Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 79

II
Það er upphaf þessa máls, að árið
1937 birtist í Skírni ritgerð eftir
Barða, og bar hún heitið „Forn goð-
orð og ný“. Þar skýrði Barði, hvert
verið hafi eðli þeirra goðorða, sem
tekin voru upp, þegar fimmtardómi
var komið á, og í sambandi við það
ræðir hann allmikið um Hvítanes-
goðorðið, sem tengt er örlagaþræðin-
um í Njáls sögu. Hann heldur því
fram, að Hvítanesgoðorðið hafi ver-
ið erfðagoðorð, Þráinn Sigfússon
hafi fengið það í hendur frá Merði
gígju, fóðurbróður sínum, og síðan
kemst það í hendur Höskuldi Hvíta-
nesgoða sem erfð frá föður til sonar.
Síðan rekur Barði það, í hverra hönd-
um þetta goðorð er hverju sinni allt
fram til ritunartíma Njálu, og skilur
þannig við málið, að hálft Hvítanes-
goðorðið muni vera í höndum Þor-
varðar Þórarinssonar, sem giftur var
dóttur goðorðsmannsins Hálfdanar á
Keldum af Oddaverj aætt.
Þetta voru góð fræði og skýr og
gátu vel staðið út af fyrir sig án allra
hugleiðinga um höfund Njálu. En
væri farið inn á þau mál í þessu sam-
bandi, þá var eðlilegast að vænta á-
bendingar um það, hve höfundur
hennar hlyti að vera hráðókunnugur
sögu Rangárþinga og sögu þessa goð-
orðs. Þetta hefði sýnzt vera nægilegt
til að útiloka alla möguleika á því,
að Oddaverji hefði verið á nokkurn
hált við ritunina riðinn, þar sem það
Staðhœjing gegn staðhœfingu
tvennt fór saman í fari þeirra, að
þeir bjuggu yfir mestum sagnfróðleik
allra manna og goðorð þetta hefði
verið í þeirra ætt frá upphafi.
En nú gerist sá furðulegi hlutur,
að þegar Barði hefur sýnt það og
sannað með skýrum rökum og til-
vitnunum í Þjóðveldislögin, að frá-
sögn Njálu um stofnun Hvítanesgoð-
orðs geti ekki haft við nein rök að
styðjast, þá slær liann svohljóðandi
hotn í ritgerðina: „Hvernig sem
þessu annars er varið, má slá því
föstu, að frásögn Nj álu um „f immtar-
dómsgoðorðin“ fái í engu haggað
þeirri mynd, sem Grágásarlög gefa
oss af hinni fornu goðorðaskipun. Og
þótt Svínfellingurinn Þorvarður Þór-
arinsson, sem sjálfsagt hefur verið
fróður um hina fornu goðorðaskip-
un, muni hafa verið höfundur Njáls
sögu, vex ekki sannleiksgildi um-
ræddrar frásagnar, heldur þvert á
móti.“ Og neðanmáls kemur þessi at-
hugasemd: „Fyrir þessu verður gerð
grein annars staðar.“
Og þess var ekki langt að bíða.
Ari síðar birtist í Andvara ritgerðin
„Staðþekking og áttamiðanir Njálu-
höfundar“. Viðvíkjandi áttamiðun-
um með hreyfisögnum verður það ein
eftirminnilegasta ábending Barða,
hvernig höfundurinn notar áttatákn-
anirnar „vestur“ og „vestan“, „aust-
ur“ og „austan“. „Mér hefur talizt svo
til,“ segir Barði, „að í Njáls sögu sé
35 sinnum greint frá ferðum manna
189