Eimreiðin - 01.04.1974, Blaðsíða 56

EIMREIÐIN
lækna er minna. í skólunum er greinileg lillineiging til að
breyta kennurum í þjónustufólk, sem kennir eklci, heldur hef-
ur þekkingu á boðstólum og leiðheinir um notkun liennar. Skól-
inn gerir minni kröfur en áður til nemenda. Hin liáleitu og
draumórakenndu markmið, sem sett eru fram í kennsluáætl-
unum, virðast spaugileg. Segja má, að nemendur séu örvaðir
til að læra ekkert vel. En þegar að þvi kemur að senda ungling-
ana út i atvinnulífið, horfir málið allt öðruvísi við. Þar er lögð
áherzla á að fullnægja atvinnukröfum í flóknu og kuldalegu
umhverfi, sem krefst einhæfs árangurs á ógnarhraða.
Fjölskyldan, sem Strindberg lýsir sem „heimili hinna svo-
nefndu dyggða, þar sem saklaus hörn eru hrakin til lyga, þar
sem viljinn er brotinn á hak aftur með harðstjórn, þar sem
einstaklingslilfinning er murkuð út af singirni“, getur varla
verið jafnslæm andlegu jafnvægi og' síðara tíma samruni efna-
legs öryggis og tilfinningalegs öryggisleysis, krafna um að ná
árangri og örvunar til að lifa eftir eðlishvötum. Þjóðfélagið
þróast í þá átt, sem minnst er um hindranir. Því láta menn það
viðgangast, að borgarmenningin leysi upp manngildi og þjóð-
félagið starfi á grundvelli múghyggju.
ROUSSEAU OG MARX — UMDEILDIR SPÁMENN
Ráðamenn í löggjöf, skólum og skoðanamyndun slarfa í þágu
múghyggju og það markvisst. Þeir vinna skipulega að stjórn-
málalegum og liugmyndafræðilegum tilgangi. Höfuðfræðarar
þeirra eru Marx og Rousseau. Báðir eru þeir umdeildir. Mál-
flutningur þeirra var ávallt víðtækur og augljós, og oft kom-
usl þeir í mótsögn við sjálfa sig, enda hafa fylgismenn þeirra
túlkað orð þeirra á margvíslegan hátt. Að vissu marki má deila
um merkingu orða þeirra, því að þeir breyttu um skoðanir á
lífsleiðinni og gerðu sér e. I. v. ekki alltaf ljóst, livað þeim sjálf-
um fannst. Þetta er um smáatriðin að segja. Um framkvæmda-
Iilið málsins og stjórnmálaþátt gegnir öðru máli, — um þann
hoðskap eru menn á eitt sáttir.
f kenningum Rousseaus kemur fram andúð á hefðum og trú
á hið góða eðli mannsins. Ræðurnar tvær eru áfangar á leið til
Þjóðfélagssamningsins. í þessari merku hók er hreytingu frá
algeru lýðræði til algers einræðis spáð óljósum orðum. Hinir
eðallyndu náttúruunnendur, sem safnast saman til ráðabruggs,
eiga með eðlisávisun sinni hlut að alheimssamvizkunni. Þeir
bregðast á einn veg við sérhverjum vanda, svarið við hverri
spurningu finna þeir í eigin hugskoti, og það svar er ekki hið