Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 12

Tímarit Máls og menningar
uppi á fjórðu öld og ætti því strangt tekið fremur að teljast til síðfornaldar
en miðalda, enda stendur hann, líkt og samtímamaður hans, Agústínus,
föstum fótum í menntaheimi heiðninnar, um leið og hann af miklum eld-
móði veitir hinum nýja boðskap brautargengi. I kveðskap hans kemur þessi
staða fram í valdi hans yfir fornu skáldskaparmáli og háttum sem hann hef-
ur tilhneigingu til að leysa upp og opna í samræmi við sinn andlega boð-
skap, án þess þó að hann gangi svo langt að taka upp rím. Utfararsálmurinn
frægi, Hymnus ad exequias defuncti, er geysilangur á frummálinu eða 43
erindi sem skiptast í fjórar slagkveðnar eða „anapestískar“ línur hvert, en af
þeim þýðir Jón einungis ellefu sem upphefjast við 117. línu sálmsins að
hætti Wallins biskups og annarra lúterskra þýðenda.
Iam maesta quiesce querela,
lacrimas suspendite matres
Lát huggast, þú ástvinur hryggur!
Nú hætti þinn grátur að streyma!
Um þetta og sitthvað fleira um þetta merka skáld hefði þýðandinn svo sem
vel mátt fræða lesandann í meðfylgjandi athugasemdum í stað þess að eyða
mörgum orðum í hálfgerðar háðsglósur um sálminn sjálfan og sálmasöng
almennt, enda má og um þýðinguna segja, að þótt þar sé að sjálfsögðu beitt
stuðlum og rími af mikilli íþrótt, glatist þar einmitt það látleysi og tærleiki
sem prýða þennan rímlausa sálm.
Engu að síður mætti ætla að Jón Helgason hafi haft einhverja þörf fyrir
að þýða einmitt kvæði af þessu tagi, þar sem fjallað er um dauða holdsins
og upprisu, því svo er og um tvær aðrar þýðingar hans frá miðöldum, þar
sem eru eitt erindi úr sálmi eftir Kólumkilla hinn írska, og annað kvæði
öllu frægara sem nefnist Grafletur Alkvins eða Epitaphium Alcuini, þar
sem skáldið líkt og ávarpar vegfarandann neðan úr gröf sinni og þylur yfir
honum sitt máttuga „Siste viator“ undir fornum elegíuhætti af mikilli list,
enda var Alkvin einn helsti lærdómsmaður á tímum Karlamagnúsar. Hér er
í senn einkar fróðlegt og ánægjulegt að sjá hve hinn forni háttur, hvort sem
við viljum nefna hann elegíuhátt, distíkon eða tregalag, fellur vel að stuðl-
aðri íslensku í höndum snjalls skálds, sem þó var raunar vitað fyrir, eftir að
Jónas Hallgrímsson orti undir þeim ágæta hætti Island farsældafrón. Þýð-
ing Jóns er gott dæmi og fyrirmynd þess, hvernig beita má í senn eðlilegu
og kjarnmiklu íslensku máli, án þess að nokkuð sé slakað á kröfum um ná-
kvæmni:
266