Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 87

að Barði hafi haft nokkuð við þetta
að athuga, og þó er enn meira vafa-
mál, að honum hafi þótt þetta nokkru
máli skipta. Skoðun Barða var sú, að
aðalfyrirmyndir sögunnar sæki höf-
undur til samtíðar sinnar. Og það rit,
sem Barði telur að sterkast hafi verk-
að á höfundinn, er Þorgils saga
skarða. Tengsl Nj álu og Þorgils sögu
eru svo mikil að kenningu Barða, að
þau verða einn meginþáttur í rök-
semdafærslu hans. Skoðun Barða er
sú, að Þorgils saga hafi verið vaki
Njáls sögu. Njáls saga er varnarrit
gegn níði Þorgils sögu um Þorvarð
Þórarinsson, svo mögnuðu níði, að
Þorvarður hefur legið undir því í
dómi sögunnar, þar til nú á allra síð-
ustu tímum, að mönnum hefur lærzt
að lesa Þorgils sögu og aðrar heim-
ildir frá 13. öld með gagnrýni. Nú er
það að renna upp fyrir fræðimönn-
um, að Þorgils saga er rituð af
blindri aðdáun á Þorgilsi skarða og
stefnir beint að því að gera hann að
dýrlingi í augum manna, en að sama
skapi er hallað á banamann hans,
Þorvarð Þórarinsson.
Barða er næsta lagið að draga
fram atriði, sem í Njáls sögu eru
hugsunarvillur, en eiga fullkomlega
heima, ef þau eru sett í samband við
atburði í lífi Þorvarðar Þórarinsson-
ar. — Þegar sættir fara út um þúfur
út af vígi Höskulds Hvítanesgoða og
Njáll lætur í ljós áhyggjur út af
gangi mála, þá er Skarphéðinn lát-
Staifhœfing gegn staðhœfingu
inn mæla þau hreystiyrði, að „þeir
mega aldrei sækja oss að landslög-
um.“ í munni Skarphéðins er þetta
hin mesta fjarstæða, eins og á stend-
ur samkvæmt frásögn Njálu. Hösk-
uldur er drepinn saklaus og engin
leið lögum samkvæmt að skjóta sér
undan viðurlögum. En þessi orð gátu
átt heima í munni þeirra Hrafns
Oddssonar og Eyj ólfs ofsa. Þeir urðu
ekki sóttir að lögum út af drápi Odds
Þórarinssonar. Hann féll óhelgur sem
sekur maður og bannfærður. Og það
var engum kunnara en bróður hans
Þorvarði, sem bar eftir hann að
mæla. Hið sama kemur fram í gerð-
ardómnum um víg Höskulds. Þegar
Guðmundur ríki spyr: „Viljið þér
nokkuð héraðssektir gera eða utan-
ferðir?“, þá svarar Snorri goði:
,,Engar.“ Þetta er með hinum mestu
ólíkindum. Þegar Gunnar á Hlíðar-
enda drepur menn í nauðvörn, þá er
hann gerður útlagi um þrjá vetur.
Hvernig mætti þá vera, að hvorki
væru til umræðu teknar héraðssektir
né utanferðir, þegar einn af virðing-
armönnum landsins er alsaklaus ráð-
inn af dögum? En í sambandi við
vígsmál út af vígi Odds Þórarinsson-
ar átti þetta fyrirbæri heima, eins og
áður greinir.
Hliðstæðurnar milli Njálu og Þor-
gils sögu eru sannarlega athygli verð-
ar og sannfærandi, þegar á þær hefur
verio bent, ekki aðeins efnislega,
heldur einnig að málfari. Maður
197