Svart á hvítu - 01.01.1980, Blaðsíða 4

Gullöld
atvinnuleysisins
Ivar Jónsson og
Sonja Jónsdóttir þýddu.
Sautján milljónir manna í iðnvæddu löndunum eru nú
atvinnulausar. I Danmörku, Belgíu, Irlandi og mörgum
öðrum löndum eru atvinnuleysistölurnar nú sambæri-
legar við þær frá þriðja áratug aldarinnar.
Launþegahreyfingin verður fyrir djúpstæðum gernýt-
ingaraðferðum innan sífellt fleiri atvinnugreina. Mann-
mörg fyrirtæki loka og í staðinn rísa upp sjálfvirk fyrir-
tæki með fáa starfsmenn.
í nýju fyrirtæki „De Forenede Bryggerier’s" í Frederi-
cia sparar ný tækni 550 starfsmenn (færri en 150
starfsmenn geta þar annað framleiðslu sem krefst 700 í
ölgerðarhúsum Kaupmannahafnar).
Innan prentiðnaðarins hafa skermar gert vinnu
prentaranna algerlega óþarfa, hún er einfaldlega sögu-
lega úrelt iðn. Á komandi árum munum við reyna svip-
aða þróun í ýmsum greinum. Númerískt stýrðir renni-
bekkir geta gert faglærða vélsmiðinn óþarfan. Örtölv-
urnar munu geta gert skrifstofuvinnuna alsjálfvirka,
þannig að milljónum starfsmanna í þjónustugreinum
verður ofaukið.
Kapitalíska skipulagið notar tækniþróunina til að
skapa „samfélag atvinnuleysisins”. Þess í stað er
launþegahreyfingunni og hinum sósíalísku öflum nú
mikilvægt að skapa samfélag þar sem tæknin gefur
mönnum tíma til að lifa og lífsfyllingu.
Fyrir meira en 150 árum sögðu fyrstu ensku þjóðhag-
fræðingarnir fyrir um komandi gullöld, þá myndu vél-
arnar frelsa mennina. Nú er við stöndum á þröskuldi
þeirrar aldar, skiljum við slík loforð aðeins sem ógnanir.
I stað þess að vera frelsuð frá vinnunni, eigum við á
hættu að verða rænd henni.
Um þetta efni fjallar franski sósíalistinn André Gorz í
eftirfarandi grein, sem sótt er í „Le Nouvel Observateur"
(4. des. 1978).
Vélmennin koma íhópum.
Verkafólkið getur setið heima,
en hvað á það að hafa fyrir
stafni?
Fjóröi hlutinn af samsetningar-
iðnaðarmönnum Toyota bifreiða-
verksmiöjunnar í Japan víkur nú
fyrir „vélmennum”, sjálfvirkum
samsetningarvélum. Vélmenni, sem
starfa á við 30 verkamenn, hafa ver-
ið tekin í þjónustu Citroén í Aul-
nay-sous-Bois og setja saman
Citroén CX. í sömu verksmiðju sitja
5 forskrifarar viö eitt stjórnborð og
leysa 50 vörubifreiðastjóra af hólmi.
Lager verksmiðjunnar er sjálfvirkur
og vörubifreiöarnar sem sækja og
flytja bifreiöahlutana eru tölvustýrö-
ar.
Hjá IBM setur alsjáandi vélmenni
saman átta ritvélar á 45 sekúndum. í
úraiðnaðinum hverfur skífuúrið sem
er samsett af 100 einingum fyrir raf-
eindaúri, sem samanstendur af að-
eins fjórum einingum. Starfsmönn-
um hefur fækkað um helming á ör-
fáum árum og fínsamsetningarfólk
(finmontarerne) er horfið af sam-
setningarverkstæðunum.
í prentsmiðjunum raða rafeinda-
vélar saman 8 milljónum tákna á
sama tíma og vél af eldri gerð gat í
besta falli lokið 25 þúsund.
Ef einhver heldur að þrátt fyrir allt,
séu not fyrir heilmarga vélvirkja,
samsetningarfólk, rafvirkja og
teiknara viö að framleiða nýju vél-
mennin og nýju sjálfvirku vélarnar,
þá skjátlast honum hrapallega. í
Japan þar sem nú þegar starfa yfir
70 000 vélmenni er hönnun alsjálf-
virkrar verksmiðju sem mun fram-
leiða sjálfvirkar samsetningarvélar
komin á lokastig.
Teiknararnir sjálfir víkja smátt og
smátt fyrir „potters” eða teiknivél-
um, sem hver um sig vinnur á við
25—30 teiknara.
„Sú iðngrein er vandfundin sem
ekki hefur tilhneigingu til að fækka
störfum", mátti lesa nýlega í Fin-
ancial Times. Battelle-stofnunin í
Frankfurt upplýsti eftirfarandi með
tilvísun til rannsóknar á áætlunum
iönfyrirtækja í sambandsríkinu
Baden-Wurtenberg: Hinar sjálfvirku
vélar gera það að verkum, að hægt
er að losa framleiðsluna við 30% af
verkafólkinu, þ.e.a.s. 13% af starfs-
mönnum venjulegs fyrirtækis. Inn-
leiðing samsetningarvélmenna
hefur enn meiri áhrif; 80—90%
verkafólks, þ.e. 50—60% af núver-
andi heildarmannafla mun geta set-
ið heima. En hvað um millistéttirnar
(funktionære)? Hefur þeim ekki
fjölgað svo á síöustu 20 árum að
þær eru orðnar mikilvægasti hluti
starfandi fólks hvað fjölda snertir.
Enn halda margir hagfræðingar því
fram að fjölgun í „þriðja geiranum''
(þjónustugeiranum) sé jafn mikil
eða meiri en fækkun verkafólks. En
þeim skjátlast. Allar nýrri athuganir
og rannsóknir opinberra aðila jafnt
sem einkaaóila á „örtölvubylting-
unni" sýna, að vegna sjálfvirkninnar
mun skrifstof ufólki fækka a.m.k. jafn
mikið og verkafólki.
Nákvæmasta rannsóknin á auk-
inni sjálfvirkni skrifstofustarfa var
unnin á vegum Siemens-hringsins í
nóvember 1976.1 þessari rannsókn,
sem bar heitið „Project Kontor
1990", var metin þýðing örtölvunnar
(fram til 1990) fyrir skrifstofuvinnuna
2
SVART Á HVlTU