Ísfirðingur - 15.12.1954, Blaðsíða 9

íSFIRÐINGUR
9

fjárhirðar að moðsjóða kjöt að
fomum sið.
Mannfjöldann dreif nú að og
þótti mörgum nýstárlegt að sjá
þessa aðferð við matartilbúning.
En við þurftum ekki að láta
okkur nægja lyktina eina saman,
Því að fljótlega fóru hirðamir
að dreifa kjötbitum með flat-
brauði meðal mannfjöldans. Kjöt-
ið bragðaðist misjafnlega, enda
flestir óvanir slíkri meðhöndlun
á því, og ekki voru hnífar eða
gafflar notaðir. Maður fékk kjöt-
ið í lófann og svo var það etið.
Um klukkan 5 var sólin gengin
til viðar en tunglið komið hátt
á loft og lýsti upp staðinn, því
að ekki sást ský á lofti. Guðs-
þjónustan hófst með því, að kór
söng sálma, en viðstaddir voru
beðnir að taka undir, hver á sínu
móðurmáli. Við þekktum tvö af
lögunum, sem sungin voru, þau
Heims um ból og Faðir andanna,
og tókum við auðvitað undir á
íslenzku. Á milli sálmanna voru
haldnar stuttar prédikanir, ýmist
á arabísku eða ensku. Ein sér-
staklega skær stjarna sást á
himninum yfir Betlehem, og vakti
einn prestanna athygli viðstaddra
á þessari skæru stjörnu, og
minnti hún óneitanlega á stjörn-
una, sem vísaði vitringunum leið-
ina til Betlehem forðum.
Þessi látlausa en áhrifaríka at-
höfn, þarna á völlunum undir
stjörnubjörtum himni og mána-
skini, hafði mikil áhrif á mig, og
eru þetta minnistæðustu jól, sem
ég hefi lifað. Eftir þessa gleði-
legu jólakvöldstund á Betlehems-
völlum, var haldið upp á hæðirn-
ar norðan við vellina, til Betle-
hem. Borgin er ekki stór, Ibúar
eru taldir 7 þúsund. Það var
mikil breyting að koma frá völl-
unum, þar sem allt var svo kyrr-
látt og jólalegt, því að borgin
líktist mest markaðstorgi. Verzl-
anir voru opnar, þó að klukkan
væri orðin 9 að kvöldi. Hávaði og
hróp yfirgnæfðu allt. Útsendarar
frá verzlunum voru á eftir hverj-
um ferðamanni til að fá hann til
að komá inn og verzla. Um göt-
urnar voru borin auglýsinga-
spjöld fyrir kvikmyndahús. Virð-
ist sem jólahátíðin sé bezti við-
skiptatími ársins á þessum helga
stað. Sjálfsagt gera menn sér
[ aðrar hugmyndir um lífið í þess-
ari borg á jólahátíðinni. En sú
er orsökin, að þorri bæjarbúa er
múhameðstrúarmenn, sem hugsa
til jólanna með það fyrir augum
að selja ferðámönnum minjagripí
og annan varning, sem þeir hafa
á boðstólum. Þennan ys og þys
létum við ekkert á okkur fá, en
lituðumst um í borginni og skoð-
uðum Fæðingarkirkjuna, en það
væri of langt mál að lýsa öllu
því, sem þar bar fyrir augu
manns, en áhrifaríkast var að
koma í fæðingarhellinn, sem er
Isafj arðarkirkj a
Fáeinir þættir úr sögu hennar.
Þess hefir verið getið, að fsa-
fjarðarkirkja varð níræð á þessu
ári. Var þess minnst í kirkjunni
sunnudaginn 28. nóv. s.l.
Ekki eru nú hér við hendina
nein skrifleg gögn um byggingu
hennar. Sennilega mundi þeirra
helzt að leita í skjalasafni bisk-
upsembættisins, en kunnugir hafa
þó ekki getað haft upp á skrif-
legum heimildum um kirkjubygg-
inguna ennþá.
Samt þykir vel til fallið að
skrifa í þetta jólablað nokkur
orð um kirkjuna. Er þetta ó-
fullkomnara en fyrirhugað var,
og verður ekki úr því bætt að
sinni.
Víst má telja að kirkja hafi
verið sett á Eyri í Skutulsfirði,
þegar á öndverðum árum kristn-
innar. —
Fyrsta máldaga kirkjunnar,
sem er að finna á prenti, setti
Árni biskup Þorláksson árið 1260,
og er hann á þessa leið:
„Maríukirkja á Eyri í Skutuls-
firði á tvo hluti í heimalandi og
5 kýr og 20 ær og einni betur
og fimm hundruð í fríðu. I öðru
(lagi): tjöld fimm umhverfis, og
klukkur þrjár, hökul, altaris-
klæði tvö. Mundlaugar tvær og
glóðarker. Tíundir af 10 bæjum
og hálfar af Kirkjubóli. Torf-
skurð af tveimur hlutum af átt-
feðmingi í Tungulandi. Þar skal
vera pr(estur), heimilisprestur og
taka fjórar merkur“.
Prestsetrið Eyri var í tölu
þeirra jarða er nefndar voru
„beneficum" þ.e. lénsjörð prests-
ins. — Presti safnaðarins var þar
ætluð afgjaldslaus ábúð, skyldi
hann hirða tekjur kirkjunnar og
sjá jafnframt um endurbyggingu
hennar. — Prestur átti að sjálf-
sögðu rétt til endurgreiðslu á
því fé, sem hann kynni að leggja
til byggingar kirkjunnar, ef sjóð-
ir hennar hrykkju ekki fyrir
byggingarkostnaðinum. — Mis-
brestasöm mun sú greiðsla stund-
um hafa orðið, og þurftu prestar,
og ekki síður eigendur bænda-
kirkna, einatt að bíða árum sam-
an eftir greiðslunni, og fengu
víst oftsinnis ekki eða gáfu.
Árið 1853 er Eyrarkirkja talin
eiga í sjóði 163 ríkisdali (326 kr.).
Þetta var timburkirkja, en víst
mjög tekin að hrörna. Árið 1857
er sjóður kirkjunnar orðinn 445
undir kirkjunni. Undir miðnætti
héldum við áleiðis til Jerúsalem
mjög ánægð með það, sem við
höfðum séð og heyrt þetta að-
fangadagskvöld.
dahr. — Má því segja að kirkj-
unni hafi fénast vel þessi fjögur
ár, og mun fjölgun íbúa í Isa-
fjarðarbæ hafa átt mikinn þátt í
tekjum kirkjunnar þau ár.
Upp úr þessu mun sóknar-
presturinn, Hálfdán prófastur
Einarsson, hafa farið að hugsa
til byggingar nýrrar kirkju.
Nokkru áður en hér var komið,
hafði Einar sonur séra Hálfdáns
farið utan til trésmíðanáms,
dvaldi hann fjögur ár í Kaup-
mannahöfn, og kom heim full-
numa smiður um 1854. — Má
telja víst að Einar hafi lagt á
ráð um byggingu kirkjunnar.
Varð hann líka einn af aðal-
smiðum kirkjunnar, ef ekki yfir-
smiður. Ekki lagði þó Einar tré-
smíðar fyrir sig, nema í ígripum
frá búskap. — Bjó hann lengst-
um að Hvítanesi í ögurhreppi, og
varð einn af kynsælustu bændum
við Isafjarðardjúp.
Séra Hálfdán hefur hugsað
lengra en til líðandi stundar í
kirkjubyggingarmálinu. Hann mun
hafa gert sér ljóst að ísafjörður
myndi vaxa að íbúatölu, og þyrfti
því kirkjan að vera stór að þeirra
tíðar hætti. Var því sýnt að
sjóður kirkjunnar myndi hrökkva
skammt til byggingarinnar.
Á þeim árum lá ekki lánsfé á
lausu til húsabygginga. Enginn
sparisjóður til, né annarskonar
lánsstofnun. — Peningar voru
helzt sóttir í vasa stöku efna-
manna. Séra Hálfdán hefur því
vafalaust leitað ásjár biskups,
sem þá var Helgi Thordarsen,
en biskup síðan stiftamtmanns.
Þeir biskup og stiftamtmaður
hafa síðan snúið sér til kirkju-
og kennslumálastjórnarinnar
dönsku um lánveitingu til kirkju-
byggingar á Eyri, og fengið þar
áheyrn nokkra um lánsfé, eftir
því sem ráða má af eftirfarandi
bréfi, sem birt er í Tíðindum um
stjórnarmálefni íslands:
„Eftir uppástungu Kirkju- og
kennslumálastjórnarinnar við rík-
isþingið eru á fjárlögum 1861—
’62 er út komu 19. febrúar, veitt-
ir 1800 ríkisdalir til að fullbyggja
nýja kirkju á Eyri í ísafjarðar-
sýslu í Vesturumdæmi fslands.
Er fé þetta veitt sem lán, er á
að hvíla á brauðinu, og ber að
greiða af því 6 af hundraði í 28
ár í röð í vöxtu og borgun inn-
stæðunnar. — Þetta sé yður til
vitundar gefið herra stiftamt-
maður og yður háæruverðugi
herra, sjálfum yður til leiðbein-
ingar og til þess þér auglýsið
það, og vonast stjórnin eftir, að
þér sjáið um að borgun innstæð-
níræð.
unnar og vextir af láninu, svo
sem áskilið er, verði skilvíslega
greitt og borgað í jarðabókasjóð
fslands".
Ekki eru nú tök á því að afla
sér vitneskju hvenær byrjað var
á byggingu kirkjunnar, hvenær
kirkjan var vígð, né hvað hún
kostaði.
Gögn því viðvíkjandi eru að
öllum líkindum varðveitt í skjala-
safni biskupsembættisins. Ekki
hefur tekizt að hafa upp á þeim
í Þjóðskjalasafninu. Það er vitað
að kirkjuhúsið kom tilhöggvið
erlendis frá (líklega Kaupmanna-
höfn). Það er líka almæli og mun
rétt, að kirkjan átti að vera
drjúgum hærri en hún er. Var
það ráð tekið að saga neðan af
bitunum. Kór var löngu síðar
byggður við kirkjuna. Ókunnugt
er líka hvaða smiðir hafa unnið
að kirkjubyggingunni, en vitað
er þó, að Einar Hálfdánarson var
þar einn aðal smiðurinn. Ekki er
heldur kunnugt um hvenær kirkj-
an hefur verið vígð, en Hálfdán
prófastur messaði þar sumarið
1865. Talið er að kirkjan hafi þá
verið fullgerð. Séra Hálfdán lést
8. nóv. 1865. Mælt er að Hálfdán
prófastur hafi varið mestum eign-
um sínum í kirkjubygginguna, og
hafi hann verið nær eignalaus er
hann lézt. — Sennilegt má þó
telja, að kirkján hafi síðar end-
urgreitt það fé að meira eða
minna leyti. Má þó geta sér til
að hann hafi ekki fært það allt
til reiknings, né gert um slíkt
kröfu, svo sem oft hefur verið
háttur örlátra manna. En það
sézt að kirkjan hefur orðið dýr.
Árið 1867 er skuld kirkjunnar
talin 5184 ríkisdalir, árið 1869
4752 dalir. — Árið 1875 er kirkj-
an talin skulda 3386 krónur. —
Myntbreytingin hafði þá verið
lögleidd. — Árið 1887 er kirkjan
sögð skulda aðeins 864 krónur,
og er þá talin í ágætu standi.
Þessar tölur eru teknar eftir
Prestaævum Sighvats Borgfirð-
ings, og verða að teljast réttar.
Um eða skömmu eftirl890 var
byggð myndarleg viðbótarbygging
við kirkjuna, settur í hana kór
með hvelfingu, sem ennþá er ó-
breyttur. Ennfremur var tumin
hækkaður og eitthvað lagfærður.
Jóakim Jóakimsson var þar yf-
irsmiðurinn. Frumkvæðið að þess-
ari viðbótarbyggingu mun hafa
átt sóknarpresturinn, Þorvaldur
prófastur Jónsson. — Kirkjan var
þá fyrir löngu komin í hendur
ísafjarðarkaupstaðar. Loks var
svo byggð söngstúkan við aust-
urhlið kirkjunnar í prestskapar-
1