Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Blaðsíða 42

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Blaðsíða 42
Tímarit Máls og menningar einan, eins og lítt er um sálsjúkt fólk. Þetta kemur fram í texta Lofts og í því að aðrir skilja hann ekki: OLAFUR: Eg fer að verða hræddur um að þú sért ekki með öllu viti. (32) STEINUNN: Hvernig á ég að vita, hverju þú leynir á bak við orðin. Þú berð þau fyrir þig eins og skjöld. (53) DISA: (óumrœdilega hrygg) Hvernig á ég að vita, hvort þú talar sannleika eða lygi? (74) Það er óhjákvæmilegt að áhorfendur leikritsins lendi í sömu erfiðleikum og Ólafur, Steinunn og Dísa á köflum og að því leyti er Galdra-Loftur ef til vill gallað leikverk, upplausnin sem lýst er, hin narkissíska kreppa, er á mörkum þess að gera það örvæntingarfulla sambandsleysi sem fjallað er um, að veruleika. V. Það er líka löng hefð fyrir því að misskilja Galdra-Loft eins og Jón Viðar bendir á í grein sinni.23 Leikritið fékk kaldar viðtökur þegar það var frumsýnt í Kaupmannahöfn árið 1915. Gagnrýnendur túlkuðu verkið þá og lengi síðan, eins og það væri leikgerð á þjóðsögunni um Galdra-Loft eða Faust eftir Goethe eða úrvinnsla á ofurmennishugtaki Nietzche.24 Það er ekkert af þessu — þess vegna er það misheppnað. Svona hringsannanir eru ekki merkilegar, en hitt er athyglisvert hve mjög menn hafa laðast að þessu verki um leið og þeir hrökkva frá því. Ég fæ ekki betur séð en að þetta tvíbenta viðhorf til Galdra-Lofts stafi af því að menn nálgast það eins og borgaralegt raunsæisverk frá 19. öld og ætla sér að lifa sig inní aðalpersónuna, samsama sig henni og lifa hennar lífi. Það er hins vegar ekkert „þægilegt" að samsama sig Lofti eins og fram er komið. Og menn vilja það ekki. Lausnin er sú að gera Loft að tragískri hetju og höggva þá af hæl og tá — eða láta sér fátt um finnast og segja að verkið sé misheppnað. I yngri túlkunum verksins er skilningurinn orðinn opnari, meiri vilji til að nálgast textann á hans forsendum, en þar er að finna sömu tilhneiginguna til að búa til samræmi, líta fram hjá þversögn- um textans og hinu óhugnanlega, fráhrindandi við hann. Um leið er það hið demoníska í verkinu, sem laðar menn að því aftur og aftur. Julia Kristeva segir að meðvitundin um „hið fráhrindandi“, „hið óhugn- anlega" sé það sem einkennir raunverulegar nútímabókmenntir. „Hið óhugnanlega" er reynsla okkar af fyrsta aðskilnaðinum, einsemdinni, klofningi verundarinnar milli ástar og viðbjóðs, mörunni sem liggur til grundvallar sjálfi okkar. Þessi reynsla er svo ógnandi að öll menningar- 304
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.