Morgunblaðið - 17.07.2013, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2013
Alltaf í boltanum Sagt hefur verið um Suðurnesjamenn að þeir séu einkar leiknir í körfubolta. Þessir einbeittu piltar í Reykjanesbæ notuðu uppstyttuna til að sýna hvað þeir geta í íþróttinni.
RAX
Varla er hægt að
halda því fram að vel
hafi tekist til við rekst-
ur Ríkisútvarpsins frá
því að stofnuninni var
breytt í opinbert hluta-
félag [ohf.] árið 2007.
Uppsafnað tap félags-
ins frá apríl 2007 nem-
ur 1.269 milljónum
króna á verðlagi ársins
2012. Á sama tímabili
hefur Ríkisútvarpið fengið liðlega 19
þúsund milljónir króna í afnotagjöld
(eða þjónustugjöld, eins og þau
heita í ársreikningi).
Ríkisútvarpið hefur verið rekið
sem opinbert hlutafélag frá apríl
2007. Samkvæmt stofnefnahag var
eigið fé fyrirtækisins 879 milljónir
króna (um 1.300 milljónir á verðlagi
2012). Vegna taprekstrar ákvað rík-
isstjórn, undir forystu Katrínar Jak-
obsdóttur, þáverandi mennta-
málaráðherra, að styrkja
fjárhagsstöðu RÚV enda hafði eigið
fé rýrnað um 59 milljónir króna
mánaðarlega frá apríl 2007 til árs-
loka 2008. Í apríl 2009 ákvað ríkið að
breyta 562 milljóna króna skuld
RÚV í hlutafé, en hið opinberlega
hlutafélag var þá tæknilega gjald-
þrota.
Ekki glæsileg mynd
RÚV blæðir út og það þrátt fyrir
milljarða í forgjöf. Í heild hefur rík-
isfjölmiðilinn haft tæpar 30 þúsund
milljónir í heildartekjur en tapað
1.269 milljónum eins og áður segir.
Rekstur Ríkisútvarpsins var síst
skárri á árunum fyrir formbreyt-
inguna, en 2005-2006 tapaði fyr-
irtækið um 960 milljónum króna á
verðlagi síðasta árs. Á síðustu tíu
árum nemur heildartap stofnunar-
innar 3.183 milljónum króna á föstu
verðlagi. Krónískt tap hefur því lítið
með rekstrarform stofnunarinnar
að gera.
Það er ekki sérstaklega glæsileg
mynd sem blasir við nýrri stjórn
Ríkisútvarpsins. Augljóst er að ekki
verður hægt að reka
hið opinbera hlutafélag
í óbreyttri mynd nema
ríkissjóður sé tilbúinn
til að hlaupa reglulega
undir bagga með fyr-
irtækinu.
Menntamálaráð-
herra, sem ber ábyrgð
á Ríkisútvarpinu ohf.,
hefur um tvennt að
velja:
 Hann getur sætt sig
við óbreytt skipulag,
þar sem ríkið
keppnir við einkarekna ljós-
vakamiðla. Um leið þarf hann að
vera reiðubúinn til að beita sér
fyrir því að ríkið leggi fyrirtæk-
inu reglulega til eigið fé líkt og
gert hefur verið.
 Hann getur tekið ákvörðun um að
beita sér fyrir því að ríkisrekstur
í fjölmiðlun verði brotinn upp, lífi
hleypt í einkarekna fjölmiðla og
gefið um leið íslensku menning-
ar- og listalífi gríðarlegt tæki-
færi.
Lítið ríkisfyrirtæki
Í grein sem undirritaður skrifaði í
tímaritið Þjóðmál vorið 2010 var eft-
irfarandi lagt til:
1. Ríkisútvarpið lagt niður í núver-
andi mynd. Fasteignir fyrirtæk-
isins (þá fyrst og fremst Efsta-
leiti) seldar og skuldir greiddar
niður og starfsemin flutt í lítið og
hentugt húsnæði.
2. Ríkisútvarpið reki eina útvarps-
rás og eina sjónvarpsrás.
3. Ríkisútvarpið hættir allri dag-
skrárgerð, fyrir utan að reka
fréttastofu fyrir útvarp en sjón-
varpsfréttir verða lagðar niður.
(Eftir að fréttastofur Sjónvarps
og Útvarps voru sameinaðar hafa
sjónvarpsfréttir ekki orðið mikið
meira en útvarpsfréttir í mynd,
og að stærstum hluta endurtekn-
ing á útvarpsfréttum.)
4. Ríkisútvarpið hættir kaupum á
öllu afþreyingarefni frá erlendum
aðilum. RÚV getur eftir sem áður
keypt erlent fræðslu- og menn-
ingarefni enda fari sá kostnaður
ekki yfir 10% af heildar-
dagskrárkostnaði.
5. Allt dagskrárefni útvarps og sjón-
varps, annað en fréttir, verður
keypt af innlendum aðilum sam-
kvæmt ákveðinni dagskrárstefnu.
6. Ríkisútvarpinu verður bannað að
selja auglýsingar eða kostun á
einstökum dagskrárliðum.
Með þessum breytingum verður
til lítið ríkisfyrirtæki með nokkrum
tugum starfsmanna, sem sinna
fréttaflutningi, útsendingarstjórn
og yfirumsjón með efniskaupum.
Þúsundir milljóna
Í heild nam rekstrarkostnaður
Ríkisútvarpsins 5.162 milljónum
króna á síðasta reikningsári. Heild-
arlaunakostnaður var 2.248 milljónir
króna en meðalfjöldi fastráðinna
starfsmanna var 305. Meðalkostn-
aður á hvert stöðugildi var því lið-
lega 614 þúsund krónur á mánuði.
Fjárlög gera ráð fyrir að framlag
til Ríkisútvarpsins í gegnum út-
varpsgjaldið nemi á þessu ári um
3.195 milljónum króna. Verði skipu-
lagi og rekstri Ríkisútvarpsins
breytt með þeim hætti sem hér er
lagt til má ætla að kostnaður vegna
yfirstjórnar og dreifingar efnis verði
vart hærri en 900 milljónir (líklega
töluvert lægri). Þá standa eftir
a.m.k. 2.295 milljónir króna. Þessum
fjármunum er hægt að verja óskipt-
um til innlendrar dagskrárgerðar að
frádregnum 10% sem standa undir
kaupum á erlendu menningarefni.
Allt mun krauma
Með öðrum orðum: Á hverju ári
verður þúsundum milljóna varið til
kaupa á innlendu útvarps- og sjón-
varpsefni. Í áðurnefndri Þjóð-
málagrein var fullyrt að ef þessi leið
yrði farin myndi allt þjóðfélagið
krauma:
„Við munum leysa úr læðingi
krafta og hugmyndasköpun sem
auðgar íslenskt menningar- og við-
skiptalíf langt umfram drauma. Ís-
lendingar verða í sérflokki þegar
kemur að listum og menningu. Eng-
in þjóð í heiminum mun verja jafn-
miklum fjármunum með beinum
hætti til lista og menningar og varð-
veislu eigin sögu og tungu. Við mun-
um sjá sprengingu sem á vart sinn
líka og skapa áður óþekkt skilyrði
fyrir fullhuga á öllum sviðum sköp-
unar. Best af öllu er að þjóðfélagið
allt verður skemmtilegra.
Íslendingar njóta þeirrar gæfu að
eiga ótrúlega hæfileikaríkt fólk á
öllum sviðum lista og menningar.
Vandinn er sá að við erum að sóa
fjármunum á þessu sviði. Besta
dæmið er Ríkisútvarpið. Því miður
virðist sem lítill pólitískur vilji sé til
þess að bæta þar úr. Alveg með
sama hætti og þingmenn virðast
ekki skilja að við erum á miklum
villigötum þegar kemur að því að
ákveða með hvaða hætti sameig-
inlegum fjármunum er varið til að
styðja við listir og menningu, óháð
því hvort það er hlutverk ríkisins yf-
irhöfuð að standa í slíku.“
Öflug vítamínssprauta
Ný stjórn Ríkisútvarpsins getur
tekið þá ákvörðun að gerast mál-
svari staðnaðar stofnunar eða barist
fyrir því að nýtt tímabil hefjist þar
sem grunnur að stórsókn íslenskrar
menningar hefst.
Það væri ekki ónýtt fyrir Illuga
Gunnarsson menntamálaráðherra
að beita sér fyrir því að gefa ís-
lensku lista- og menningarlífi öfluga
vítamínsprautu og fá í kaupbæti öfl-
ugri sjálfstæða fjölmiðla sem standa
höllum fæti í ójafnri og ósanngjarnri
samkeppni við ríkið.
En auðvitað geta stjórn RÚV,
menntamálaráðherra og þingmenn
tekið sameiginlega ákvörðun um að
halda öllu óbreyttu. Blæðingin í
Efstaleiti heldur þá áfram, skatt-
greiðendur þurfa að greiða reikn-
inginn, íslenskir listamenn og dag-
skrárgerðarmenn verða af
tækifærum og sjálfstæðir fjölmiðlar
berjast áfram í bökkum.
Eftir Óla Björn
Kárason
» Frá því að RÚV
varð opinbert
hlutafélag hefur það
fengið liðlega 19 þúsund
milljónir frá skatt-
greiðendum.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Ríkisútvarpinu ohf. blæðir út
Afkoma Ríkisútvarpsins síðustu 10 ár
400
200
0
-200
-400
-600
-800
-1000
Á verðlagi ársins 2012
20
03
20
04
20
05
20
06 20
07
jan
.-m
ars 2
00
7
ap
ríl
- á
gú
st
20
07
/2
00
8
20
08
/2
00
9
20
09
/2
01
0
20
10
/2
01
1
20
11/
20
12
Frá formbreytingu er reikningsár Ríkisútvarpsins september til ágúst.
Opinbert hlutafélag tók til starfa í apríl 2007.