Isikkivivit Ikersuup, Sennitsiap, Kingittorsuup - ilitsoqqussavit isiginnaartuassavaatsit, - ilami soorlu imatut pigaatsit: »Qujanarsuaq emeerulluaravit!« mik eqqartorneqartillugu - piffissamilu kingullermi oqal- lisaalluarpoq - aningaasassaa- leqineq kigutillu nakorsassaa- leqineq mininneqanngisaan- narput. Tamanna tupigisas- saanngilaq. Inersimasut amer- liartuinnarput namminerisa- mik pitsaasumik kiguteqar- neq qanoq pitsaatigisoq ilua- rusunnartigisorlu pillugu i- summertartunik, taamaattu- millu tupinnanngitsumik a- merliartuinnartunik piumasa- qalerlutik. Piumasaqaatit piviusun- ngortissallugit ajomarsigalut- tuinnarpoq. Oqartoqarsinnaa- voq inuit namminneq piuma- saqamissamut isumaat, kigu- tit nakorsaasa ilinniamermik nalaanni kigutigissaanermik ilinniagaannut eqqaanarsiar- tuinnartoq. ILUMOORPORTAAQ ukiu- ni makkunani piginnaasaqar- luartunik kigutit nakorsaan- nik Kalaallit Nunaannukaru- suttunik pissarsiniartameq a- jomakusoorsigaluttuinnarmat - imaluunniit nunaqavissut inuusuttut kigutit nakorsaan- nut ilinniamissaminnik kis- saatigisaqartut amigaataaga- luttuinnarmata. Kigutigissaanermi ajomar- torsiuterpassuit taaneqarsin- naapput. Allaaserisamili ma- tumani oqariartuuterpiaq al- lanngortikkuminaappoq. Taa- maassappalli oqariartuut pi- ngaaruteqarneruliinnassaaq, ilumullimi oqartoqarsinnaa- voq, kigutigissaanikkut inuia- qatigiit kissaatigisaat piuma- saqaataallu eqquutsikkumaa- tsinneqarpata, immut pitsaa- sunik kusanartunillu kigutigi- tsinnissaq aatsaat taamak pin- gaarluamerulissaaq. KIGUTIGISSAANERMI ta- manna nutaajunngilaq. Ukiu- ni kingullerni 20-ni kigutilut- saaliuineq ilungersuutigine- qarsimaqaaq, inunnut ataa- siakkaanut kigutit nakorsaan- nit passunneqartunut, asser- suutigalugulu atuarfinni meeqqerivinnilu. Uggorine- qarsinnaavoq ilungersuutaa- galuit pitsaanerusumik angu- saqarfiusimannginneri, ima- luunniit isummertoqarsinnaa- voq taamatorsuaq ilunger- suuteqartoqarsimanngikkalu- arpat ajomerujussuusimassa- galuarpoq. Qanorluunniit isummerto- qassagaluarpat qularutissaan- ngilaq kigutigissaanermi ilu- ngersuutigalugu innuttanut paasissutissiineq pitsanngor- sarniarneqarmat, aammalu qanorluunniit pisoqaraluarpat pitsanngorusulluni ilunger- suuteqartuassaaq. MANNA iluatsilugu anga- joqqaat uparualaartariaqarput, meeqqaminnik tapersersui- nissaminnik ilisimannikkalu- arlutik pimoorussinngisaan- nartut. Oqarsinnaalluarpunga meeqqat kigutigitsittuaannar- niarlugit ajornaquteqanngit- soq. Sapemanngilaq, qujassu- tissaqamarpoq nunannerluni- lu. Taamatuttaaq meeqqerivin- nut kaammattuutigerusuppara meeraatitik angerlaraangamik ima oqartamissaannut ilinni- artissagaat »Anaana, kigutik- ka salitsigit«, kissaatigeqaara- lu taamannak ilinniartinne- qartamissaat pisariaamkkiar- tuinnammaartoq. Kigutit nakorsaasa pisortaat Frank Senderovitz angajoqqaanik kaammattuivoq Overtandlæge Frank Senderovitz giver bolden videre til forældrene ASS./ FOTO: KNUD JOSEFSEN

x

Atuagagdliutit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Atuagagdliutit
https://timarit.is/publication/314

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.