Dagblaðið Vísir - DV - 13.06.2008, Blaðsíða 16

föstudagur 13. júní 200816 Helgarblað DV
nótum og það er stutt síðan ég talaði
alvarlega við hana um þessa tíma.
Ég sagðist þar geta fyrirgefið henni
og hún varð hissa í fyrstu. Eins og
hún hafi ekki átt von á því. En ég var
full af heift, út af þessu öllu saman.“
Allt í hers höndum
Eitt kvöldið þegar Jón var við
vinnu í Klúbbnum, sem þá var auka-
vinna hans, fór Hanna í bíó með
systur sinni og mági og var því ráðin
barnapía. „Þegar ég kom heim var
allt í hers höndum. Þá voru barna-
pían og mamma hennar í sjokki,
vegna þess að þær töldu að Anna
hefði verið bundin í rúminu. Sem
var kjaftæði. Strákurinn, Gunnar,
átti að hafa verið í reiðileysi á gólf-
inu. Þetta leit rosalega illa út, þannig
lagað séð, en þetta var ekkert svona.
Þetta leit þannig út en var ekki svo-
leiðis.
Mamma hennar Hönnu var bú-
inn að vera þarna hjá okkur, hafði
flutt inn til okkar um stund eftir
skilnað. Hún var þarna með börnin
sín og þarna var mikill umgangur og
það var farið rosalega vel með börn-
in. Enda kom það í ljós. Það sást
ekkert á þeim, ekki neitt. Enginn
roði eða neitt. Samt var talað um að
Anna hefði verið hlandblaut tímun-
um saman. Ef það hefði verið hefði
hún verið brunnin á rassinum og
með roða. En báðir krakkarnir fóru
strax í skoðun og það var ekkert sem
amaði að þeim. Ekki neitt.“
Sprækur stráksi
Í skýrslu sem Anna Karin Júlíus-
dóttir gerði 3. júní 1984 segir að hún
og Karl Marinósson hafi farið á vett-
vang frá Félagsmálastofnum og talað
við Hönnu. Segir þar að sterk hland-
lykt hafi mætt þeim þegar þau opn-
uðu herbergi Önnu Daggar og hún
verið föl og máttleysisleg með tóm
augu. „Stráksi hafi hins vegar verið
sprækur,“ eins og segir í skýrslunni.
Þar segir enn fremur. „Að lokum
er tekin sú ákvörðun að fjarlægja
Önnu Dögg af heimilinu og fara
með hana á Dalbraut þar eð andleg
heilsa hennar sé í hættu.“ Segir einn-
ig að að kvöldi 3. júní hafi þau Anna
og Karl farið aftur í Orrahóla að hitta
þau Hönnu og Jón. „Þá var allt ann-
að uppi á teningnum. Öll fjölskyldan
lagðist á eitt að afneita vandamálinu
og eru sammála að Anna Dögg sé
ofur eðlilegt barn. Starfsmenn fóru
fram á við ungu hjónin að þau færu
með litla soninn í læknisskoðun og
var það samþykkt.“ Síðar í skýrsl-
unni kemur fram að Hanna fór með
drenginn til Halldórs Hansen og hafi
strákurinn reynst í fínu lagi.
„Lýsingarnar frá þeim voru ömur-
legar. Svo kom annað hljóð í strokkinn
hjá Karli þar sem hann sagði að við
þyrftum trúlega ekki lögfræðing held-
ur bara góðan tilsjónarmann. Þetta
mál stefndi ekki í dómsmál. Hann
vildi meina að við fengjum börnin
heim. Enda væri ekkert að,“ segir Jón.
Í skýrslu sem Ingólfur Hjaltalín skrif-
ar undir 5. júní segir um Önnu Dögg.
„Undirritaður finnur engin merki um
líkamlegt ofbeldi og engin merki um
neurologiskan sjúkdóm né sköddun
á taugakerfi.“ Ingólfur kemst að þeirri
niðurstöðu að trúlega vanti Önnu
meiri þjálfun til að ná jafnöldrum
sínum. Anna Þórarinsdóttir skoð-
aði einnig Önnu Dögg í nóvember
1984 og komst að sömu niðurstöðu
og Ingólfur. Að með nægri þjálfun
myndi Anna Dögg ná jafnöldrum
sínum í styrk og þroska.
Fengu ekki börnin yfir jólin
Önnu Dögg og Gunnari, yngra
barninu, var komið fyrir á Dalbraut.
Í skýrslu stendur að Anna Dögg hafi
fengið umsögn frá lækni og að hún
hafi verið líkamlega í lagi. Fóstrurn-
ar segja hana hins vegar hafa þroska
á við ársgamalt barn.
Hanna lenti í árekstrum við fóstr-
urnar á Dalbraut og vildi ekki um-
gangast þær. „Hún vildi bara fá börn-
in sín. Hún fékk að fara með þau til
móður sinnar eftir að hún fékk íbúð.
Þar var hún í smá stund en þurfti
alltaf að skila henni Önnu Dögg
af sér. Í hvert skipti sem hún skil-
aði Önnu var hún rifin af mömmu
sinni hágrátandi. Hún vildi ekki fara
þarna inn,“ segir Jón og bætir við að
smátt og smátt hafi samskiptin orð-
ið verri og verri við Dalbraut.
„En við áttum að fá þau heim
yfir jólin 1984 en fengum ekki. Lög-
fræðingur okkar, Ólafur Garðars-
son, kærði þann úrskurð og við vor-
um bara tvö yfir jólin. Úrskurðurinn
stóðst. Meira að segja bauðst einn
starfsmaður þar til að taka börnin
heim til sín yfir jólin sem við harð-
neituðum, það kom ekki til greina.“
Ekki Þýskaland 1939
Í greinargerð sem Ólafur Garð-
arsson skrifaði 21. desember 1984
segir að hann geri þá kröfu að úr-
skurði barnaverndarnefndar Reykja-
víkur verði hnekkt. Hafi tveir starfs-
menn farið á heimili hjónanna og
farið þaðan með eldra barnið. Hafi
móðirin örvingluð látið barnið enda
hafi henni verið hótað sviptingu
með valdi. Vegna húsnæðiseklu hafi
yngra barnið, Gunnar, einnig verið
vistað á Dalbraut. Þegar svo ungu
hjónin höfðu fengið húsnæði í Yrsu-
felli hafi þau óskað eftir að fá börnin
heim strax. Var því synjað á grund-
velli þess að börnin væru í rann-
sóknum. Hafi hjónunum verið boðið
að afsala sér börnunum til frambúð-
ar en þau neitað. Svo segir orðrétt í
greinargerðinni. „Við skulum átta
okkur á því að hér er á ferðinni mjög
óvenjulegt mál. Ekkert áfengi, deyfi-
lyf eða barsmíðar. Eingöngu meint
andleg vangeta foreldra. Foreldrar
eru misjafnir uppalendur. Svoleið-
is hefur það alltaf verið og svoleið-
is mun það alltaf verða. Það kemur
ekki Einstein frá hverju heimili. Þau
Jón og Hanna eru ekki bestu uppal-
endur sem völ er á. En þau eru full-
fær um að ala upp sín börn án þess
að börnin bíði alvarlegt tjón af. Þetta
er ekki Þýskaland 1939. Þetta er Ís-
land. Fólk má eignast börn og ala
þau upp nema þau séu haldin ein-
hverjum stórkostlegum andlegum
göllum. Hér er ekki um slíka galla
að ræða.“
Send í rannsóknir á Klepp
Þau Jón og Hanna stóðu mik-
ið í baráttunni ein. Höfðu engan
til að leita til. „Þeir nýttu sér það
að við þekktum ekkert til. Við viss-
um ekkert hvað félagsmálaráð eða
barnaverndanefnd var einu sinni.
Við vissum ekkert hvaða stofnanir
þetta voru áður en þetta gerðist. Þau
nýttu sér alveg til hins ítrasta hvað
við vorum lítt kunnug okkar rétti,“
segir Hanna og Jón bætir við; „Við
áttum slæman bakgrunn. Foreldrar
hennar vildu ekkert fyrir okkur gera.
Mamma mín veiktist þegar ég var
níu ára, fékk heilablæðingu, og var
á spítala. Pabbi giftist annarri konu,
stjúpmóður minni, og hún vildi
ekkert fyrir mig gera. Vildi bara vera
með pabba og sínum börnum. Ég
mátti ekkert koma þar nálægt. Við
stóðum því í raun ein gegn kerfinu.
Þegar við skírðum Önnu Dögg
mættu afi hennar og systir mín.
Þannig að við vorum utangátta og í
raun auðvelt skotmark. Maður fékk
stundum á tilfininguna að þeir væru
að ráðast á veika lambið sem refur-
inn ræðst á. Við höfðum engan bak-
grunn sem gat veitt okkur stuðning.
Þess vegna vorum við svo hjálpar-
þurfi í kerfinu á þessum tíma.
Ólafur lögfræðingur gerði það
sem hann gat og hann á svo sann-
arlega hrós skilið fyrir allt sem hann
gerði. Hann skutlaði okkur hingað
og þangað. Stóð sig eins og hetja. En
hann komst ekki lengra.
Við sátum uppi í risi og það var
eins og þarna væri saman komin
dómnefnd, lögfræðingurinn og við.
Þar biðum við eftir læknaskýrslunni
um börnin . Svo kom hún og allt var
í lagi. Ekkert að. Ólafur, lögfræðing-
urinn okkar, var vongóður um að
þetta myndi þá taka enda en þá kom
allt í einu babb í bátinn. Nú skyldum
við vera rannsökuð. Þá var það loka-
hnykkurinn.
Við vorum því send á Klepp,
Ólafur skutlaði okkur þangað til
þess að klára það dæmi. Það var jú
bara formsatriði. Svo myndum við
fá börnin. Nei, það var sko aldeil-
is ekki.“ Niðurstöðurnar sem lækn-
ar á Kleppi fengu út voru að Jón og
Hanna væru meðalgreind og gætu
ekki séð um tvö börn. Þau yrðu því
að velja á milli. Umhugsunarfrest-
urinn var vika.
„Rannsóknin var þannig að þetta
voru krossapróf, þríhyrningar, fer-
hyrningar, hringir og þess háttar.
Svo kom úrskurðurinn. Við værum
meðalgreind, sem dugði ekki til að
fá börnin aftur.
Ég veit ekki alveg hvernig við
brugðumst við en við vorum alveg
ofsalega reið.“ „Ég held ég hafi end-
anlega gefist upp þarna. Datt alveg
niður í mínus,“ grípur Hanna inn í.
„Við biðum þarna frammi á Kleppi.
Svo vorum við kölluð inn í herbergi
þar sem miðaldra maður sat á bak
við skrifborð. Hann tilkynnti okk-
ur að við fengjum ekki börnin. En
við mættum sækja um annað hvort
barnið.
Eftir að annað barnið færi í fóst-
ur mættum við taka upp málið eft-
ir þrjú ár. Hvers konar manneskjur
eru þetta hugsaði ég,“ bætir Hanna
við. „Taka málið upp eftir þrjú ár? Þá
er barnið orðið fastmótað hjá fóst-
urforeldrum og þá átti að fara aftur
að kroppa í líf barnsins og rífa það
jafnvel upp með rótum á ný. Glæt-
an. Þetta var barn, þetta var ekki
leikfang.“
Erfið orð
Aðspurð hvernig tilfinning það
sé að velja á milli barnanna sinna og
hafa vikutíma til þess segir Hanna
eftir drykklanga stund: „Það er ekki
hægt að lýsa þessu. Þetta var eins og
ég ætti að henda öðru hvoru barn-
inu fram af kletti. Það er alveg hægt
að lýsa þessu þannig.
Ég get alveg sagt það að það eru
ekki mörg ár síðan ég fór að geta tal-
að um þetta. Og þá braust þetta yf-
irleitt út í svo mikilli reiði að ég var
vart viðræðuhæf. Það er ekki nema
bara fyrst núna sem ég get rætt þetta
frekar rólega. Ég verð enn svo ofsa-
lega reið. Stundum langar mig bara
að fara út á svalir og öskra.
Ég var orðin ófrísk að þeirri
yngstu í lokin á þessu máli. Ég get
kannski ekkert alhæft um það en
manni finnst eins og þeir hafi verið
að hugsa ókei, fyrst hún er að fæða
barn númer þrjú er í lagi að sú elsta
fari.
Hvernig er hægt að leggja svona
á fólk? Ennfremur hugsa ég, hvern-
ig í ósköpunum komst ég í gegnum
þetta?“
Þau völdu Gunnar þar sem hann
var enn kornabarn og minni líkur á
því að hann myndi eitthvað eftir at-
burðarásinni. „Ég tel að Anna Dögg
hafi orðið fyrir miklu áfalli þegar
hún horfði á eftir okkur með bróður
sinn,“ segir Hanna og ljóst að þessi
orð voru ekki auðveld.
Enn fylgst með þeim
Málinu var formlega lokið 1985.
Það kom því eins og köld vatnsgusa
framan í þau Jón og Hönnu þegar þau
sáu bréf frá Fellaskóla gert að beiðni
Félagsmálastofnunar árið 1993. Bréf-
ið var um yngri börn þeirra hjóna,
Gunnar og Jóhönnu. „Ég varð brjál-
aður þegar ég sá þetta. Ég hélt að við
værum sloppin og þeir færu að ein-
beita sér að þeim börnum sem þurftu
virkilega hjálp,“ segir Jón og Hanna
bætir við að í kjölfarið hafi þau flúið til
Danmerkur. „Við flúðum um tíma, út
af þessu áreiti barnarverndarnefndar
á strákinn. Barnaverndarnefnd ein-
faldlega hætti ekki. Við vorum farin að
segja við börnin að passa sig hvað þau
gerðu því barnaverndarnefnd gæti
bara komið og tekið þau.
ÞURFTU AÐ VELJA ANNAÐ BARNIÐ
„Við notuðum beislið úr barnavagninum og
höfðum hana beislaða í rúminu. En ekki þannig
að hún væri bundin við rúmið heldur gat hún al-
veg hreyft sig, sest upp en ekki staðið upp.“
Söknuður sjálfsagt er
ekkert erfiðara en að sjá
á bak börnum sínum.