Prentarinn - 01.04.1996, Blaðsíða 14

■ ■■ OFFSETPRENTARAR í HÁLFA ÖLD
Harkan sex
Núer
röðin komin
að offsetprent-
urum og félagi
þeirra í kynningu
á vœntanlegri
sögu samtaka
bókagerðar-
manna sem
kemur út fyrir
100 ára afmœlið
4. apríl 1997.
INGI R.
EÐVARÐSSON
s
Asólbjörtum vordegi 12. maí
1938 stofnuðu Einar Þorgríms-
son og Guðmundur A. Jóhannsson
fyrstu offsetprentsmiðjuna hér á
landi í leiguhúsnæði á Nönnugötu 16
og nefndu Lithoprent. Báðir höfðu
dvalið langdvölum í Vesturheimi, en
það var Ottó B. Amar heildsali og
kunnur útvarpsmaður sem kom
þeim í kynni við offsettæknina.
Hann var umboðsaðili fyrir litlar
offsetprentvélar er hétu Multilith.
Árið 1945 stofnuðu Hrólfur
Benediktsson og Steindór Gunnars-
son fyrirtækið Offsetprent hf. og
segir ekki af frekari fjölgun í iðninni
á næstu árum. Offsetprentaraflokk-
urinn var ekki fjölmennur í þá daga
og offsetprentarar unnu flestir hjá
Lithoprenti og eigendur fyrirtækis-
ins ákváðu kjör starfsmanna í fyrstu.
Þannig hélst skipan mála þar til
starfsmenn Lithoprents stofnuðu
með sér Ljósprentarafélag fslands.
Stofnfundur félagsins var haldinn
laugardaginn 5. maí 1951 á Berg-
staðastræti 51. Stofnendur voru tveir
meistarar og þrír sveinar í ljósprent-
un eins og iðnin var nefnd í þann
tíð: Kristinn Sigurjónsson, Þorgrím-
ur Einarsson, Þórir Hallgrímsson,
Gunnar Pétursson og Rafn Hafn-
fjörð. Einnig sat fundinn Þórður
Jónsson, er þá var lærlingur.
Sveinamir Jón Sveinbjömsson og
Jónas Benediktsson leljast einnig til
stofnfélaga en þeir vom fjarverandi
á stofnfundi. Rafn Hafnfjörð var
yngstur þessara sveina, 23 ára að
aldri, en Þorgrímur elstur, liðlega
þrítugur. Þórður lærlingur var
19 ára.
Stofnun offsetprentarafélags hafði
verið í undirbúningi um skeið.
I fundargerð stofnfundar félagsins
segir: „Tildrög fundarins voru þau
að almenn óánægja rfkti meðal
meistara og sveina í ljósprentun um
það, að ekki skyldi endanlega
gengið frá lögum þeim er samin
höfðu verið 21. marz 1950 svo af
formlegri stofnun ljósprentarafélags
gæti orðið." I fundargerðinni segir
einnig að tillaga hafi komið fram
um að nefna félagið Samtök
íslenskra ljósprentara.
Á stofnfundi vora lög félagsins
samþykkt og var markmið þess „að
vinna að hagsbótum ljósprentara,
vemda réttindi þeirra og vinna að
framföram í iðninni". Félaginu var
því ætlað að vera hreint fagfélag
iðnlærðra offsetprentara. Stjómar-
kosning fór ennfremur fram og var
Rafn Hafnfjörð kjörinn formaður,
Kristinn Sigurjónsson ritari og
Þorgrímur Einarsson gjaldkeri.
Ljósprentarafélag Islands og
arftaki þess, Offsetprentarafélagið,
voru fámenn félög. Stofnfélagar
voru sjö eins og fyrr greinir. Árið
1967 vora félagsmenn 22 og þeim
fjölgaði í 34 í nóvembermánuði
1971. Fjórtán nemar gengu í félagið
í ársbyrjun 1966 og þeim fjölgaði er
frá leið. Starfsemi Offsetprentara-
félagsins var ætíð fremur lítil, bæði
vegna fámennis þess og einnig
vegna þess að tími til félagsmála var
takmarkaður þar sem unnið var flest
kvöld vikunnar og einnig um helgar.
Af fámenninu leiddi að flestir
félagsmenn þekktust vel innbyrðis.
Afstaða til Alþýðu-
sambands íslands
Offsetprentarar hafa löngum verið
kunnir af andstöðu sinni við
Alþýðusamband Islands en það
kann að þykja fréttnæmt að svo
hefur ekki alltaf verið. Af fyrstu
lögum Ljósprentarafélags fslands
má ráða að stofnendur þess haft haft
hug á að æskja aðildar að
Alþýðusambandi íslands og var það
eitt þeirra mála er rædd vora á stofn-
fundi félagsins. f 22. grein félags-
laganna segir svo meðal annars:
„Breytingar á lögum þessum era því
aðeins löglegar að þær séu sam-
þykktar með 2A greiddra atkvæða og
ná ekki gildi fyrr en Alþýðusamband
íslands hefir staðfest þær.“ Málið
var ekki afgreitt að svo stöddu en
þegar Þorgrímur Einarsson var
kjörinn formaður félagsins árið
1956 taldi hann mjög brýnt að það
gengi í ASI og var honum falið að
kanna málið. Skömmu síðar skýrði
hann frá því á félagsfundi að Offset-
prentarafélag fslands væri of
fámennt til að fá aðild að Alþýðu-
sambandinu, þá var lágmarksfjöldi
17 manns. Jafnframt benti hann á að
mögulegt væri að félagið fengi
áheymarfulltrúa á Alþýðusambands-
þingum.
Félagsmönnum OPÍ fjölgaði hægt
og langur tími leið þar til félagið
uppfyllti lágmarksskilyrði ASÍ um
fjölda félagsmanna. Þá hafði áhugi
offsetprentara fyrir aðild að sam-
bandinu einnig dvínað þannig að
málið bar ekki á góma innan félags-
ins eftir það. Þeir sannfærðust raun-
ar um að hag þeirra væri betur
borgið utan sambandsins.
Tekist á um tæknina
Vorið 1968 bárast þau tíðindi til
stjómar Offsetprentarafélagsins að
nokkrar prentsmiðjur hefðu í hyggju
að kaupa offsetprentvélar. Prent-
smiðjur þessar prentuðu flestar með
hefðbundinni hæðarprentsaðferð og
höfðu ekki offsetprentara í vinnu.
Um þessar mundir var skortur á
færum offsetprenturam og því sóttu
prentsmiðjurnar um undanþágu fyrir
hæðarprentara til OPÍ til að
starfrækja offsetprentvélar. Það
mun vera rót þess að Hið íslenzka
prentarafélag og Offsetprentarafélag
íslands gerðu með sér samkomulag í
maímánuði 1968 er hljóðar svo:
„Stjómir Hins íslenzka prentara-
1 4 ■ PRENTARINN