Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 104

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 104
Tímarit Máls og menningar skopið sé full alvara. Það mun þá mega segja, að höfundurinn taki hér til alvariegr- ar meðferðar enn á ný, en með aðstoð full- veðja (souverain) liáðs, efni sem honum liefur löngum verið mjög hugleikið, tema sem mætti kannski einkenna með orðunum „heilt hjarta — hálft líf“, með tilvísun til FegurSar himinsins (bls. 15): „... þar sem líf manna virðist vera eindrægnin sjálf, ást- in heil, barnalánið fullkomið, afkoman lýta- iaus, þar er iífið ekki heldur satt og vissu- lega ekki nema hálft. Heilt hjarta, hálft líf.“ Þegar dreginn hefur verið frá hinn gjörsamlega huglægi tónn í þesssum línum, þá er eftir viðfangsefnið í „Veiðitúr í ó- bygðum“. Húsin tvö, konumar tvær, eigin- mennirnir tveir: annarsvegar þetta stóra hús þar sem aldrei var „fis inni né úti, gardínurnar hvítar af línsterkju, stjúpmæð- ur og morgunfrúr í garðinum á bakvið", bóndinn sem í tuttuguogfimm ár hefur ekki um annað hugsað en hvað hann væri vel giftur; hinsvegar hið „marghrunda, marg- reista hús“, og heimilisfaðirinn sem gleymdi oft að leggja heimilinu meðan börnin voru ung, og hafði framhjá eigin- konunni, „stundum með þremur fyrir utan þær í útlöndum; og hann kom oft fullur heim. En ég elskaði hann hvað oft sem hann braut húsið.“ — Hljóðar ekki niður- staða þessarar sögu upp á þá trúarjátningu að „lífið gerist í tveim skautum og er upp á móti sjálfu sér, og þaS er þessvegna aS þaS er líf“ (FegurS himinsins, s. st.). Þessi trú er dulrænublandin, og sagan endar í valdi hinnar góSu matrónu, þessarar per- sónu sem vér þekkjum ekki og getum ekki skiliS. — TvíræSi, klofningur formsins er æ greinilegra einkenni á síSustu skáldverk- um Halldórs Laxness. Það er sjálfsagt með- al annars þessvegna að margir lesendur lians eru gáttaðir á þessum verkum. Það er augljóst að með slíkum tilraunum teflir höfundur á tvæ>- hættur, og fyrir mitt leyti fæ ég ekki séð að þetta hættuspil hafi heppnazt í hinum nýlegu leikritum hans. Aftur á móti er „Veiðitúr í óbygðum" í liinu rétta jafnvægi fjarlægðar og nálægð- ar, skopið og háðið er lífsloft sögunnar, tvísæi hennar tendrar neista og gefur í- myndunaraflinu verk að vinna. Sagan um Jón í Brauðhúsum er örstutt, tíu litlar blaðsíður. Hún er með því óbrotn- asta sem Halldór Kiljan Laxness hefur lengi skrifað. Hún er auðsjáanlega samin, að minnsta kosti að nokkru leyti, sem and- svar við hinni merkilegu ritgerð Þórbergs Þórðarsonar, „Rangsnúin mannúð“, sem birtist í þessu tímariti fyrir rúmu ári. Hún fjallar fyrst og fremst um vonbrigðin, um uppgjöfina, um sundrungu fylkinganna, um afturkippinn eftir hamslausar vonir, um það sem vel mætti kalla hinn leynda harm- leik vorra tíma. Þetta er velyfirlögð og tempruð auglýsing höfundarins um grund- vallarleysi og sjálfsblekkingu þeirrar póli- tísku baráttu sem hann átti áður fyrr hlut að, þar sem lagðar eru fram forsendumar fyrir núverandi vantrú hans á möguleika og tilgangi pólitískrar athafnar. Þessi ó- beina yfirlýsing er miklu verðmætari og al- varlegri og verðari athugunar en ýmsar næsta kátlegar umsagnir höfundar um stjórnmál frá síðustu árum, vegna þess að hún er reist á innsýn í raunverulegt sálrænt og félagslegt fyrirbæri þessara tíma. Það er fullljóst að um er að ræða vonir og fyrir- heit byltingarinnar á öðrum fjórðungi ald- arinnar, í Evrópu, með sérstakri tilvísun til Islands, og vonsvikin og upplausn málstað- arins, niðurgrotnun bjartsýninnar á þriðja fjórðungi aldarinnar: „Filpus: Já við bið- um og vonuðum allir — leingi, hver þar sem hann var kominn. — Andris: Já. — Filpus: En það kom ekki. — Andris: Nei.“ „Filpus: Áður var allt aukaatriði nema eitt. Nú er einhvernveginn allt einskisvert, 214
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.